Tibet Budizmi Tibet Vajrayana Sında Okullar

Tibet Vajrayana'sında okullar
Tibet'te Budizm farklı okullara ve yayılma alanlarına ayrılmıştır Nyingma, Kagyü, Sakya ve Gelug okulları bunların en önemlilerindendir Dışardan bakıldığında Budizm'in Tibet versiyonunun bölümleri farklı farklı okulların içinde ortaya çıkmıştır Bu okulların destekçileri tarafından günümüzdeki okulların özgünlüğüne büyük değer verilmektedir Bütün bu özverilere rağmen bu okullar arasında öğretiler ve uygulamalar alanında yoğun bir alış veriş meydana gelmiştir Oluşumlarındaki bütün farklılıklara rağmen birbirleri arasındaki ortak noktaların ağır bastığı söylenmektedir
Nyingma
Nyingma geleneği Tibet Budizm'inin 4 büyük okulundan en eski olanıdır Tantra üstadı Padmasambhava'yı yeniden canlandırır Bu gelenek 8yüzyıl Budizm yazıtlarının Sanskritçeden Tibetçeye olan ilk çeviri aşamaları ile oluşur Bu yazıtların içerisinde ise Buda'nın öğretilerinin Tibet'e yayılmasının nedenleri bulunmaktadır Bu geleneğin içinde tam mükemmellik anlamına gelen Dzogchen'in öğretileri büyük öneme sahiptir
Tibet Budizm'inin dört büyük okulundan bu en eskisi "Ataların Okulu" olarak da adlandırılır Bu okulun üyelerine Nyingmapa adı verilir Diğer üç büyük okul ise Kagyü, Sakya ve Gelug geleneğidir
Tarihi
Budizm 8 yüzyılda Hindistan'dan Tibet'e aktarılmıştır Tibet'e Budizm'i bu yüzyılda Padmasambhava getirmiştir Padmasambhava ismi Sanskritçede nilüfer çiçeğinden doğmuş anlamına gelmektedir Bhutan ve Tibet'te Nyingma okulunun mensupları tarafından daha çok 2 Buda olarak görülür ve Guru Rinpoche olarak bilinir
Guru Rinpoche Budizm'in her şeyden önce tantrik eğilimlerini vurgular Bu, onun gücü ve yaptırımı aracılığıyla Tibet'in şeytan ve ruhlarını mağlup ettiğinin ve koruyucu olarak ettiği yemin ile de Buda'nın öğretilerine bağlı olduğunun göstergesidir Bu nedenden ötürü o zamana kadar Tibet'te geçerli olan Bön dinine karşı Vajrayana Budizm'i üstün gelmiştir Nyingma Geleneği "Eski çevirilerin" okulu olarak da tanımlanır ve Guru Rinpoche ve Shantarakshita'nın (Başrahip) öğreti faaliyetleri ile başlayan ilk geleneksel düşünceye doğru yol açar
Guru Rinpoche ve Shantarakshita Tibet'teki ilk Budist manastır Samye'yi kurmuşlardır Bu manastır, zamanının en önemli öğreti merkezi haline gelmiştir Kral Trisong Detsen (Trisong Detsen 756 ve 796 yılları arasındaki Tibet kralıdır Budizm'in Tibet'e kesin ve resmi olarak girişi onun zamanında olmuştur) Guru Rinpoche ve öğrencilerine Budist öğretilerin Sanskritçeden Tibetçeye çevirme görevini vermiştir Guru Rinpoche ve Shantarakshita bu görevi yerine getirebilmek için 108 çevirmen yetiştirmiştir Bu büyük çeviri sürecinin yazılı ürünleri Tibet Budizm'inin bütün okullarının temelini oluşturur Sadece tantrik eserlerde ve aktarım esnasında farklılıklar olmuştur 8 yüzyıldan 11 yüzyıla kadar Nyingma Geleneği Tibet'teki tek Budist okuluyken 11 yüzyıldan itibaren "Yeni Çevirilerin" okulları (Tibet Sarma) ortaya çıkmıştır Bu yeni çeviriler esas olarak Tantra'nın o güne dek henüz çevrilmemiş aktarımlarına dayanır
Nyingma'nın Altı Büyük Merkezi
Tibet'te 55 yıl bulunması ve bu süre zarfında birçok öğrencinin kurtuluşuna öncülük etmesi konusunda Padmasambhava'nın hayat hikayeleri en geniş anlamıyla diğerleriyle örtüşmektedir Nyingma geleneğine göre bu dünyada Padmasambhava halen hassas varlıkların kurtuluşuna öncülük etmek için çalışır O'nun inayeti (ihsanı) kendisine yönelen, yakınlık gösteren bütün kişiler içindir Tibet'teki Nyingma okullarının manastırları Samye, Mindröl-Ling, Dorje Drag, Pelyül, Dzogchen, Schechen ve Kathog'dur Nyingma manastırlarının büyük bir kısmının oluşumu Nyingma'nın bu büyük merkezlerinden ayrılmasıyla oluşmuştur Kaynak
Termalar ve Tertönler
Tibet Budizm'inin bir özelliği de gizli hazineleridir (Tibet Terma) Guru Rinpoche ve onun yakın öğrencileri ayin eşyalarını ve kutsal emanetleri, metinlerin yüzlercesini gizli bir yerde saklarlar Bu saklama işi, 836-842 yıllarının Budizm'e düşmanca bakan Tibet kralı Langdarma'nın tahriplerinden Budizm öğretilerini korumak için yapılmıştır Bu sebeple özellikle Nyingma geleneğinde iki tür değişik aktarım doğmuştur Bunlar üstattan öğrenciye kesintisiz bir dizge içindeki "uzun" aktarım yolu ve gizli hazinelerin "kısa" aktarım yolu olarak adlandırılmıştır Termalar sonraları "hazine bulucuları" olarak adlandırılan özel yetenekli üstatlar tarafından yeniden keşfedilmiş ve öğrencilere aktarılmıştır Genellikle bu üstatlar Guru Rinpoche'nin 25 asıl öğrencisinin somutlaşmış halidir Böyle yüzyıllar boyunca, Nyingma okulunun öğretilerinin yeni öğretilerle sürekli olarak tamamlandığı aktarım yolunda çok katmanlı bir sistem oluşmuştur Bu yeni öğretilerin her biri kendi zamanına uygundur ve birçok öğrenci bu öğretilerle aydınlanmıştır
Bilgeler
Nyingma Geleneğinde birçok büyük bilge vardır Longchen Rabjam bu kişiler arasında en önemlisidir Longchen'in en önemli eserleri "Yedi Hazine", "Rahatlamanın Üç Aşaması", "Doğal Kurtuluşun Üç Aşaması" ve "Kalbin Özünün Dört Dalı" ile ilgili metinlerdir Ayrıca Longchen Rabjam Nyingma yolunun Dzogchen öğretilerinin aktarımını da sistemleştirmiştir Bu öğretiler ise Garab Dorje tarafından çıkarılmıştır O zamandan beri söz konusu olan bu aktarım yolu "Longchen Nyingthik" olarak öğretilmiştir
100000 Nyingmapa-Tantra
Nyingma'nın tantrik öğretileri 100000 Nyingmapa ve Tantra'nın toplamından oluşmuştur Nyingma'ya ait tantrik sistemin Tantra'yı kendi içinde sınıflara ayırması Nyingma'nın ayırt edici bir özelliğidir Nyingma okulları tantrik öğretileri "İç ve Dış Tantralar" olarak adlandırılan iki bölüme ayırır Dış Tantralar:

Kriyayoga
Caryayoga
Yogatantra

İç Tantralar

Mahayoga
Anuyoga
Atiyoga/Dzogchen (Büyük Mükemmellik hakkındaki öğretiler)

Yeni Çeviri okullarında (Sarma) İç Tantralar Anuttaratantra tarafından "Ulu Yogatantra" olarak adlandırılır Bu Ulu Yogatantra birkaç yönüyle Mahayoga'ya benzemektedir Anuyoga ve Atiyoga'nın temsilcilerinden bazıları bu yogaları uygulayıp daha sonra tek tek Tantralar'ı farklı okullara aktarsalar bile ilk başlarda yeni çeviri geleneklerinde Anuyoga ve Atiyoga'ya yer verilmemekteydi
Nyingma Geleneğinde Liderlik
Nyingma Geleneğine tarihsel olarak bakıldığında 20 yüzyılın sonlarına doğru lider konumunda hiç kimse bulunmamaktaydı Bu gelenek aktarım yollarının çok çeşitliliği ve çok yönlülüğü nedeniyle çok az gelişmiştir Tibet okullarının tek temsilcisi olarak Nyingma Geleneğinin Tibet'teki politik tartışmaların dışında tutulduğu bir durum ortaya çıkmıştır Büyük okul geleneklerinin her bir temsilcisinin ortaya çıkmaya başladığı dönem olan Tibet'teki işgalden sonra Tibet hükümetinin sürgünün gerçekleşmesi ile şimdiki (ilgili) bu büyük okulların liderlerinin tanınması önem kazanmıştır İlk bakışta Nyingma liderinin bütün Nyingma yollarının ve aktarımının öncüsü olduğu düşünülebilir, ama bununla birlikte daha çok sürgün (devrik) Tibet hükümetindeki siyasi bir görevli olarak algılanması da söz konusudur Önemli Nyingma üstatlarından Dudjom Rinpoche (1904-1987) ilk olarak 14 Dalai Lama'nın ricası üzerine Nyingma liderliği pozisyonunda görev yapmıştır
Kaynak
Kadam
Kral Langdarma (Langdarma Tibet krallarına verilen addır) hakimiyetindeki Tibet Budizmi'nin devamında 11 yüzyılda eski Kadam üstatlarının geleneği olarak ortaya çıkmıştır Bu eski Kadam geleneği Tibet Budizm'inin üç merkez okulunun ilk öncüsüdür Bunu Hindistan'dan Tibet'e kadar uzanan ikinci çeviri aşamaları ile anlamaktayız; ancak bu okullar kendilerinin özgünlüğünü ve bağımsızlıklarını devam ettirememişlerdir
Tibet Budizm'inin Kadam geleneği, Budizm metinlerinin Sanskritçeden Tibetçeye çevirisi olan "yeni çeviriler" (Sarma) olarak adlandırılan okulların ilkiydi Bu okul, Drom Tönpa tarafından Kadam manastırı Radreng ya da Radreng manastırı olarak Kadam geleneğinin ana merkezi Lhündrub çevresinde yapılıp kurulmuştur Okulun kökenleri her şeyden önce Atisha'nın (Hindistan da Pala Hanedanlığı zamanında üniversite manastırının ünlü başrahibi) öğretilerine ve onun Lamrim adındaki öğretilerin temsili ve uygulama biçimlerinin sunulduğu "aydınlanma yolunun ışıklarına" dayanır 14 yüzyılın sonları 15 yüzyılın başlarında Kadam geleneği mensupları özellikle "yeni Kadampalar" olarak tanımlanan Gelug Okuluna doğru yönelmişlerdir Günümüzde Tibet Budizm'inin dört Vajrayana geleneğinin hepsinin içinde Kadam geleneğinin izlerine rastlanmaktadır
Oluşumu
Atisha her şeyden önce üç tane çizgiyi sürdürmüş ve Tibet'te bunları yaymıştır 1-Buda Shakyamuni (Siddhartha Gautama), Manjushri, Nagarjuna üzerine derin oluşum felsefesinin çizgisi,


2-Buda Shakyamuni, Maitreyanatha, Asanga üzerine sonsuz faaliyetlerin çizgisi ve
3-Buda Vajradhara, Tilopa, Naropa'nın nimet ve uygulamalarının aktarım çizgisi
Atisha'nın açıklamalarında "sığınma" (Budizm) ve Bodhichitta (Mahayana Budizm'inde insanlara yardım ederek onları aydınlatan, Buda gibi görülen kimse) merkezi bir role sahiptirler Bunun devamında Atisha Budist tarikat kurallarının yerine getirilmesine büyük değer vermektedir Atisha'nın yöntemi Kadam okulları için ayırt edici bir unsurdur Kadampa'nın öğretileri daha çok Sutralara dayanır ve öncelikli olarak Buda Shakyamuni'yi (Siddhartha Gautama) öğrenme sürecinde oluşturulmuştur Sutra ve Tantra derneklerinin tutarlı uygulama yöntemini gösteren "dört tanrı" ve "üç hakikat" (Dharma'nın) geleneği, Atisha'nın Drom Tönpa'ya vasiyetinin ilki olarak kabul edilir Daha sonra ise "yedi ilahi hakikatin" (Dharma'nın) görkemli mirası adı altında Atisha'nın Kadam Geleneği oluşmuştur
Kadam çizgisinin destekçisi, vücudunu "dört tanrı" (Buda Shakyamuni, Avalokiteshvara, Tara ve Achala) ile süsler, dilini "üç sepet" (Tripitaka) ile, ruhunu ise kişisel ahlak disiplini olan Meditasyon ve bilgi ile, yani "üç dersin" uygulamaları ile süsler Kadampa'nın yedi ilahi hakikati "üç sepet" ve "üç derse" böylece "dört tanrı da" dahil olmuştur
Kagyü
Tibet Budizmi'nin Kagyü okulları çevirmen Marpa' ya dayanmaktadır Marpa ise Kagyü'nün babaları olarak bilinen Tilopa ve Naropa'nın büyük sembolünün (Mahamudra) aktarılmasını daha ileriye götüren kişidir Kagyü sözlü aktarım anlamına da gelip, meditasyona özel anlamlar yüklemektedir
Oluşumu
Tibet Budizmi'ne ait Kagyü okul geleneği, Tilopa ve Naropa'nın Mahamudra aktarım çizgisini devam ettiren çevirmeni Marpa'ya dayanır Marpa "yeni çeviri" (Sarma) geleneğinin kurucuları olan çevirmenlerden biridir Günümüzde Sakya-, Kagyü- ve Gelug Okulları "yeni çeviri" sürecinin Sarma okullarından sayılmaktadır "Eski çeviri" geleneğinin gelişip ortaya çıktığı Nyingma geleneği ise 9 yüzyıldaki eski çevirilere dayanmaktadır
Marpa'nın baş okulları Yogi Milerapa adıyla anılmaktadır Bu okullar daha çok Tibet'teki ülkenin mahrumiyet bölgesinin çıraklık devresi ve ilahileriyle bilinmektedir Milerapa'nın hayat hikayesini nesillere aktaran ve aynı zamanda son Tertön olan en önemli öğrencileri Rechung Dorje Dragpa (Rechungpa 1084-1161) ve Dagpo yöresinden keşiş Gampopa'dır Gampopa engin bilgisi ile meşhurdur Batıda da "Kurtuluşun Mücevherli Süsü" adlı eseriyle tanınır O, eski Kadampa manastır geleneğini ve Hintli üstatların Yogi geleneğini birbiriyle kaynaştırarak derslerin Kagyü okullarına ait tipik şeklini oluşturmuştur
Kagyü Geleneğinin Okulları
Büyük ve küçük Kagyü okulları Gampopa Dagpo Lhaje'ye dayanır Bu geleneğin okulları geleneksel olarak 4 büyük ve 8 küçük olmak üzere 12 okula ayrılmıştır Daha sonraları ise Kagyü okul geleneği yörüngesinde bu çizgiye yakın duran yeni oluşumlar ortaya çıkmıştır
4 Büyük Kagyü Okulu
Gampopa Dagpo Lhaje sonraları "4 okul" olarak anılacak olan 4 büyük okulu kurmuştur Bu okullar şunlardır:
1Barom Kagyu: Barom Darma Wangchug tarafından kurulmuştur Aynı zamanda Latö'nün kuzey bölgesinde, Barom manastırının da kurucusudur
2Phagdru Kagyu: Phagmo Drupa Dorje Gyelpo tarafından kurulmuştur Ayrıca Phagmodru içindeki Densa Thil manastırının da kurucusudur
3Karma Kagyu: Kamtshang Kagyü adıyla da bilinir 1 Karmapa Je Düsum Khyenpa tarfından kurulmuştur
4Tshelpa Kagyu: Lama Shang tarfından kurulmuştur Aynı zamanda Gungthang Manastırının da kurucusudur
Sekiz Küçük Kagyü Okulu
Küçük Kagyü Okulları olarak adlandırılan bu okulların kaynağı Gampopa'nın öğrencisi Phagma Drupa Dorje Gyelpo'dur (1110-1170) Kagyu okulları şunlardır:
1Drigung Kagyu (T: 'bri tion BKA' brgyud) Jigten Gönpo tarafından kurulmuştur (T: 'jig rten mgon po, 1143-1217)
2Drukpa Kagyu (T: 'brug pa BKA' brgyud) Lingrepa Pema Dorje (T: ras pa tampon ma Rdo rje gling, 1128-1188) ve onun öğrencisi Tsangpa Gyare tarafından kurulmuştur (T: gtsang pa rgya ras, 1161-1211)
3Shugsep Kagyu (T: Shug gseb BKA 'brgyud): Gyergom Tshülthrim Sengge tarafından kurulmuştur (1144-1204), 1181 de Shugsep manastırını da kurmuştur
4Throphu Kagyu (T: KHRO Phu BKA 'brgyud): Rinpoche Gyatsa, Phagmo Drupa'nın yeğeni ve öğrencisi ve onun da öğrencisi Throphu Lotsawa Champa Pel tarafından kurulmuştur (1173-1225) Aynı zamanda Tsang'daki Throphu Manastırı da pel tarfından kurulmuştur
5Taglung Kagyu (T: Stag akciğer BKA 'brgyud): Taglung Thangpa Trashi Pel (T tarafından kurulan: Stag akciğer thang pa bKra dpal shis, 1142-1210)
6Marpa Kagyu (T: Smar pa BKA 'brgyud) Marpa Drubthob T Sherab Sengge tarfından kurulmuştur (: Smar pa thob grub shes rab ye shes) Kham'daki Sho manastırın da kurucusudur
7Yasang Kagyu (T: gya 'bzang BKA' brgyud): Sarawa Kelder Yeshe Sengge tarafından (a?* 1207) kurulmuştur
8Yelpa Kagyu (T: yel pa BKA 'brgyud): Yelpa Drubthop Yeshe Tsegpa tarafından kurulmuştur, Yelphug manastırının da kurucusudur
Kagyü Geleneği ile Bağlanısı Olan Diğer Okullar
Kagyü okul geleneği çerçevesinde Rechungpa'ya dayanan, kendine özgü yoğun Yoga uygulamalarının olduğu söylenen aktarım çizgisi bulunmaktadır
Shangpa Kagyu (T: Shang pa BKA 'brgyud): Marpa'ya ait Kagyü geleneğinin öğretilerine yakın olan bir çizginin adıdır Bu okullarını her birinin kendilerine özgü kökenleri vardır, Marpa'ya dayanmamaktadır Bugün bu okullar diğer okulların ayrılmaz bir parçası haline gelmişlerdir
Dagpo Kagyu (TIB: dwags po BKA 'brgyud): dört büyük Kagyü okulu için kullanılan ortak tanım olarak ortaya çıkmıştır Gampopa'nın amca ve yeğenlerine dayanan bir başka tanımlama ise kendine özgü bir çizginin sadece bir parçası olduğu şeklindedir
Marthsang Kagyü: Marhsang Sherab Sengge tarafından kurulmuştur
Öğretiler
Kagyü okullarının asıl aktarımı Mahamudra'nın öğretilerinden oluşur Mahamudra, Gampopa tarafından farklı farklı eserlerde açıklanmış ve Naropa'dan Marpa'ya aktarılmıştır Tibet Budizmi'nin hemen hemen bütün okul geleneklerinde bulunan Naropa'nın altı Yogası olarak da adlandırılan bu aktarım Kagyü okullarında büyük öneme sahiptir Kagyü okullarında nesilden nesile geçen önemli tantrik uygulamalar, Chakrasamvara, Hevajra ve Vajravarahi ile alakalı Yidam uygulamalarıdır
Rime
Rime, üstat Jamgön Kongtril Lodrü Thaye kökenli olan Kagyü çizgisi ekseninde 19 yüzyılda ortaya çıkmıştır Diğer bir deyişle Tibet'in bütün bölgelerinden sınıf atlatan öğretilerin ve bütün geleneklerin üstatlarının bir araya getirdiği Rime Hareketi olarak da adlandırılır
1958 yılında Kagyü Okulu 103 manastır ve 9600 civarında keşişe sahipti 1995'in sonlarında bu sayı manastırda 105, keşişlerde ise 3643 olmuştur Kökeninin dayandığı Tibet ve Moğolistan'daki yayılma alanlarının yanı sıra Kuzey Asya'nın bir kısmı, Avrupa ve Amerika'da da yayılmıştır
Sakya
Khön Könchog Gyalpo tarafından 1073'te kurulan Sakya Tibet Budist manastırlarının adıdır Bu Sakya geleneğine ait Güney Tibet'te Shigatse yakınlarında merkez bir Sakya manastırı bulunmaktadır Sakyapa'nın (Sakya mensupları), tantrik öğretileri 11 yüzyılda Bari Lotsawa tarafından Sanskritçeden çevrilmiştir Bu nedenden ötürü Sakya geleneği beş saygıdeğer üstat tarafından kurulmuştur da diyebiliriz Bu kişiler Hint üstatlarının Mahamudra geleneğini devam ettirmektedirler


Sakya Khön Könchog Gyelpo (1034-1102) tarafından kurulmuş 1073 yılının Budist manastırlarının adıdır Bu manastırlar aynı isimlerle Çin Halk Cumhuriyeti, Bağımsız Tibet Bölgesi ve Shigatse Yönetim Bölgesinde Bir Sakya çemberi oluşturmuşlardır Bu gövde mahiyetindeki manastırlardan oluşan Sakya Geleneği Tibet Budizmi'nin dört büyük geleneğinden (Nyingma, Sakya, Kagyü ve Gelug) biri olmuştur
Sakya Öğretileri
Aralarında Hevajra-Tantra ve Guhyasamaja-Tantranın da bulunduğu Sakyapa'ya ait tantrik öğretilerin en önemli bölümleri Bari Lotsawa tarafından (1040-1112) çevrilmiştir Doğu Kham doğumlu Bari Hindistan'a seyahat etmiş ve orada üstat Virupa ile karşılaşmıştır Bunun yanında farklı farklı tantrik öğretileri çevirmiş ve Tibet'e bırakmıştır
Sözü edilen beş büyük üstat öğretileri, Hintli büyük üstatların ve Virupa'nın öğretilerinden yola çıkarak oluşturmuşlardır Virupa'nın Mahamudra deneyimi ve diğer birçok büyük liderin öğretileri benimsenmiştir Sachen Künga Nyingpo hem Avalokitesvara adı verilen Bodhisattva anlayışının hem de Buda bilgisi anlamına gelen Manjushri'nin tezahürü olarak görülmektedir Lamdre'nin (yol ve meyve) Sakya sistemi, Hevajra- Tantra metinleri ile tanınmıştır Büyük üstat Sakya Pandita Künga Gyelhtsen -aynı zamanda Sakya çizgisinin 6taht sahibi- kendi zamanında Sutra ve Tantra alanlarındaki bilgisi ile Sakya okulları arasında oldukça ünlüydü Mantık üzerine olan çalışmaları bu konuda başvurulan standart bir eserdi
Sakya çizgisinin öğretileri eski Kadam okulunun takipçilerinden devralınmıştır Vajrakila hakkındaki öğretiler 9yüzyılda Khön ailesinin üyesi olan Guru Rinpoche tarafından zaten aktarılmıştı Daha sonraları bu aktarım çeşidi, ortaya çıkan Sakya okulunun öğretim kadrosunun tarzına uyum sağlamıştır Ayrıca Vajrayogini ile alakalı uygulamalar Naropa tarafından Khön ailesinin bir üyesine aktarılmıştır Ra aktarım çizgisine göre Kalachakra'ya ait tantrik uygulamalar da bütün bunların devamında eklenmiştir
Sakya Çizgisinin Lideri ve Yayılması
Sakya geleneğinin günümüzdeki taht ve çizgisinin lideri 41Sakya Thridzin Ngawang Künga Thegchen Pelbar'dır Taht sahibinin görevi Khön ailesinin iki evi arasındaki düzeni sağlamaktır
Sakya Thridzin ara sıra Avrupa'da da eğitim vermektedir Bu çizginin diğer önemli üstadı Kanada'da yaşayan Sakya Thridzin'in kız kardeşi bayan üstat Jetsün Chime Luding'dir Jetsün batıda düzenli olarak öğretim ve konferans faaliyetlerinde bulunmuştur Bayan üstat bu çizgi içinde insansı Dakini ve Tara, Prajnaparamita ve Vajrayogini olarak görülmektedir O, nitelikli 12 üstattan biri ve Lamdre ya da amaca götüren yolun aktarımını gerçekleştiren kişidir Lamdre, Sakya geleneğinin yüksek düzeydeki ve derinlemesine işlenilen sözlü dersleridir Dzogchen, Cö ve Kalachakra gibi Lamdre de meditasyon uygulamalarının Tibet'teki tek ve eksiksiz sistemlerine aittir Sakya geleneğinde Hevajra-Tantra'sının önemi büyüktür; ama aynı zamanda diğer Tantralar da aktarılmaktadır Amerika ve Avrupa'ya yerleşen Sakya toplulukları Almanya'da da mevcuttur
Rime
Kökeni Sakya çizgisinden gelen Tertön (hazine bulucu) Jamyang Khyentse Wangpo'nun hakimiyetinde 19yüzyılda ortaya çıkmıştır Diğer bir deyişle Tibet'in bütün bölgelerinden sınıf atlatan öğretilerin ve bütün geleneklerin üstatlarının bir araya getirdiği Rime Hareketi olarak da adlandırılır
Gelug
Gelug "erdemlilerin okulu" anlamına da gelip Tsongkhapa tarafından kurulmuştur Eski Kadampa okulunun fikirlerini savundu ve Vinayana kurallarının anlamını ulvileştirdi Bu sebepten dolayı Gelug geleneği keşişlik disiplinlerine ve zorunlu bekarlığa büyük önem vermektedir Gelug geleneği uygulamasının temelinde eski Kadampa geleneğinin öğretileri bulunmaktadır
Gelug okulları Tibet Budizmi'ne (Vajrayana) ait dört büyük okulun en genç olanıdır Bu okulun mensuplarına Gelugpa adı verilir Başlangıçta Gelug okulları daha çok duru Mahayana'ya yakın duruyordu Bu okulların sözde yöneticisi (başı) Ganden Thripa'dır
Tantrik Öğretiler
Kalachakra-Tantra'nın öğretileri Gelug okullarında da büyük bir öneme sahiptir Gelug geleneğinde tantrik değerler taşıyan temel aktarımlardan bazıları Guhyasamaja, Chakrasamvara ve Yamantaka uygulamalarıdır Naropa'nın altı Yoga'sı örneğinde olduğu gibi yüzyıllar boyunca bu gelenek diğer okullardan birçok farklı farklı tantrik öğretileri kendine mal etmiştir Halihazırdaki bu öğretilere Tsongkhapa yeni yorum getirmiştir Tibet Budizmi'nin bütün okullarında bu yorumları konuların geniş kapsamlı araştırmasından sonra ortaya koymuştur Nyingma'nın farklı tantrik öğretileri gibi Sakya ve Kagyü okullarından çıkmış farklı Mahamudra öğretileri de Gelug okulları tarafından aktarılmıştır 5 Dalai Lama Ngawang Lobsang zamanında Gelug geleneğine "tam mükemmellik" ile ilgili öğretiler aktarılmıştır
Yayılması
Tibet-Moğol kültür çevrelerinin yanı sıra Amerika ve Avrupa'da da Gelug topluluklarına rastlamak mümkündür Birçok Tibetli mültecinin İsveç'e yerleşmesi bu geleneğin Avrupa'ya yayılmasındaki ağırlık merkezidir Almanya ve Avustralya'da da Gelug toplulukları bulunmaktadır
Rime
Rime hareketi 19 yüzyılda ortaya çıkmıştır Rime hareketi denmesindeki sebep, bütün geleneklerin üstatlarının ve bütün Tibet karşıtlarının sınıf atlatan öğretilerinin bir araya getirilmesidir Bundaki amaç ise Tibet'teki okullarda yaygınlaşan rekabete bir son vermekti
Rime Hareketi
Tibet'in tüm bölgesinden bütün geleneklerin üstatları tarafından grup atlatıcı öğretiler bir araya toplanmış ve bu oluşuma Rime Hareketi olarak adlandırılmıştır Rime Hareketi, 19 yüzyılda eski metinleri keşfediciler (Tertön) olarak bilinen Jamyang Khyentse Wangpo, Jamgön Kongtrül, Lodrö Thaye ve Orgyen Chogyur Lingpa'dır Bütün bunlara Rinchen Terdzö'nün Terma (hazine) derlemeleri de dahildir
Yayılma
Nyingma okulları için özel anlamı olan Terma geleneğinin de var olduğu ve Nyingma geleneğin ilk olarak yayılmaya başladığı Tibet, Bhutan, Nepal ve Sikkim bölgelerinin yanı sıra bu geleneğin toplulukları Amerika ve Avrupa'da da yayılmıştır Aynı şekilde Almanya, Avusturya ve İsveç'teki sayıları da azımsanacak miktarda değildirKaynak

Kaynak : Wikipedia