İstanbul Metrosu Tarihi

Tarihi
L Guerby Ing teklifi (1912)
İstanbul Teknik Üniversitesi Müzesi'nde, son senelerde eski kitaplar arasında bulunarak sergilenen, Avant Projet d'un Métropolitain Ã* Constantinople (İstanbul'da bir metro ön projesi) L Guerby Ing imzasını taşıyor Projenin eldeki mavi ozalit kopyası 1/5000 ölçeğinde Güzergah üzerindeki 24 istasyon Topkapı suriçi tramvay durağından başlayarak Şişli tramvay durağında son buluyor İstasyonlarda peron uzunlukları 75 m; en uzun ara 975 m, en kısa ara 220 m olarak önerilen proje, 10 Ocak 1912 tarihini taşıyor
Prost teklifi (1936)
Şehri imar etmek gayesiyle 1936'da davet edilen Fransız şehirci Prost, bu ihtiyacı hissederek Taksim-Beyazıt arasında bir metro hattı kurulmasını önermiştir Taksimden başlayacak olan hat İstiklal Caddesi ile Tarlabaşı Caddesi arasından geçerek İngiliz Sarayı ve Tepebaşı'ndan sonra Tünel'e, oradan Şişhane'ye ve Galata Kulesi'nin doğusundan Karaköye inecekti Hattın Tünel, Karaköy, Taksim arasndaki kot farkı yüzünden helezoni bir güzergah veya kremayerli (dişli tekerlekli) bir sistem ile Karaköy'e düz inebileceği düşünülüyordu Haliç Tahmis Sokağı hizasında 50 m'lik bir köprü üzerinden viyadük ile geçilerek İstanbul yakasında Rüstem Paşa Camii'nin batısında kurulacak hat, 9 kotunda tekrar yeraltına girmekteydi Buradan Mahmutpaşa yoluyla Kara Mustafa Paşa Türbesi önlerinde tramvay caddesine varmakta ve Beyazıta ulaşmaktaydı Prost, bu son güzergahtaki kot farkının doğurduğu yüzde 8'lik meyli de kremayerli bir sistem ile aşmayı düşünmüştü Öneri, Sandal Bedesteni'ni metro istasyonu olarak gösteriyordu Ayrıca Haliç'in köprü üzerinde bir viyadükle aşılması Yeni Cami'yi gölgeleyecekti Prost'un bu önerisi ancak ön proje olabilmiş, daha ileri gidememiştir
Nedeco Teklifi (Ekim 1951)
Yabancı Memleketlerde Bayındırlık işleri Hollanda Teknik Müşavere Bürosu "Nedeco", İstanbul şehrinin seyrüsefer meselesi hakkında bir incelemeyi Ekim 1951'de vilayete vermişti Haliç'in iki yakasındaki tıkanıkları bertaraf etmek üzere sınırlı bir "metropoliten" olarak ileri sürülen teklif "kabili takbik ve karlı bir işletme" şeklinde önerilmişti Mevcut ulaşım zorluklarının en kolay hal çaresi gibi gösterilen Nedeco önerisi 1951 şartlarına cevap vermek üzere, o zamanki Prost planı esas alınarak hazılanmıştı
Nedeco teklifinde, Taksim-Beyazıt arasında teklif edilen güzergahta eğimlerin yüzde 4'ü geçmemesi için katarın devamlı olarak yolların altından gitmeyip sağlı sollu kavisler çizmesi öngörülmekteydi Taksimdeki terminüs durağından başlayarak bir miktar Sıraselviler Caddesi'ni takiple İstiklal Caddesi'ne yönelmekte Galatasaray istasyonundan sonra gene binaların altına girip Tepebaşı istasyonuna varmakta, tekrar bir kavisle İstiklal Caddesi'ni kat edip caddenin doğusunda bir istasyondan sonra bir "S" çizerek Şişhane istasyonuna, oradan da gene bir "S" ile Tünel çıkışının batısına Karaköy istasyonuna gelmekte; sonra yerüstüne çıkmakta, hem metro hatlarını, hem de gidiş ve geliş ayrı iki yolu taşıyan 45 m'lik bir yüzer köprü ile karşıya geçmekteydi Eminönü'nde, Mısır Çarşısı ile Rüstem Paşa Camii arasında tekrar yeraltında giren hat, büyük bir kavisle Babıali ile Ebussuud caddeleri kavşağında bir istasyon yaparak gene yapı adalarının altından Sultanahmet Meydanı'ndaki istasyona çıkmakta, daha sonra bugünkü Adliye Sarayı'nın altından geçerek Binbirdirek civarında bir istasyon yaparak Çarşıkapı istasyonuna gelmekte ve nihayet tramvay yolunu takiple Beyazıt terminüsünde son bulmaktaydı
Bu güzergahtan başka gene ilk aşamada inşa edilmek üzere, ileride Boğaz irtaibatını yapacak hattın başlangıcı olarak Karaköy-Tophane parçası da teklif edilmiştir Ayrıca, daha sonraki gelişmeler için Taksimden Şişliye Beyazıttan Topkapı ile Edirnekapı yönlerine yol altlarını takip eden güzergahlar bu teklifi tamamlamaktaydı
Nedeco teklifi bir bütün olarak ele alındığında,

a) Mevcut köprünün (Galata Köprüsü) hemen batısında, dört metropoliten hattı ile iki trafik yolunun yapımını mümkün kılan yeni bir köprü inşaasını
b) bu yeni köprünün her iki ucunda modern trafik için düzenlenecek meydanların tahsisini,
c) Beyoğlu yakasındaki meydan ile Taksim arasında ve İstanbul yakası ile Beyazıt arasında tünel inşaatını;
d) Taksim ile Beyazıt arasında inşa edilecek tünellerin içinden ve yeni Galata Köprüsü'nün üstünden geçecek bir metropoliten hattının tesisini;
e) gelecekte ikinci bir metropoliten hattının işletmesinde kullanılacak ve Beyoğlu ile Tulumbacı Sıtkı Sokağı arsında bulunacak bit tünelin inşasını:
f) Boğaziçi sahilini takip ederek Necati Bey caddesi'nden geçen tramvayı "e" maddesinde bahsedilen tünelden ve yeni Galata Köprüsü'nden geçrirerek İstanbul sahilindeki meydana ulaştıracak uzatmanın yapılmasını; böylece, köprü üzerinden 4 hat geçebilmesini;
g) Taksim ile Beyazıt arasında bulunan mahallelerden geçen tüm tramvay hatlarının kaldırılmasını içeriyordu

Langevin raporu (Eylül 1952)
İETT İdaresi tarafından davet edilmiş olan Paris Nakliyat Müstakil Reji İdaresi Etüt Dairesi Direktörü ve Paris Metropoliten Şimendifer Kumpanyası Fahri Genel Müdürü Yüksek Mühendis Mr Marc Langevin ve ortağı Yüksek Mühendis Mr Louis Meizzonet'in vermiş oldukları rapor, İstanbul'un ulaşım konusunu ciddi bir şekilde incelemekte ve tekliflerde bulunmaktaydı 14 fasıldan ibaret olan bu rapor, metrodan başka İstanbul'un genel ulaşım ve taşıma ilerine de çözümler getiren teklifleri bir araya topluyordu Bu tekliflerin fasılları şöyleydi:

1) Şehir dahilinde trafiğin başlıca unsurları,
2) Şehir Nazım Planı,
3) Şehirlerde işleyen çeşitli taşıma araçlarının türleri,
4) Başlıca büyük şehirlerde yolcu taşıma idareleri ve tarifelerinin tanzimi,
5) Şehir metropoliteni,
6) Bölge metropoliteni ve Avrupa-Asya otomobil yolu,
7) Modern tramvay arabalarıyla beslenen esas şebeke,
8) Esas şebekenin troleybüs ile çalıştırılması
9) İstanbul şehrinde halk taşıma işlerinin tertiplenmesi ve bununla ilgili bir ofisin kurulması,
10) Ücret tarifeleri, bilet satış ve şekilleri,
11) Önerilen çeşitli teknik çözümlerin ve uygulama şartlarını eleştirel olarak incelenmesi,
12) İş programı,
13) Rumeli ve Anadolu yakalarının bir şehir metropoliteni ile bağlanması

Societe Generale de Traction et d'Exploitations Teklifi (Nisan 1952)
Diğer teklifler

Kaynak : Wikipedia