Yerleşme Nedir - Yerleşme Şekilleri - Yerleşmeyi Etkileyen Faktörler

yerleşme şekilleri
yerleşim nedir
yerleşim yerleri

İnsanların konut adını verdiğimiz barınaklarda toplu veya dağınık bir şekilde hayatını sürdürmesine yerleşme denir


YERLEŞME ŞEKİLLERİ

A-KIRSAL YERLEŞME

Kır yerleşmeleri, tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin birlikte yapıldığı ya da ön plana çıktığı yerleşmelerdir Kırsal yerleşmelerin bazılarında yerleşik hayat tarzı (köy gibi), bazılarında konar - göçerlik veya yaylacılık gibi yarı yerleşik tarz görülür

Kırsal Yerleşmeler;
Toplu Yerleşme

Evlerin birbirine yakın olduğu yerleşme biçimidir Suyun az olduğu yerlerde ve arazinin düz olduğu ovalık alanlarda insanlar toplu olarak yerleşmişlerdir Türkiye’de İç Anadolu, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde su kaynakları az olduğu için toplu yerleşmeler fazladır

Dağınık Yerleşme

Suyun (yağışların) bol olduğu yerlerde ve eğimli bölgelerde, evlerin birbirinden uzak olduğu yerleşmelerdir Evler arasında bağ, bahçeler vardır Türkiye’de Karadeniz Bölgesi, dağınık yerleşmenin en yaygın olarak görüldüğü bölgedir Bölüm olarak Doğu Karadeniz Bölümüdür

Dağınık yerleşmede su fazlalığı ve yer şekillerinin engebeliliği etkilidir

Kırsal Yerleşme Çeşitleri

a Köy altı yerleşmeleri: Çiftlik, mezra, kom, divan, ağıl, oba, yayla gibi yerleşmelere denir Bunlar köylerden küçüktür Daha çok, hayvancılık amaçlı veya yazları serinlemek amacıyla kurulmuştur Doğu Anadolu, G Doğu Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde yaygındır

b Köyler

c Bucak ve nahiyeler

Kırsal yerleşmelerde konutlar birbirinden farklı özellikler gösterir Bunda etkili faktörler;

KONUT TİPİNDE;

İklim ve Bitki Örtüsü

Nemli iklim bölgelerinde genellikle ahşap evler, kurak iklim bölgelerinde ise toprak ve kerpiç evler vardırörnek ; Karadeniz Bölgesinde ahşap , İç Anadolu, Doğu Anadolu ve GDoğu Anadolu Bölgelerinde kerpiç evler hakimdir
Doğal çevrede en fazla bulunan yapı malzemesi

Sosyal yaşantı; Göçebe hayatı sürdürenlerde konut genelde çadırdır

Ekonomik olarak gelişmişlik arttıkça betonarme yapılar artmaktadır

Deprem bölgeleri

B-KENTSEL YERLEŞME

Sanayi, ticaret, eğitim ve yönetim alanlarında çalışan insanların yaşadığı büyük yerleşim birimleridir
1927-1950 döneminde şehirlerde bulunan nüfusun oranı önemli bir değişim göstermemiş, 1950 yılından sonra şehirlerde bulunan nüfusun oranı hızla artmıştır Ülkemizde şehirlerde bulunan nüfus, köylerde bulunan nüfusa göre çok büyük bir hızla artmaktadır 1990-2000 döneminde şehirlerde bulunan nüfusun yıllık artış hızı binde 268 iken köylerde bulunan nüfusun yıllık artış hızı binde 42'dir Bunun en önemli sebebi, köyden kente olan göçlerdir

Ülkemizde şehirlerde bulunan nüfusun oranı son on yılda önemli artış göstererek 1990 yılında yüzde 59 iken 2000 yılında yüzde 649'a yükselmiştir

Türkiye’de kentleşme hızı , sanayileşme hızından daha yüksektir Bu durum gecekondulaşmayı (Çarpık kentleşme) beraberinde getirmiştir Ayrıca trafik, eğitim-sağlık problemleri , hava kirliliği ve fabrikaların kent içinde kalması gibi durumları oluşturmaktadır

Bölgeler arasında şehir nüfus oranı en fazla olan bölge Marmara Bölgesi iken en az olan bölge Karadeniz Bölgesidir Marmara Bölgesindeki nüfusun yüzde 79'u, Karadeniz Bölgesindeki nüfusun ise yüzde 49'u şehirlerde bulunmaktadır

Şehirler Fonksiyonlarına Göre Şu Gruplara Ayrılır

Tarım şehirleri

Ege Bölgesinde; Akhisar, Turgutlu, Salihli, Alaşehir, Ödemiş, Tire gibi Marmara Bölgesinde ; Kırklareli, İnegöl, Lüleburgaz gibi Karadeniz Bölgesinde; Bafra, Çarşamba, Giresun ,Rize, Düzce, Niksar gibi İç Anadolu Bölgesinde; Karaman ,Aksaray, Akşehir, Kırşehir, Nevşehir, Niğde gibi

Ticaret Şehirleri

İstanbul, İzmir, Denizli, Manisa, Aydın, Ankara, Konya, Bursa, Kayseri, Eskişehir, Afyon, Malatya, Van ,Elazığ, ŞUrfa, GAntep gibi

Sanayi Şehirleri

İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa, İzmir Adana, Batman, Karabük Ereğli, Kırıkkale, Seydişehir, İskenderun gibi

Liman Şehirleri

İstanbul, İzmir, Mersin, Antalya, Samsun, Trabzon, İskenderun, Zonguldak gibi

Turizm Şehirleri

İstanbul, İzmir,Çeşme, Antalya, Bodrum; Marmaris,Fethiye, Kuşadası Alanya, Mersin, Bursa, Bolu, Nevşehir (Ürgüp-Göreme) gibi

İdari Şehirler

Ankara (başkent), İstanbul, Bursa, Konya, Edirne (geçmişte başkent olmaları)

Askeri Şehirler

Sarıkamış, Çorlu, Erzurum, Konya, Malatya , Kırkağaç, Manisa gibi

Kültürel Şehirler

İstanbul, İzmir, Ankara başta olmak üzere bazı yerleşim merkezlerimizin gelişmesinde o merkezlerde bulunan üniversiteler de etkili olmuştur