Zerdüşlerin Kutsal Kitabı Avesta

Asagida, bay M Sirac Bilgin tarafindan hazirlanmis Zerdüst dininin kutsal kitabi Avesta’nin ilk kitabinin tercumesini yayinliyorum

Zerdüştiler,Magular’ın Dini, Zarathuştra, Yezidilik; atese, günese,kopege taparlik,zindiklik gibi bilimsel veya dinsel nitelemelere ugrayan bu dine ait eski versiyonlari dogrudan tanimadan Enuma Elis’in,eski Sumer tabletlerinin,kutsal uç dinin ‘yaratilis’ versiyonlarini yerli yerine oturtmak zor olacaktir

Simdiye kadarki incelemelerimizde,‘yaratilis’ anlatimlarini,genellikle "Sumer" adi verilen ‘karabas’li toplulugun tarafinda durarak ,onlarin kavramlariyla dinlemeye ve anlamaya çalistikBunu anlatanlar,esas olarak Sami topluluk atalari idi ama,anlattiklari donemlerde eski iki ana çizgi,iki ana ayrim uzerinde ortaya çikan yaratilis anlatimlari giderek uzlasma,butunlesme içine girmistiFakat yine de eski temel ayrimlarin izleri kavramlarda bulunmaya devam ediyorduOrnegin onlar, “Ademoglu kizlari,goksel varliklarla evlendilerbu kizlar,goksel,ejderha varliklar dogurdular’ gibi ayrimlar yaparak aktardiklarinda,burada anlatilanin erken Sumer-Sami kokenli topluluk yapilanmasi oldugunu;bir tarafta ‘topraktan’ yaratilmis ‘Ademogullari’,ote yanda ise ‘Atesten’,’gokten’ yaratilmis varliklar bulundugunu;anlaticilarimizin "goksel varliklardan,melek veya cinlerden" “havva”yi alirlarken,onlara da kendi Inanna veya Istar'larini (onun temsilcisi olan kizlarini) vermis olma olgusunun bir aktarim versiyonunu ogreniyorduk

Zerdusti din kitaplari,iste bu yapilanmaya iliskin anlatimi,tam olarak,islam’in atesten yaratilmis saydigi "Seytan"inin tarafinda durarak dile getirilirSeytan,burada Dumuzi/kiszidum da,Gilgamis/Enkidum da,Habil/Kabil'de,kendini insan sayanlarin temsilcisinin karsisinda durandan baskasi degildirBir taraf ona 'seytan' der, ama soz sirasi seytan'a geldiginde,seytan seytan olmadigini,seytan olanin tam karsisindaki oldugunu anlatirTanri Adem'i yaratip da,seytani'in ona secde etmesini istediginde,seytan'in tanriya kukremesi,kendisinin "toprak'tan yaratilmislardan" daha onceki bir donemde ve atesten yaratildigi için "Adam"dan daha ustun oldugunu ilan etmesi,gerekçesiz bir ovunmeye dayanmiyordu "Ates" kultunun mezopotamya toplumlarinda ne kadar derin bir etkisi oldugunu,kutsal dinlerin incelenmesinde Abraham ve Musa'ya "ates olarak,ates haliyle" gorunen tanri biçimlenmesinde;hiristiyanligin "insanligi" atesle vaftiz etmek uzere gonderilmis "mujdeci" Isa'sinda;"kutsal ruh","ruzgar","ziya","nur",'isik',mum yakicilik, 'avrupa aydinlanmaciligi' ,olimpiyat mesalesinde izlemeye çalismistikIslam içindeki mezheplerde de 'ates' tapinmaciliginin etkileri kavram ve uygulamalarda bektasi kandillerinde,alevi pirlerinin atese iliskin maharetlerinde,nevruz atesi'nde izlenebilirButun bunlarin gerisinde de, Islam'in 'ates' ve cehennem ile iliskilendirdigi 'seytan'imiz bulunuyordu

Dogal olarak,kendini kendisini anlattigi zaman,bu ''seytan"imiz, kotu bir varlik oldugunu hiç bir sekilde kabul etmezTersine,buradaki anlaticimiz olan ve 'seytan' diye tanidigimiz temsilci, asil seytan'in ,bizzat 'Adem' olarak tanidigimiz varlik oldugunu,ustelik gerekçelendirerek anlatirCunku farkli iki tarafin anlatiminda seytan ve insan,karsilikli olarak hep yer degistirmektedir

Seytan'in anlatiminda,seytan,kendi degil,karsisindaki 'insan'dir ve iki toplumun içiçe kaynasma sureci,cift baltanin,tek baltaya,cift kilicin iki agizli tek kilica donusmesi sureci içinde,seytan bizzat insanin içindeki ikilik,'karsitin' temsilcisi olarak içsellesirBu,her toplum birimin 'iyi' veya 'helal'lerinin,karsi toplum birimin dini inancinda 'kotu' veya 'haramlari' olarak bir 'tek'lik içinde butunlesmesi surecinden baska bir sey degildir

Zerdusti din kitabi,bu bakimdan tarihi,eski toplumun Tufan adi verilen kutsal yamyamlik edimini,'cehennem'i,iki toplumun karsilikli evliligini,birbirinden kesin olarak ayristirilmis ve genel olarak birbirinin ziddi olan gunah ve arinma turlerini,kutsal totem varliklari ( ‘kizil solucan’, totem kopek,kutsal boga,esek,horoz gibi ayrintilari Enuma Elis’te daha rahat gorme olanagi bulacagimizi sanirim),eski toplum birimlerin bir sistem dahilinde ayristirilarak bir ittifak duzeni içinde duzenlenmesi surecine bagli olarak aktarirIster istemez bu kitap,butun olay ve olgulari, ‘toprak’(Sumer) karsisinda ‘gok’un(Sami,Elam,Hitit,Asur atalarinin),’su’ karsisinda ‘ates’in yanindan bakarak anlatan bir kitaptirYazili hale getirilisi,otekilere gore daha yeni olmus olsa bile,anlattigi olaylar bakimindan,en erken donemlere kadar geriye giden yanlar tasimaktadir

Bu kitap elbette,eski tarihi, tipki Babilliler gibi, Hititliler gibi, Asurlular gibi anlatamazCunku,Sumer karsisinda yer alan ittifak toplumu olarak erken Semitler,‘yaratilis’tan bir sure sonra kendi içlerinde ayristirilmaya baslamislardi"Baslangiç" anlatimi bu topluluklarda genel bir ortak ifade duzenegi ne dayansa da, bir sure sonra,artik her toplulugun yeni ayrisma,ve bu tur ayrismalara dayanan yeni ittifaklar içinde donusen ozel dini egilimleri de sekillenmeye,farklilasmaya baslarBu nedenle ortak "ates" tapinmasi noktasindan yola çikanlar, tek bir dini çizgi içinde ele alinamazlar Musevilik, hiristiyanlik, siilik,alevilik,bektasilik gibi kaynaklarinda ates kultu bulunanlar arasindaki paralellikler kadar,ayrimlar da vardirBenzer sekilde ,Yezidilik dini de,oteki ates/gunes kultleri ile bir ve ayni degildir

Ote yandan,Sumer adi verilenler ile Sami etnik kokenli toplum birimler ,birbirleriyle oldugu kadar,birbirlerinin disindaki,Iran Elamlariyla,Ermeni atalari olmasi gereken Urartulularla,Iran/Afganistan arasi bolge topluluklariyla,Guti adi ile tanidigimiz ‘daglilar’la da ittifak kurmaliydilar ve kuruyorlardi daBu topluluklarla her ittifak,eger oncesi yok ise,bu topluluklar tarafindan “yaratilma”,”varedilme”nin bir versiyonu olarak kabul edilir ve aktarilirBu donemin varedis biçiminin insan ve daha sonra hayvan/bitki kurban sunumlariyla gerçeklesebilecegini yeterince gormus bulunuyoruz

Bize ulasan yaratilis anlatimlari,surecin farkli noktalarina iliskin yanlari da tasiyor olan,fakat en eski erken sumer-sami ittifakinin ana çizgilerini tasiyan bir aktarimdir

Ates gunes kultunun izlerini surebilmek bakimindan,eski toplumlarin ‘ates’/gunes’ kavramlarini tanimak,An,Utu,Tan,Od,Alev,Sam gibi kelimelerin etimolojik izleri saptamak, dinsel çizgilerin takibini kolaylastirabilirEnuma Elis’in,Babil tarafindan kullanilan versiyonu alan Asurlularca da neredeyse oldugu haliyle kullanilmisti,fakat butun bu versiyonlarda oteki olaylar benzer sekilde aktarilsa da,"Marduk" ifadesi yerine “Assur” ifadesi geçirilmistiBu basit bir kopya çekis olamazTopluluklarin dini egilimleri oyle kolayca degismez ve bir kaç kisinin çabasiyla degistirilemezSadece Assur’un o siradaki zayifligindan ve kabul zorunda kalmasiyla açiklanamazUstelik Assur,o sirada hiç de zayif degildirBu onlarin ortak bir erken tarih kokenine sahip olan giderek ayrismis topluluklar olmasina bagli olmaliydi

Simdiki Islam’in mezhepleri içinde,tarihteki zayifliklarindan oturu,bir dizi eski dini egilim kalintilari,‘seytani mezhep’ler de yer almistirFakat sureç içinde bu mezhepler,tipik islamcidan daha fanatik islamci oluyorlarVeya baskilar karsisinda,sekil veya soylem degistiriyor,ornegin Yezidiligi,musluman Yezid’in takipciligine baglayarak açiklama zorunda kaliyorlar ki,genellikle bu tur baglantilarin en kuçuk bir gerçekligini bulmak zorAmerika veya Afrika'da hiristiyanlastirilan yerlilerin,Nasirali Isa'yi kendilerine benzettikleri hiristiyanlasma surecine benziyor buAlevilik de oyle aslindaAlevilik’in ardinda, "Ali" ile olan kelimesel benzerligine siginmis ayri bir tarihsel din sozkonusudur aslindaSu siralar,aleviligin islamin içinde mi,disinda mi oldugu tartismalari hiç de gerekçesiz ortaya çikmis sayilmazIran’in butun tarihte neden çok guçlu bir merkez,dini merkez olarak varolabilmis oldugu gibi noktalari yeterince tanimadan Sii’ligin suudi muslumanliginin ne olcude 'içinde' olabilecegi noktasini açiklayabilmek mumkun degildir

Dinin kaynaklarini anlayabilme çalismamizda,pek acelemiz yok zatenBinlerce yildir surmekte olan bir fenomeni,zamanimizin tanri tanimazliginin ilkel biçiminin, ‘uydurma’ dedigi,kaynaklariyla fazla ilgilenmedigi din konusundaki çalismamizi, elimizde adeta kuçuk bir mala ile binlerce donumluk arazide kazit çalismasi yapiyormus gibi itina ve sabirla surdurmekten baska çare yokFakat,inaniyorum ki,adim adim,fakat ogrendikçe bilgisel susamisligi artiran bu çaba surmeye devam edecektir

Atese taparligin bir turunu olusturan “magu rahipligi” sistemini ve kavramlarini eski Sumer tabletlerinde de buluyoruzOrada Magu rahiplerini ,ticaret bagintisinda ”magur teknelerini” gormustukBay Kramer ve otekilerin basbayagi ‘tekne’ olarak kavradiklari bu yapi, ticari kervanlarin basinda tasinan “magularin dini tahteravani” gibi bir sey olmaliydiSumer uzmanlarina bakarsak,butun Sumer-Akkad topraklari,”koca koca gemiler”in girip çiktigi Istanbul bogazindan daha yogun bir trafige sahiptiGelgelelim,Nippur’da,Uruk’ta ve oteki yerlesimlerde hangi denizin ve hangi deniz tasimaciligina uygun sularin bulundugu hep bir muamma olarak kalmistirO koca karinli gemilerin hangi limanlara yanastigi bir turlu açiklanmaz ama,ezberledigini yinelemekten pek hoslanan akademi çevrelerimiz,yinelemeyi bilim sanirlar ve bu tur uzmanlarimiz Gemiler’i Habesistandan’dan,Hindistan’dan getirseler de,bu gemilerin Nippur’da nasil yanastiklari,onlarin bildigi ve fakat henuz bize açiklamadiklari bir sir olarak durmaya devam eder

Sumer tabletlerinde “Martu”larin “olulerini gommedikleri”,”evleri olmadigi”, “çig et yedikleri” gibi ifadeler bulundugunu da biliyoruzBunlar,goçer-çoban topluluk tanimlariydiEkteki zerdust kitabinda bu noktalarda oldukça bol ve ilginç açiklamalar buluyoruzOlu kultu ve ya 'kopek' kavrami,kadin erkek kutsal fahiselik yapisi gibi artik tanidigimiz temel bir dizi kavrami,dini anlatimlar içinde bulup çikarabiliyoruz

“Magu” veya “magur” okunuslu kavramin,hiristiyanligin “agug”/magug’u ve islamin “ecuc/mecuc” tanimlariyla iliskisi bulunuyor gibi gorunmektedir