Türkiye'de İklim Elemanları

yurdumuzda ortalama sıcaklık dağılışı - yurdumuzda aylara göre sıcaklıklar - don olayları

Ülkemizin iklim karakterini, sıcaklık, yağış, nem, buharlaşma, sis, bulutluluk gibi iklim elemanları şekillendirir Bu elemanlar, çeşitli mevsimlere ve coğrafî özelliklere göre değişiklik gösterir

1 SICAKLIK
a Yıllık Ortalama Sıcaklık Dağılışı
Ülkemizdeki yıllık ortalama sıcaklık, coğrafî koşullara bağlıdır Bu etmenlerin etkisi altında genel olarak ülkemize baktığımızda güneyden kuzeye doğru sıcaklığın azaldığı görülür Bunda enlemin önemli bir rolü vardır Ayrıca karasallığın etkisiyle batıdan doğuya doğru da sıcaklık azalır, bunda da genel olarak yükseltinin batıdan doğuya doğru artmasının önemli rolü olmuştur

Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Akdeniz kıyıları, Türkiye'nin en yüksek yıllık ortalama sıcaklık değerlerine sahiptir Buralarda yıllık ortalama sıcaklık 18°C-20°C arasındadır Ege, Marmara ve Doğu Karadeniz kıyılarımızda yıllık ortalama sıcaklık değerleri 12°C-18°C'tır Deniz etkilerinden uzak olan İç Anadolu Bölgesi'nde ise yıllık ortalama sıcaklık değerleri 8°C-12°C'a düşer Doğu Anadolu Bölgesi'nde yükseltinin artmasına bağlı olarak ortalama sıcaklık değerleri daha da düşer, bu bölgenin ortalama sıcaklık değeri 4°C'ın altına iner

b Ocak Ayındaki Ortalama Sıcaklık Dağılışı
Bu ayda en yüksek sıcaklık değerlerine Akdeniz kıyılarımızda ulaşılır Burada ocak ayı ortalama sıcaklık değerleri 9°C'ın üzerindedir Çünkü bu dönemde, tropikal hava kütleleri ile denizin etkisi burada oldukça fazladır

Ege kıyılarımızda 8°C-10°C, Karadeniz kıyılarımızda 4°C-8°C, Marmara kıyıları ve İç Batı Anadolu'da 0°C-4°C sıcaklık görülür Bu sıcaklık değerlerinin iç kısımlara göre daha yüksek olmasında kıyı bölgelerindeki deniz etkisinin önemli rölü vardır
Deniz etkisinden uzakta kalan Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde ocak ayı ortalama sıcaklık 2°C-5°C arasıdır İç Anadolu Bölgesi'nde ise 0°C ile -5°C arasındadır İç Anadolu Bölgesi deniz etkisinden uzak kalmasının yanı sıra uzun süre nemli ve soğuk hava kütleleri etkisinde kaldığı için bölgede sıcaklık iyice azalır Doğu Anadolu Bölgesi'ni de etkileyen bu kütleler yükseltinin de etkisiyle ocak ayı ortalama sıcaklık değerlerini -5°C'ın altına düşürür Bu bölgenin kuzey kesimindeki yüksek platolarda bu değerler -12°C'a kadar düşmektedir

Ülkemizdeki belli başlı yerlerin ocak ayı ortalama sıcaklık değerlerine baktığımızda Antalya 99°C, İzmir 86°C, Rize 37°C, Konya -02°C, Kars -115°C, Kayseri -21 °C, Diyarbakır 16°C, Sivas -39°C'tır Bu değerler ocak ayında önemli sıcaklık farklarının oluştuğunu göstermektedir

c Temmuz Ayındaki Ortalama Sıcaklık Dağılışı
Temmuz ayında özellikle karasallığın etki derecesi ve yükselti etmenleri sıcaklığın dağılışında en belirleyici unsurlar olarak dikkat çeker Örneğin, yükseltinin fazla olduğu Kuzeydoğu Anadolu'da temmuz ayı ortalama sıcaklığı 15°C-18°C arasında olup burası en düşük sıcaklıkların görüldüğü yerlerdir Doğu Anadolu'nun genelinde de bu ayda diğer bölgelere göre düşük sıcaklıklar görülür Buralarda ortalama sıcaklık 18°C-23°C arasında değişir

İç Anadolu Bölgesi ile kıyı bölgelerimizdeki bu ayda görülen sıcaklık ortalamaları 20°C-27°C arasındadır Ancak kuzey kıyılarımıza doğru sıcaklık değerleri birkaç derece düşer Bunda da enlem etkisi rol oynar İç Anadolu'da sıcaklıkların fazla olmasının nedeni ise burada da karasallığın önemli bir etken olmasıdır

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, yükseltisinin azlığı, karasallığın şiddetinin fazla olması ve güneyden gelen sıcak rüzgarlar nedeniyle bu dönemde en yüksek sıcaklık değerine sahip olan bölgemizdir Temmuz ayı ortalama sıcaklığının 30°C-32°C olduğu bu bölgede sıcaklıkların bazen 40°C'a kadar çıktığı görülür

Türkiye'de Don Olayı ve Önemi
Hava sıcaklığının 0°C'tan aşağı düşmesiyle suların buz tutması olayına don denir Türkiye'nin her yerinde süresi ve şiddeti ayrı olmak kaydıyla don olayına rastlanır Buna bağlı olarak da donlu günlerin sayısı değişir Ülkemizde don olayları öncelikle karasal etkilerin ve yükseltinin fazla olduğu Kuzeydoğu Anadolu'da eylül ayında görülür Doğu Anadolu'nun ve İç Anadolu'nun büyük bir kısmında don olayları ekim ayında etkili olur Buralarda, kış ve ilkbaharda don olayları sürer Ancak İç Anadolu'da don olayı mayıs ayından sonra etkisini kaybeder Kuzeydoğu Anadolu'da ise don olayları haziran ortalarına kadar etkisini sürdürür

Don olayları, kıyı bölgelerimizde genellikle kış aylarında görülür Bu nedenle bu bölgelerimizde don olayları geç başlar ve kısa sürede biter Kıyılarımızda yıllık ortalama 10 gün don olayına rastlanır (Antalya 1,5 gün, İzmir 8 gün, İstanbul 21 gün, Samsun 13 gün, Rize, 12 gün) Akdeniz ikliminin etkili olduğu ve birkaç gün don olayının görüldüğü Akdeniz kıyılarımızda bazı yıllar don olayına rastlanmaz
Kuzey Anadolu'da yıl içinde 9-10 ay don olayı görülürken; Akdeniz kıyılarımızda ise birkaç yıl hiç don olayı görülmez

alıntı