Türkiye'nin Yüzey Şekilleri Hakkında Bilgi

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-20-2012

Türkiye'nin yüzey şekillerinin özellikleri - Ovalarımız - Dağlarımız - Akarsularımız - Göllerimiz

Türkiye’deki dağların önemli bir bölümü Alp Dağları’nın oluşumu sırasında ortaya çıkmıştır

Bu dağlara örnek olarak Kuzey Anadolu Dağları ile Toros Dağları gösterilebilir

Ege Bölgesi’nde ise çökme-yükselme sonucu Bozdağlar ve Aydın Dağları oluşmuştur

Dağlar yükselirken ovalar çökmüştür

Akdeniz Bölgesi’ndeki Nur Dağları da yine aynı süreçle (çökme-yükselme) oluşmuştur

Nur Dağları yükselmiş; Amik Ovası ise çökmüştür

Ege ve İç Anadolu bir bütün olarak yükselmekte; Karadeniz ve Akdeniz bölgeleri çökmektedir

Eski bir akarsu vadisi olan Marmara Bölgesi çökerek İstanbul ve Çanakkale Boğazları oluşmuştur

TÜRKİYE'NİN OVALARI

Çevrelerine göre çukurda kalan geniş düzlüklere ova denir

Ülkemizdeki ovaların bir bölümü kıyılarda, bir bölümü ise iç kesimlerde dağlar arasında bulunur

Ülkemizdeki kıyı ovalarının çoğu akarsuların getirdiği alüvyonlarla oluşmuş deltalardır

Başlıcaları: Çukurova, Bafra, Çarşamba ve Silifke Ovaları’dır

İç kısımlardaki ovalar ise çökme-yükselme oluşumları sırasında oluşmuştur

Dağlar yükselirken, ovalar çökmüştür

Başlıcaları: Gediz, Bakırçay, Küçük ve Büyük Menderes, Adapazarı, Tosya, Niksar ve Erbaa Ovaları’dır

Kayseri, Konya ve Eskişehir Ovaları çanaklarda bulunur

Malatya, Elazığ, Muş ve Bingöl Ovaları kıvrım hareketleri sonucu oluşmuş ovalardır

TÜRKİYE'NİN AKARSULARI

Akarsular akarken yataklarını fiziki olarak aşındırırlar:
Vadi: Dik yamaçlı çukurlara vadi denir

Yeşilırmak, Kızılırmak, Göksu ve Ihlara Vadileri gibi

Menderes: Yatak eğiminin azaldığı yerlerde akarsu geniş daireler çizerek yatağını aşındırır: Küçük ve Büyük Menderes gibi

Peri Bacaları: Akarsuların tüflü araziyi aşındırması sonucu oluşur

Ürgüp ve Göreme gibi

Akarsular aşındırdığı gibi biriktirir de:
Delta: Akarsuların taşıdığı alüvyonları biriktirmesiyle oluşan üçgen şeklindeki düzlüklerdir

Çukurova, Bafra ve Çarşamba gibi

Birikinti Konisi: Akarsular alüvyonları yamacın eteğinde biriktirirse, birikinti konisi oluşur

Dağ Eteği Ovası: Birikinti konilerinin gelişerek birleşmesi sonucu oluşur

Bursa Ovası gibi

TÜRKİYE'NİN GÖLLERİ

Tektonik Göller: Çökme sonucu oluşan çanaklara su dolmasıyla oluşur

İznik, Ulubat, Kuş, Burdur, Acıgöl, Akşehir, Eber, Tuz, Hazar ve Çıldır Gölleri tektonik yolla oluşmuş göllerdir

Volkanik Göller: Yanardağ kraterlerinde oluşan göllere denir

Nemrut, Gölcük, Meke ve Acıgöl gibi

Karstik Göller: Suyla çözülebilen yer katmanlarında oluşan göllere denir

Kestel, Elmalı, Avlan, Salda ve Suğla Gölleri gibi

Buzul Gölleri: Buzulların aşındırdığı alanlara su dolmasıyla oluşan göllere denir

Ağrı, Erciyes, Kaçkar gibi dağların yüksek kesimlerinde yer yer küçük çaplı buzul gölleri bulunur

Set Gölleri: Çukurların önünün bir şekilde kapanarak su birikmesi yoluyla olur

Van Gölü, Erçek, Nazik, Balık Gölleri gibi

Baraj Gölleri: Akarsular önüne yapılan setlerle oluşur

Atatürk, Keban, Karakaya Baraj Gölleri gibi

alıntı

08-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Türkiye'nin Yüzey Şekilleri Hakkında Bilgi Türkiye'nin yüzey şekillerinin özellikleri - Ovalarımız - Dağlarımız - Akarsularımız - Göllerimiz Türkiye’deki dağların önemli bir bölümü Alp Dağları’nın oluşumu sırasında ortaya çıkmıştır Bu dağlara örnek olarak Kuzey Anadolu Dağları ile Toros Dağları gösterilebilir Ege Bölgesi’nde ise çökme-yükselme sonucu Bozdağlar ve Aydın Dağları oluşmuştur Dağlar yükselirken ovalar çökmüştür Akdeniz Bölgesi’ndeki Nur Dağları da yine aynı süreçle (çökme-yükselme) oluşmuştur Nur Dağları yükselmiş; Amik Ovası ise çökmüştür Ege ve İç Anadolu bir bütün olarak yükselmekte; Karadeniz ve Akdeniz bölgeleri çökmektedir Eski bir akarsu vadisi olan Marmara Bölgesi çökerek İstanbul ve Çanakkale Boğazları oluşmuştur TÜRKİYE'NİN OVALARI Çevrelerine göre çukurda kalan geniş düzlüklere ova denir Ülkemizdeki ovaların bir bölümü kıyılarda, bir bölümü ise iç kesimlerde dağlar arasında bulunur Ülkemizdeki kıyı ovalarının çoğu akarsuların getirdiği alüvyonlarla oluşmuş deltalardır Başlıcaları: Çukurova, Bafra, Çarşamba ve Silifke Ovaları’dır İç kısımlardaki ovalar ise çökme-yükselme oluşumları sırasında oluşmuştur Dağlar yükselirken, ovalar çökmüştür Başlıcaları: Gediz, Bakırçay, Küçük ve Büyük Menderes, Adapazarı, Tosya, Niksar ve Erbaa Ovaları’dır Kayseri, Konya ve Eskişehir Ovaları çanaklarda bulunur Malatya, Elazığ, Muş ve Bingöl Ovaları kıvrım hareketleri sonucu oluşmuş ovalardır TÜRKİYE'NİN AKARSULARI Akarsular akarken yataklarını fiziki olarak aşındırırlar: Vadi: Dik yamaçlı çukurlara vadi denir Yeşilırmak, Kızılırmak, Göksu ve Ihlara Vadileri gibi Menderes: Yatak eğiminin azaldığı yerlerde akarsu geniş daireler çizerek yatağını aşındırır: Küçük ve Büyük Menderes gibi Peri Bacaları: Akarsuların tüflü araziyi aşındırması sonucu oluşur Ürgüp ve Göreme gibi Akarsular aşındırdığı gibi biriktirir de: Delta: Akarsuların taşıdığı alüvyonları biriktirmesiyle oluşan üçgen şeklindeki düzlüklerdir Çukurova, Bafra ve Çarşamba gibi Birikinti Konisi: Akarsular alüvyonları yamacın eteğinde biriktirirse, birikinti konisi oluşur Dağ Eteği Ovası: Birikinti konilerinin gelişerek birleşmesi sonucu oluşur Bursa Ovası gibi TÜRKİYE'NİN GÖLLERİ Tektonik Göller: Çökme sonucu oluşan çanaklara su dolmasıyla oluşur İznik, Ulubat, Kuş, Burdur, Acıgöl, Akşehir, Eber, Tuz, Hazar ve Çıldır Gölleri tektonik yolla oluşmuş göllerdir Volkanik Göller: Yanardağ kraterlerinde oluşan göllere denir Nemrut, Gölcük, Meke ve Acıgöl gibi Karstik Göller: Suyla çözülebilen yer katmanlarında oluşan göllere denir Kestel, Elmalı, Avlan, Salda ve Suğla Gölleri gibi Buzul Gölleri: Buzulların aşındırdığı alanlara su dolmasıyla oluşan göllere denir Ağrı, Erciyes, Kaçkar gibi dağların yüksek kesimlerinde yer yer küçük çaplı buzul gölleri bulunur Set Gölleri: Çukurların önünün bir şekilde kapanarak su birikmesi yoluyla olur Van Gölü, Erçek, Nazik, Balık Gölleri gibi Baraj Gölleri: Akarsular önüne yapılan setlerle oluşur Atatürk, Keban, Karakaya Baraj Gölleri gibi alıntı