İbn-İ Tufeyl

İBN-İ TUFEYL



Endülüs'te yapmış olduğu girişimlerle Aristotelesçiliğin yeniden canlandırılmasında önemli bir rol oynamış olan İbn Tufeyl ( ?-1186) 12 yüzyılın önde gelen düşünürlerinden ve devlet adamlarından biridir Hayy ibn Yakzân adlı felsefî romanında, ıssız bir adada büyümüş olan Hayy ibn Yakzân adındaki bir çocuğun büyüyüp düşünmeye alıştıktan sonra, akıl ve sezgi yoluyla Tanrı'ya ulaşabileceğini göstermek istemiştir

Romanın bir yerinde, Hayy ibn Yakzân komşu adaların birinden gelen, yani medeniyetten gelen Asal adındaki birine buluşlarını anlatır ve akıl ve sezgi yoluyla Tanrı'ya nasıl ulaştığını gösterir Sonra birlikte Asâl'ın geldiği adaya giderler ve Salâmân'la görüşürler; bu görüşmenin sonucunda yerleşik olan töresel dinin halk için daha faydalı olduğuna ve buluşlarını kendilerine saklamanın daha doğru olacağına karar vererek ıssız adaya geri dönerler; çünkü filozofların bilgi konusunda halk ile uyuşmalarının olanaksız olduğunu görmüşlerdir

Batı'da 16 yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan ve Aydınlanma Çağı'nda güçlenen deist (yaradancı) yaklaşımın, yani vahyin bildirdiği tanrı ve din anlayışını bir yana bırakarak aklın ve sezginin bildirdiği Tanrı ve din anlayışını benimseyen yaklaşımın hakim olduğu bu hikaye aslında yeni değildir; daha önce İbn Sina tarafından da işlenmiştir, ama kökleri Yeni Platoncu felsefenin biçimlendirildiği dönemlere kadar uzanmaktadır

Pocock'un Philosophus Autodidactus (Oxford 1671 ve 1700) adıyla Latinceye çevirmiş olduğu bu yapıt, daha sonra bütün Batı dillerine aktarılacak ve ilgiyle okunacaktır Jean -Jacques Rousseau'nun (1712-177 Emile'inde (1762) ve İngiliz romancı Daniel Defoe'nun (1660-1731) Robinson Crusoe'sinde (1719) Hayy ibn Yakzân'ın izlerini görmek olanaklıdır Bacon ve Leibniz' e kadar Tufeyl'in bu eserinin etkisi vardır

İbn Tufeyl'in Hayy ibn Yakzân'da, Aristoteles kozmolojisine geri döndüğü görülmektedir; bu dönüş, 12 yüzyıl Endülüs düşüncesinde Aristotelesçiliğin yeniden güçlenmesi ile açıklanabilir