Johann Gottlieb Fichte Oberlausitz

J G Fichte







Johann Gottlieb Fichte Oberlausitz (Saksonya) - İS1762 Küçük bir
köydeki fakir bir dokumacının oğludur Fichte Dokuz yaşına kadar
dokumacılık ve çobanlık yapmış Varlıklı bir çiftlik sahibi şans eseri
onun zekasını farketmiş ve himayesine alarak bir okula başlatmış Ancak
bu kişinin ölmesi ile tekrar yoksulluk ve sıkıntı çekmeye başlayan
Fichte üniversiteyi çok zor bitirebilmiş Özel ders vererek para
kazanmaya çalıştığı sıralarda bir öğrencisi sayesinde Kant'ın
felsefesiyle tanışmış ve o günden sonra tüm hayatını onun felsefesini
geliştirmeye adamıştır



Fichte, Kant'ın bir başlangıç yaptığına ve bu başlangıcın bir sisteme
kavuşturularak tamamlanması gerektiğine inanmıştır Bu sisteme ulaşmak
için de bir çıkış noktası arar Ona göre bu çıkış noktası sujedir,
bilinçtir Burada iki yol vardır; 1Objeyi çıkış noktası almak, ki o
zaman objenin yanında nasıl oluyor da bir suje, bir bilinç var
olabiliyor sorusu ile karşılaşırız Ona göre bu soru çözümsüzdür ve
insanı determinizm ve mekanizme sürükler ve bu durumda özgürlük diye
birşey olamaz 2Sujeyi çıkış noktası almak, bu durumda ise bilincin
objeyi nasıl tasarımladığı sorusu ile karşılaşırız ve bu sorunun çözümü
vardır



Fichte'ye göre bilincin özü eylemdir Böylece yola çıkan Fichte Kant'ın
yanlış düşünme diye adlandırdığı dialektitiği kullanarak ilerler Ona
göre bütün bilgimiz üç adımlı dialektik bir hareketle oluşur 1 Objeyi
"a, a'dır" gibi ortaya koyup kavramak 2 Objeyi "a, non-a değildir"
gibi öteki objeler ile karşılaştırarak ayırt etmek 3 a ve non-a'yı
içine alan bir kavram ile sınırlamak Onun verdiği bir örnek şöyle; 1
Altını görüp tanırım 2 Onu bakırdan ayırt ederim 3 Onu bakır
karşısında şu yada bu nitelikle sınırlanmış bir "maden" olarak kavrarım
Şimdi "ben" kendi özünü bilmek isterse önce kendisini bilmesi,
düşünmesi gerekir Bu ise Fichte'ye göre bir eylemdir Yine sonraki
eylem ile "ben", "ben olmayanı" karşısına koymalıdır ki kendisini ayırt
edebilsin Bu "ben olmayan"" 'da doğa ve doğanın nedenselliğidir Bu
noktada doğa kendimizi bilmemizin bir aracıdır Ancak Fichte'ye göre
bilmek değil eylemek esastır Bu nedenle bu noktada kalınamaz, "ben" 'in
amacı eylemdir yani özgür olan özünü gerçekleştirmek



Fichte'de ahlak felsefesinin temeli özgürlük sorunudur Anlak
öğretisinin formunu sağlayan özgürlüktür Ancak bu özgürlük bir eylem
dir İnsan bu eylem ile özgür olur Bu eylemin amacı da özgürlük
olmalıdır, yoksa eylem dış amaçlara yöneldiğinden özgürlük gerçekleşmez
Bu eylemin uygunluğuna da vicdan karar verir Vicdan'ın Fichte'de özel
bir yeri vardır Kant, "Genel bir yasa olmasını isteyebileceğin bir
ilkeye göre eyle" demişti, Fichte "Vicdanına göre eyle" der Burada
Fichte'ye göre iyi olan, eyleme halidir, çünkü eyleme geçmek özgürlüğün
gerçekleşmesidir Kötü olan ise eylemsizliktir çünkü özgürlüğü yok eder
Ancak buradaki eyleme hali olarak doğal gereklilikler veya içgüdüler
göz önünde bulundurulmaz, bu tür eylemler insanı edilgin yapar Kişi
doğal yönünü aşıp kendi "Ben" 'inden dolayı eyleme geçmelidir ki özgür
olabilsin Doğal yön bu amaç için sadece bir araçtır



Kişinin kendisini gerçekleştirmeside üç aşamalıdır 1 İsteme Bu
aşamada kişi hazza ve mutluluğa varmaya çalışır, hayvanlar gibi
çevresinin uyarımlarına bağlıdır, sadece gereksinimleri karşılayacak
araçlara yönelir, iştahını doyurmaya çalışır Özgür değildir 2 Egemen
olma Kişinin tek amacı egemen olmaktır, sadece iştah yerini egemen
olmaya bırakmıştır 3 Son basamakta kişi özgür olmak ister Bu durumda
kişi diğerlerinin hak ve özgürlükleri karşısında kendi haz ve egemen
olma arzusunu kendiliğinden, özgür olarak sınırlamayı bilir



Fichte devlet ve hukuk konusunda da özgürlüğü temel alır Ona göre
hukukun tümel geçer bir yönü vardır ve bu insanın ilk ve doğal hakları
olduğu fikrine bağlıdır Kişinin özgürlük hakkı doğal bir haktır ve her
kişi kendi özgürlüğünün başka kişilerin özgürlükleri ile sınırlanmış
olduğunu kabul etmelidir Ancak bu durumu koruyan bir güce ihtiyaç
vardır İşte devlet bu noktada ortaya çıkar Ona göre kişi, devletin
otoritesini kendisi istemeli ve devletin kendisini zorlayacağı yasayı da
kendisi seçmelidir Ancak Fichte, böyle demokratik bir devletteki
vatandaşların kendi emekleri ile yaşayabilmeleri ve kaynakları hakça
paylaşabilmeleri için devletin dışa kapalı olması gerektiğini savunur
Devletin ödevi ise yasaya kendiliğinden uyan kişiler yetiştirmektir,
böylece zorlayan devlet ortadan kalkacaktır



Fichte Kant'ın felsefesinden yola çıkmıştır Felsefesi zamanla
romantiklerden etkilenmiş ve kendisinden sonraki Alman filozofları için
bir kaynak oluşturarak yeni bir akımın doğmasını sağlamıştır

alıntıdır