Türkiye Cumhuriyeti Sayıştay Başkanlığı Tarihçesi

Tarihçesi
Tarihsel gelişim içinde, mutlak yetkili hükümdarların yasama yetkilerini seçimle iş başına gelen parlamentolara devretmek zorunda kalmalarıyla birlikte devlet gelirlerinin toplanmasına ve giderlerinin yapılmasına izin verme yetkisi, ya da özlü bir deyişle "bütçe hakkı", parlamentolara geçmiştir Türkiye Büyük Millet Meclisi adına genel ve katma bütçeli dairelerin gelir ve giderleriyle, onların mallarını denetlemek ve sorumluluklarını hesap ve işlemlerini muhakeme yoluyla, kesin hükme bağlamakla ve kanunlarla verilen diğer işleri yapmakla görevli, merkez bir idar karar ve yargı organı olan anayasa kuruluşu Sayıştayın eski adı Dvan-ı Muhasebattır
Sayıştaya benzer görev yapan kuruluşların tarihi çok eskidir Devletle birlikte varlık kazanmışlardır Devletin görevlerini yerine getirirken büyük harcamalar yapması, onu yapılan harcamaları denetlemeye mecbur etmiştir Böylece sayıştaya benzer müesseseler doğmuştur
Osmanlı Devletinde bu işe çok önem verilmiştir Osmanlılarda bütün para işleri defterlere kayıt edilerek yapılırdı Bu defterler vasıtasıyle harcamaların, sayıştay vazfesi gören kuruluşlarca denetlenmesi mümkün olurdu Gelir ve giderlerin sıkıca takibi ve kontrolü sayesindedir ki, dünyanın en muazzam devleti ve ordusu asırlarca ayakta durmuştur Osmanlılarda, denetleme müessesesinin ne zaman kurulduğu kesin olarak bilinmemekle birlikte, bu vazfeyi yerine getiren "Muhasebe-i Evvel"e (Baş Muhasebe), Fatih Kanunnamesi'nde rastlanmaktadır
Baş muhasebe, Defterdarlığın (Maliye Bakanlığının) işlemlerini denetlerdi Baş Defterdarın (MaliyeBakanının), hazne aleyhine emirlerini redde yetkiliydi
Baş muhasebeci, devletin en değerli maliyecilerinden birincisidir Bu makama, ancak meslekten olanlar gelebilirdi Defterdar siyasi bir şahsiyet, baş muhasebeciyse teknokrattı (İnsan unsurunu her zaman göz önünde bulundurmayan devlet adamı veya memur) Bu müessesenin kayıtlarının mükemmelliği, intizamı dünyadaki bütün devletlerce o zaman bilinmiyordu Baş muhasebeci, gerçek bir sayıştay başkanıydı Maliye müsteşarı olarak da kabul edilebilir Baş muhasebeci devrinin en tanınmış, en namuslu maliyecileri arasından seçilirdi Bu kuruluş, hem devletin merkezinde, hem de eyaletlerle teşkilatlanmıştı Yalnız Baş Muhasebe ve Anadolu Muhasebesi denilen en mühim iki dairede 250'şer memur çalışıyordu
Baş Muhasebe kuruluşundan, 3 Zilhicce 1281 (1866) tarihinde Dvan-ı Muhasebat Nizamnamesi ile Dvan-ı Muhasebat (Sayıştay) doğmuştur 1876 tarihli Kanun-i Esas'nin (Anayasa) 105'inci maddesinde Sayıştay, hem idar kararlar hem de yargıyla ilgili hükümler verir Ancak bir Anayasa kuruluşu olduğu için, idar kararlardan ve yargı hükümlerinden dolayı, Danıştayın denetimine tabi değildir Sayıştayın, kuruluşunu, işleyişini denetim usullerini, mensuplarıyla ilgili hükümlerini 21 Şubat 1967 tarih ve 832 sayılı kanun düzenlemiştir
Sayıştayın kuruluşu, iki yönlü (idar ve yargı) görevlerine göre düzenlenmiştir Daireler, Daireler Kurulu, Temyiz Kurulu ve Genel Kurul idar ve yargı işlerine bakar Memurlar Seçim ve Disiplin Kurulu ve Yüksek Disiplin Kurulu ise Sayıştayın iç düzeniyle ilgili kurullardır
1982 Anayasasında Sayıştay, yargı bölümünde ve 160'ıncı maddede düzenlenmiştir Buna rağmen yüksek mahkeme sayılmamaktadır Bu Anayasa, Sayıştayın kararlarına karşı başka yargı organına başvuruyu önlemiş ve kararlarının kesin olduğunu bildirmiştir Sayıştayın idar görevleri; vize, tescil, uygunluk bildirimi ve görüş bildirmedir Anayasaya göre Sayıştayın başkan ve üyeleri azledilemezler, kendi istekleri olmadıkça emekliye ayrılamazlar
Sayıştay dairelerinde yürütülen yargılama işleri, saymanların hesapları konusundaki raporlar üstünde bir hesap yargılaması şeklinde olur Çeşitli belgeler incelenip değerlendirilerek, yapılan harcamaların kanuna ve usule uygunluğu tespit edilir Savaş, yangın gibi sebeplerle belge ve kayıtların bulunmasına ve gönderilmesine imkan bulunmadığını, idare kurulları tutanakla tasdik ederse, sayman eldeki delillerle yetinerek yargılanır Hesapların yargılanması sonunda beraat, zimmet veya tazmin kararı verilir
Sayıştayın yargı kararları üzerine, temyiz, karar düzeltmesi ve yargılamanın iadesi yollarına başvurulabilir Ancak bu başvuru, sayıştayın içindeki, görevli kendi organlarına olabilir Sayıştay dışındaki başka bir yargı organına olamaz
Sayıştayın kesin hükümleri hakkında, ilgililer yazılı bildirim tarihinden tibaren 15 gün içinde bir kereye mahsus olmak üzere karar düzeltilmesi talebinde bulunabilirler Vergi ve benzeri mal yükümlülükler ve ödemeler hakkında Danıştay ile Sayıştay kararları arasındaki uyuşmazlıklarda Danıştay kararları esas alınır
Yabancı ülkelerde de bizdeki Sayıştay müessesesinin fonksiyonunu yerine getiren kuruluşlar mevcuttur

Kaynak : Wikipedia