Bölgelere Göre Halk Oyunları Nelerdir ?

Bölgelere Göre Halk Oyunları Nelerdir ?

Folklor genelde Halkoyunları ile eşanlamlıymış gibi kullanılırOysa folklor; halkın geleneğe bağlı maddi ve manevi kültürünü kendine özgü metotlarla inceleyen ,derleyen,araştıran,sınıflandı ran ve halk kültürü üzerinde değerlendirmeler yapan bir bilimdir
Melekler Mekanı - Bölgelere Göre Halk Oyunları Kısaca diyebiliriz ki; Folklor halk oyunlarıyla birlikte diğer öğeleri (gelenek, inanç, türkü…vb) de kapsayan bir kavramdır Bu itibarla folklor oynanmaz,halk oyunları oynanır
Çeşitli bölgelerimizde tarihi ve coğrafi bir gerçek olarak değişik örneklerle gelişen ve çoğalan halk oyunları geleneği tabiat,insan,yurt sevgisi ve milli bütünlüğün en açık ifadesidir Halk oyunları folklor biliminin bir bölümüdür



Bölgelere Göre Halk Oyunları


Belirli Özelliklerine Göre Halk Danslarının Bölümlenmesi

Halk danslarının ortaya çıkış koşullarını ve günümüz toplumundaki yerini kısaca belirledikten sonra, bu dansların yansıttıkları zengin kültür öğelerine, sunuşlarına, bölgelerine, belirli ortak özelliklerine göre bölümlenmesinden söz edebiliriz

Halk danslarının kümelendirilmesinde bir yol olarak bölgesel dağılış ele alınabilir
Çünkü Anadolu'da kimi dans dalları bölgelere de adını vermektedir Örneğin Ege, Batı Anadolu Zeybek Bölgesi; Orta ve Güney Anadolu Halay Bölgesi; Doğu Karadeniz Horon Bölgesi; Doğu Anadolu Bar Bölgesi; Trakya Hora Bölgesi adını almaktadır

Ancak bu tür kümelendirmeyi kesin çizgilerle belirlemenin güçlüğü vardır Öncelikle dansların bölgeler arasındaki geçişleri göz ardı edilemez Sözgelişi halay ele alındığında Orta Anadolu'nun dışında Doğu' da, Kuzey' de ya da başka bölgelerde de rastlamak olanağı vardır Dansların değişik nedenlerle bir bölgeden ötekine geçişleri sonucu bir dansı salt bir bölgeye özgü saymamız da olanaksızlaşır


Bu koşula bağlı kalarak halk danslarının bölgesel tür özelliğine göre dağılımını kümelendirebiliriz:

ZEYBEK : Zeybek oyunları tek kişi tarafından oynandığı gibi teklerden oluşan bir daire halinde de oynanmaktadır Zeybek oyunları, toplu olarak oynandığı zaman oyuncuların birbirlerine tutunmadan oynadıkları salma oyunlardırBu oyun türüne Ege Bölgesinde rastlanır Aydın, İzmir , Muğla, Denizli, Bilecik, Eskişehir , Kütahya,Çanakkale, Kastamonu, Uşak, Manisa, Balıkesir , Burdur

HALAY : Toplu, düz dizi biçiminde ve oyuncuların birbirine tutunarak oynadığı oyun türüdürDoğu,güneydoğu ve Orta Anadolu’da davul zurna eşliğinde oynanırBitlis, Bingöl, Diyarbakır, Elazığ, Malatya, Kahramanmaraş,Gaziantep, Erzurum, Erzincan, Sivas, Mardin, Muş, Yozgat,Çorum, Adana, Ankara, Siirt, Hatay, Tokat, Şanlıurfa

HORON : Oyuncuların dizi biçiminde birbirine tutunarak oynadığı oyunlardır Doğa yapısının sert ve dağlık oluşu, denizinin ve havasının kararsızlığı horon oyunlarında göze çarpar Doğu Karadeniz kıyılarında kemençe veya davul eşliğinde icra edilir Trabzon, Samsun, Artvin, Ordu, Rize

BAR : Toplu olarak ve genellikle düz dizi ya da yarım ay biçiminde, oyuncuların birbirlerine tutunarak oynadıkları disiplinli grup oyunlarına bar denirGenellikle Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde icra edilen bir oyun türüdür Erzurum, Kars, Ağrı, Artvin, Gümüşhane, Bayburt, Erzincan

HORA : Bu oyun Bar ve Halaylar gibi el ele ya da kol kola tutuşularak disiplinli bir biçimde ve dizi halinde oynanmaktadır Genellikle Trakya’da, kısmen de Marmara’nın doğu ve güneyinde görülen bir oyun türüdürEdirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale

KARŞILAMA : Karşılama iki kişinin karşılıklı durarak oynadıkları bir oyun biçimidir Çiftlerin karşılıklı olarak toplanmalarıyla bir grup halinde de oynanmaktadır Kız ve erkek karşılıklı çiftlerin karşılıklı iki sıra halinde dizilmesiyle bir grup oyunu biçiminde de sürdürülmektedir Karşılamalar salma oyunlardır Oyuncular birbirlerine tutunmazlar Bazı karşılamalarda bütün oyuncuların ellerinde birer mendil bulunurGenellikle Trakya’da, kısmen de Marmara’nın doğu ve güneyinde görülen bir oyun türüdürEdirne, Tekirdağ, Kırklareli, İzmit, Adapazarı, Çanakkale,Bursa, Bilecik

KAŞIK : Ellerinde ritim aracı olarak tahta kaşıklar bulundururlarGüney Anadolu’nun Akdeniz’e uzanan kesimleri genellikle kaşıklı oyunlar bölgesi olarak gösterilirEskişehir , Afyon, Kütahya, Bilecik, Kırşehir , Konya, Mersin,Antalya, Bolu, Bursa

BENGİ : Marmara Bölgesinin güneyinde genellikle Balıkesir dolaylarında görülen bir oyun türüdürBalıkesir, Manisa, Bursa, Çanakkale

MENGİ: Ege bölgesi ve Akdeniz Bölgesinin bazı illerinde bu oyun türüne rastlamak mümkündür

TEKE ZORTLATMASI: Bu tür de yine Türkiye’nin batı ve güney bölgelerinde oynanırBurdur, Antalya, Isparta, Alanya vb

SEMAH: Genellikle Türk-Alevi topluluklarının özel ayin ve toplantılarında kendi aralarında yaptıkları törenlerle ilgili oyunlardırTürkiye’nin hemen hemen her yerinde semahlara rastlamak mümkündür

Halk danslarının kümelendirilmesinde izlenebilecek bir yol da konularına göre ayırımlamadır

Bu kümelendirme değişik biçimlerde yapılabilir: Örneğin bir ayırım dansçıların sayı ve cinsiyetine göre yapılandır:

Tek kişilik kadın dansları
Estireyim mi (Bolu), Yoğurt (Eskişehir);
Tek kişilik erkek dansları
Zeybek (Aydın), Misket (Ankara);
İki kişilik kadın dansları
Ördek (Bolu), Mandalar (Kırklareli);
İki kişilik erkek dansları
Hançer Barı (Erzurum), Kırka Zeybeği (Eskişehir);
toplu kadın dansları Güvercin (Erzurum), Çömüdüm (Kütahya);
Toplu erkek dansları Coşkun Çoruh (Artvin), Koçaklama (Ağrı);
Kadın-erkek karışık danslar
Delilo (Elazığ), Dokuzlu (Gaziantep)

Bir başka ayırım da dansın eşliğinin türkülü
Bağ Belleme (Afyon), Çalgılı Bengi (Balıkesir)
ya da suskun
Kılıç Kalkan (Bursa) oluşuna dayanmaktadır

Bir başka ayrımlama biçimi de dans adlarının anlamlarından kaynaklanır:

Yer adı taşıyan danslar
Sivas Halayı (Sivas), Tavas Zeybeği (Denizli);
renk adı belirten danslar
Sarı Zeybek (Antalya), Yeşilim (Konya);
sayı adı taşıyan danslar
Beş Ayak (Malatya), On dört (Artvin);
iş, meslek adı belirtilen danslar
Kasap (Edime), Yağcılar (İzmir), Ormancı (Kastamonu)


Anadolu halk danslarının büyük bir bölümü taklitli, dramatik yapılı danslardırBu nitelikli danslar doğa olaylarını, günlük yaşamı, kadın erkek ilişkilerini, vuruşmaları, hayvanları taklide dayanır

Örneğin hayvan yansıma1ı danslardan
Tavuk Ban (Erzurum) tavuğun hareketlerini; Ceylani (Kars) ceylanın yürüyüşünü; Serçe Oyunu (Gaziantep), serçe sıçramalarını taklit eder Aynı biçimde Horoz Oyunu (Yozgat), Kurt Kuzu (Diyarbakır), Ördek (Bolu), Keklik (İçel), Ayı Oyunu (Bitlis), Kartal Oyunu (Bingöl) da hayvan taklitlerini konu edinir

İş ve günlük yaşamı taklit eden danslardan
Tesi (Artvin) yün eğirmeyi

Köy Halayı (Sivas) günlük yaşamın değişik görüntülerini; Türkmen Kızı (İçel) hamur yoğurma, ekmek yapma, yün eğirme hareketlerini taklit eder Madımak (Sivas), Yayılı Halayı (Yozgat), Kirman (Kayseri), İş Halay'ı (Sivas) aynı küme içinde değerlendirilebilecek danslardır

Kadın-erkek ilişkilerinin hareketlerle taklidine dayanan danslardan Sarı Zeybek (Sivas) ve Bıçak (Elazığ) erkeğin kadına dil dökmesine ve sonunda beraberliklerini anlatır
Aynı kümede Tekerleme, Kıskanç (Kars), Hürünü (Çorum), Sürdüm (Ankara), Sudan Geçirme (Kütahya) dansları da sayılabilir

Çarpışma ya da savaşı konu alan danslar arasında Hançer Barı (Erzurum), Bıçak Horonu (Trabzon) saldırma, vuruşma ve savunma taklitlerine dayanır Çandırlı Tüfek Oyunu (Giresun) dansçıların tüfeklerle belli bir noktaya ateş etme hareketlerine dayanırKılıç ve Kalkan Oyunu (Bursa) dansçıların kılıç ve kalkan seslerine uyarak oynadıkları bır oyundur
Ayrıca yine bu küme içinde fakat silahsız çarpışmayı anlatan taklitli danslar da vardır
Örneğin Sin Sin (Adıyaman), Çepik (Bingöl, Diyarbakır), Harkuşta (Bitlis)

Doğa olaylarını konu edinen danslardan Uzundere (Kars) ve Coşkun Çoruh (Artvin) ırmağın akışını, coşkunluğunu canlandıran hareketleri taklitle anlatırken, Kavak (Erzurum) dansında da kavak ağacının rüzgarla hareketi canlandırılmaktadırDoğa olgularını canlandıran danslar arasında Burçak Tarlası (Yozgat), Yayla Yolları (İçel), Yağmur Duası (Diyarbakır) Yağmur Yağar (Nevşehir), Sis Dağı (Giresun) sayılabilir


Belirli Özelliklerine Göre Halk Danslarının Bölümlenmesi - Dr Turhan Baraz

alıntıdır