Çerkes Sürgünü Çerkesya'dan Sürülenlerin Sayısı

Çerkesya'dan Sürülenlerin Sayısı
Rus kaynaklarına göre, 1863-64 yılları süresince 418 bin kişi Türkiye'ye "göç" etmiştir 1858-65 yılları arasında göç edenlerin toplam sayısı da 493 bindir Bu bağlamda 45023 Natuhay, 27337 Abadzeh, 165626 Şapsığ, 74567 Vıbıh, 11873 Ciget, 10500 Bjeduğ, 30 bin Abaza (Abazin), 4 bin Besleney, 15 bin K'emguy, Mahoş, Yegerukay, 30650 Nogay, 17 bin Kabartay ve 23193 Çeçen Türkiye'ye yerleşmiştir[14] 1864 öncesinde tamamı 25 bin ile 100 bin arasında tahmin edilen [15] Vıbıhların,göçe katılım sayısının 74567 olarak verilmesi, Vıbıh limanlarından Türkiye'ye gönderilenlerin sayısının 100 bin dolayında olduğu kanısını güçlendirmektedirAncak belirtilen bütün bu sayılar,Ruslarca kayıt altına alınmış ve büyük bir olasılıkla düşük tutulmuş olan tek bir tarafın görüşünü yansıtan sayılardır
İngiliz savaş tarihçisi WEDAllen'e göre, o zamanki Türkiye topraklarına yerleştirilmiş olan Çerkeslerin (Adıge) sayısı 600 binden fazladır [16] Amerikalı Justin McCarthy, sürülen Çerkes ve diğer Kafkas topluluklarının sayısının 1200000 dolayında olabileceğini, bunun ancak 800 bin kadarının hayatta kalabildiğini belirtiyor Sağ kalan nüfusun 600 bini 1856-64 arasında, 200 bini de 1864 sonrasında göç etmiştir [17] Şu durumda Allen ve McCarthy'nin 1864'te Türkiye'ye yerleşebilen nüfusa ilişkin tahminleri uyuşmaktadır General İsmail Berkok'a göre ise, sayı 1 milyon kadardır[18] Bütün bunlar, kuşkusuz tahmini sayılardır Sayıyı daha az ya da daha çok olarak gösteren kaynaklar da vardır Ancak, Adıge-Çerkes kaynakları, genellikle 1500000 sayısı üzerinde birleşmektedirler
Sürgüne katılan nüfusun en az dörtte birinin yolculuk, kamp yaşamı ve yeni yerleşim yeri sırasında öldüğü kabul edilmektedir Rusların doğrudan öldürdüğü Adıge sayısı ise 500 binden fazla olarak tahmin edilmektedir[19]
WEDAllen'e göre, 1864 Çerkes sürgünü sırasında birkaç bin Abhaz da, Abhazya'dan bir "kaçış" biçiminde ayrılıp Türkiye'ye sığınmıştır[20]
Sürgün olayının bindirme limanları kuzeyden güneye Taman, Anapa, Novorossiysk, Gelencik, Tuapse, Soçi, Kosta, Adler, Gagra, Sohum, vb gibi Karadeniz limanlarıdır Çerkesya'yı boşaltma işi 1864 yılı Haziran ayı ortalarında tamamlanmış, kuzeyde Kuban Irmağı ağzından güneyde Bzıb (Psıbe) Irmağı ağzına (şimdi Abhazya'da) değin uzanan Karadeniz kıyıları ile hinterlandında tek bir Çerkes bile bırakılmamış, ülke ıssız ve korkulası bir cangıla dönüştürülmüş, bütün Çerkes yerleşim birimleri istisnasız ateşe verilip yakılmış,tarlalar atlara çiğnetilmiş ve meyve ağaçları bile askerlerce bir bir kesilmiştirAmaç,olası bir Adıge dönüşüne fırsat ya da dağlarda direnenlere,yani Hak'uçlara (ХРDerece к1yy),vb yararlanacakları hiçbir şey bırakmamak idi
Orta Kuban ve Orta Laba ırmakları solundaki bataklık ovalara yerleştirilenlerle birlikte,bu yerlerde toplanmış olarak,geride sadece 80 bin kadar bir Adıge nüfusu kalmıştır[21]Bu 80 bin sayısı Adıge tarihçisi Samir Hatko'ya (ХРDerece кO Ğ¡Ğ Derece мN) göre ertesi yıl,1865'de 51 bine düşmüştü

Kaynak : Wikipedia