Mani Dini Doğu'daki Etkileri

Doğu'daki Etkileri
Hem Roma İmparatorluğu'nun, hem de İran'da Sasanler'in baskısına karşın, Manicilik hızla yayıldı İran'ın Doğusunda bulunan ülkelerde çok başarılı oldu X Yüz yılın başlarında, Arap tarihçi El-Birun "Doğu Türklerinin büyük çoğunluğu, Çin ve Tibet'te yaşayanlar ve Hindistan'ın bir bölümü Mani dinine bağlıdırlar" diye yazmıştı Son zamanlarda Turfan kazılarında ortaya çıkarılan Manici resim ve edebiyat bulguları bu açıklamayı kanıtlamıştır Mani'nin ölümünden bir yüz yıl sonra, Manicilik Malabar kıyılarına kadar yerleşti Kara Balgasun'da bulunan ve bir zamanlar Nesturler'e ait olduğu zannedilen Çince yazıtların, aslında Manici oldukları kuşku duyulmayacak biçimde belirlenmiştir
Doğu'da Manicilik, IV yüz yılın sonlarından başlayarak, Doğu İran'da sağlam bir sıçrama tahtası edinmiş ve buradan hareketle İpek Yolu boyunca Afganistan'dan Tarım Havzasına kadar yayılabilmişti Manicilik 762 yılında Uygurlar'da devlet dini olarak kabul edilmiş ve böylelikle Çin'e doğru genişleme olanağına da kavuşmuştu IX Yüz yılda Uygur devletinin yok olmasından sonra, Cengiz Han'a kadar Tarım havzasında varlığını sürdürmüştü Çin içinde ise, Güney kıyılarına kadar inerek, buralarda varlığını gizli bir din olarak devam ettirmeyi başarmıştı Çin'in Fukien eyaletinde XVI yüz yılda bile Maniciliğe rastlanmıştı
Manicilik İran ve Babilonya'da hiçbir zaman egemen din düzeyine yükselemedi, ancak Emevlerin yönetimi altında geniş bir hoşgörü ve refaha ulaşabildi Maniciler kimi Emev halifelerinden müsamaha gördüler, başkent Bağdat'ta az sayıda olmalarına karşın, Irak'ın bir çok köyüne yayıldılar Ancak, Emevlere oranla çok daha az dinsel hoşgörü sahibi olan Abbasler döneminde, Maniciler "zındık" olarak değerlendirilip baskı görmüşler, çeşitli suçlamalar nedeniyle cezalandırılmışlardır Bu suçlamalar arasında Düalizm, zina, akraba arası cinsel ilişki ve homo****üellik önde geliyordu Uygulanan baskılara karşın, özellikle Irak'ta bulunan Manici topluluk etkinliğini IX yüz yıla kadar sürdürmüştü Ancak, devam eden Abbas zulmü, Maniciler'in toplu halde önce Horasan'a ve daha sonra, Maniciliğin bir devlet dini olduğu Uygur ülkesine göç etmelerine yol açmıştı
Maniciliğin, "Thomas İncili", "Addas Öğretileri" ve "Hermas'ın Çobanı" gibi Hıristiyan "apocrypha"larını (Kilise tarafından kabul görmeyen İncil metinleri) benimsemesinden dolayı, Thomas, Addas ve Hermas'ın Mani dininin ilk büyük havarileri oldukları söylentisi doğdu Addas'ın Doğu'da, Thomas'ın Suriye'de ve Hermas'ın da Mısır'da havarilik ettikleri varsayıldı
Manicilik, Mani'nin ölümünden önce bile, Filistin'de biliniyordu St Ephrem 378 yılında, hiçbir başka ülkenin Mezopotamya kadar Manicilik'ten etkilenmediğinden yakınmaktaydı Edessa'da (Urfa) 450 yılında güçlü bir Manici cemaat mevcuttu Emesus'lu Eusebius'un, Laodicea'lı George'un, Tarsus'lu Diodorus'un, Antakya'lı Chrysostomus'un, Salamis'li Epiphanus'un ve Bostra'lı Titus'un Maniciliğe karşı mücadele ettikleri biliniyor Tüm bunlar, Maniciliğin Batı Asya'da Hıristiyanlık için ne denli büyük bir tehlike olduğunu göstermektedir Ancak, Maniciliğin Hıristiyanlığa en fazla zarar verdiği ülke Mısır oldu İmparator Konstantin zamanında, Maniciliği benimsemiş olan İskenderiye valisi tüm Hıristiyan rahiplere görülmemiş bir sertlikle davrandı
Doğu Roma toprakları üzerinde, Manicilik en etkin olduğu düzeye 375-400 yılları arasında ulaştı ve sonra hızla geriledi VI yüz yılda bir süre için yeniden önem kazandı ve toplumun yüksek sınıfları arasında kabul gördü Bu dönemde İmparator Justinianus Manicilikle ciddi bir mücadeleye girdi ve kısa sürede Maniciliğin bu canlanma çabası da bastırıldı Ancak, bu çabalar Maniciliği tümüyle yok edemedi Bir süre sonra Manicilik, yeniden canlanarak, Paulician'lar ve Bogomil'ler adı altında Bizans İmparatorluğu'nu istila etti

Kaynak : Wikipedia