Türk Kültürüne Ait Mitler

Türk Kültürüne Ait Mitler

Mit; çok eski zamanlarda gelmiş ve yaşamış olan ulusların inandıkları Tanrı’ların, kahramanların, devlerin ve perilerin hayatından bahseden hikâyelerdir Her toplumun kendine özgü bir mit macerası vardır Ve temsil ettiği topluluğun aynası gibidir Mit toplumdan topluma farklılık gösterdiği gibi ortak yanlarda çok bulunmaktadır Destanlarda bu mitolojik ögelere çok sık rastlanır Mitleri inceleyen bilim dalına ise mitoloji denir

Türk destanlarında karşımıza çıkan başlıca mitler:
1-IŞIK: Bu motif destanların kuruluşunda kutsiyetten kaynaklanan hayat verici bir özelliğe sahiptir Destanların büyük kahramanları; bu kahramanlara kadınlık ve mukaddes Türk çocuklarına annelik yapan kadınlar ilahî bir ışıktan doğarlar Şamanist inanca göre yerden on yedi kat göğe doğru gittikçe aydınlanan bir nur âlemi vardır ki bunun on yedinci katında bütün göz kamaştırıcı ışığıyla Türk Tanrı’sı otururYeryüzünde iyilik yapan ruhlar da bir kuş şeklinde bu nur âlemine uçarlar

2-RÜYA: Destanın bütününü etkileyen ve destan kahramanlarının hareket alanını belirleyen bir motiftir Bir mücadele üzerine kurulu destanlarda kazanılacak başarı veya yaşanacak bir felaket düş yoluyla önceden öğrenilir Kadercilik anlayışı düş motifiyle destanlarda işlenir

3-AĞAÇ: Destanlarda ağaç motifi üç yönüyle yer alır: Sığınak (Oba), Ana ya da Ata, varlığı, devleti temsil eden sembol İnsanlığın yaratılışı hakkındaki Türk düşüncesine göre Tanrı, yeryüzündeki dokuz insan cinsini, bu insanlardan önce yarattığı dokuz dallı ağacın gölgesinde barındırmıştır

4-KIRKLAR: Bu motif, kahramanlar etrafındaki gücü temsil eder Kırk sayısı bazı eşya ve davranışları sınırlar Oğuz Kağan'ın kırk günde yürümesi, konuşması gibi Kırk sayısı görünmez âleminden gelen koruyucu, güç verici kutsiyete erişmiş şahısları da simgeler

5-AT: At destanlarda önemli bir konuma sahiptir Bunun temelinde göçebe kültürün yarattığı zorlayıcı koşullar vardır Ata bir tür dinsel totem özelliği kazandıran Şamanist inançtır At, kahramanın başarıya ulaşmasında en etkin güçtür Sahibini korur, ona yol gösterir, tehlikelere karşı uyarır

6-OK-YAY: Destanlarda maden isimlerinin sıkça geçmesi Türklerin savaşçı bir ulus oldukları kadar savaş aracı üretmede de usta olduklarını gösterir Destanlardaki maden isimleri tamamıyla Türkçedir Bu da Türklerin çok eskiden beri madencilikle uğraştıklarının delilidir Ok- yay motifi destanlarda sadece savaş aracı olarak geçmemiş, Türk üstünlüğünü ifade etmiş, hukuki bir sembol haline gelmiştir

7-MAĞARA: Bu motif destanlarda sığınak ve ana karnını temsil eder Bazen de ilahî buyruğun tebliğ edildiği yer olarak karşımıza çıkar

8-AKSAKALI İHTİYAR: Destanlarda hakanların akıl danışıp öğüt diledikleri güngörmüş yaşlılar vardır Derin tecrübeli bu kimseler, genç hakanlara yol ve iz gösterirler Bu, Türklerin âlimlere mukaddes insan gözüyle bakıp ilme değer verdiklerini gösterir

9-YADA TAŞI: Bu taş destanlarda millî birlik ve bütünlüğü, halkın mutluluğunu ve devletin idealini temsil eder Bu taş ülkeden çıkarıldığında birlik ve bütünlük bozulur ve kıtlık baş gösterir