Alman Edebiyatı Erken Alman Edebiyatı

Erken Alman Edebiyatı

MS 1000 yıllarda Germen kabileleri şimdiki Almanya`ya kuzey Avrupa üzerinden göç etmişlerdi Bu kabileler, nesilden nesile, besteledikleri baladları ve hikayeleri anlatırlardı Göçler yaklaşık MÖ 800 civarında sona erdi O zamanlarda manastırlar eğitim ve edebiyatın merkezi halindeydiler Rahipler, İncil ve Hıristiyan efsaneleri üzerine kurdukları şiir ve hikayeleri yayıyorlardı Anonim bir destan olan The Savior (yaklaşık 820-840), İsa`yı bir Sakson lideri olarak resmeder Rahip Otfrid von Weissenburg, adıyla bilinen ilk Alman yazardır ve şiir kafiyeleriyle The Book of Gospels (863-871 arasında bitirilmiştir) kitabını yazmıştır

Rahipler aynı zamanda eski kahramanlık destanlarını kaydetmeye ve zamanlarının feodal lordlarını yücelten yenilerini yazmaya başlamışlardı Almanca yazılmış bu kahramanlık hikayelerinden günümüze ulaşan Hildebrandslied, bir baba ile oğlu arasındaki savaşı anlatır MS 9yüzyılda, Germen destanı Güçlü Elli Walther, sonradan bir Latin efsanesi olan Waltharius`a dönüşmüştür St Gallen`de bir rahip olan Notker Labeo, Romalı filozof Boethiues ve Eski Yunan filozofu Aristo`nun yapıtlarından bazılarını Almanca`ya çevirmiştir

Birinci Altın Çağ (1150-1250)

Alman Destanları

Alman destanları Birinci Altın Çağ'daki ana edebi ürünlerdir Bunların en ünlüsü 12000 dizelik intikam, ihanet ve sadakati anlatan büyük olasılıkla Passau, Avusturya`da yazılan Nibelungların Şarkıları (Nibelungenlied)`dır

Romans

Kahramanlar ve asıl gerçekleri anlatan Romans (Romance), bu dönemdeki başka bir ana edebi yazın biçimidir Antik edebiyatın başyapıtları olarak sayılan önemli romanslar Wolfram von Eschenbach`in Parzival`i (1200-1210), Gottfried von Strassburg`un Tristan ve Izolde`sidir (13yy başları) Parzival, uzun sure şövalye olmak için uğraşan ama bunun için uzun yargılamalardan geçen ve sonunda kutsal toprakların kralı olan birisidir Tristan ve Izolde`de Gottlieb, aşkları ölümleriyle biten iki gencin aşkını anlatır

Şövalye Edebiyatı ve Minnesang

Eski Alman Edebiyatı dönemine damgasını vuran bir başka şey de Şövalye Edebiyatı'dır Bir şövalyenin tek özelliği savaşması değildi Şövalye beğenisi yüksek olan, sanat ve edebiyatla uğraşan bir insandı Minnesanglar onların elinden çıkmıştır Bu Minnelerin çoğu, aşk ve kavalyeliği anlatan Fransız troubadorların sarklılarının lirik şairlerini taklit etmişlerdir Kadına duyulan aşk anlatılmaktadır Burada anlatılan kadın, saray kadınıdır En ünlü troubador Walther von der Vogelweide`dir Şair, traubadorların samimiyetsiz ve soğuk şiirlerini sıcak ve orijinal aşk yorumlamalarına çevirmiştir Walther`in aynı zamanda o dönemde Papalıkla uzun süren güç savaşına giren Orta Avrupa`daki Germen asıllı Kutsal Roma Imparatoru`nu öven ve savunan eserleri de vardır

Altın Çağlar Arası (1250-1750)

Popüler Edebiyat Dönemi

1250`den 1600`e kadarki bu dönem Alman şehirlerine artan ticari büyüme ve zenginlik getirmişti ve yeni bir ekonomik-sosyal sınıf olan Orta-sınıf ortaya çıkmıştı Orta-sınıf kültürel liderliği ele geçirmişti Bu aşkın aristokrat tanımı orta sınıf gerçekliği, taslaması ve ciddiyetine yol açmıştır Bahçıvan Wernherin Meier Helmbrecht 'i (yaklaşık 1250-1280) gibi destanlar, şövalyeliğin düşüşünü anlatmaktaydılar Pratik dersleri ögretmek için fabllar önem kazandı ki bunları satirik destan Tilki Reynard (1487), Sebastian Brant'in ahlaki ve satirik şiiri Aptallar Gemisi (1494), ve komik hikayeleriyle Till Eulenspiegel`de görürüz (1500) Nüremberg`li ayakkabı ustası Hans Sachs, antik şarkıcıları taklit ederek yüzlerce oyun ve şarkı yazmıştır Redentin Easter Play (1464) ve Oberammergau Passion Play (1634) gibi dini oyunlar, dinsel duyguları saf mizahla birleştirmiştir

Rönesans, Almanya`ya, insanların dünyevi yeri ve doğasını anlama vurgusunu getirdi Bu entelektüel alim hümanizm olarak bilinir Alman Rönesansı`nın hümanizmi Avrupa tarihindeki en önemli değişim hareketlerinden birine, Reform`a yol açmıştır

Alman Hümanizmi

1350 yılında üniversitelerin kurulmasıyla Bohemya`da başlamıştı Bu dönemim en bilinen Alman eseri, Johannes von Tepl (Johannes von Salz olarak da bilinir) tarafından yazılan ve ölümle vasat bir çiftçi arasındaki diyaloğu anlatan Bohemyalı Çiftçi`dir (1400) Hümanizm, doruk noktası 1480`den 1530`a kadar geçen süre içindedir İnsanlık için yeni idealler arayışı içinde hümanistler Eski Yunan`ın tarih ve felsefesini keşfe çıktılar Eserlerinin çoğunu Almanca`dan çok Latince yazdılar En ünlü Alman hümanistleri, İbranice`nin önde gelen ustalarından Johannes Reuchlin ve Reform`u başlatmada Martin Luther`in baş yardımcısı Philipp Melanchton`dur

Reform

1517`de başlayan Reform hareketi, Alman kültür ve yaşamında hala etkisini gösteren bir etki bırakmıştır Reformca etkilenen edebiyatn çoğu dinsel yazınlar ve bildirgelerdi Reform lideri Martin Luther, İncil`i Saksonya Almancasi`na çevirmişti Luther`in 1534`de bitirdiği İncil çevirisi, Alman edebiyatının en etkileyici olaylarından biridir İncil`in Kral James versiyonu İngiliz yazarları ne kadar etkilemişse, Luther`in Almanca versiyonu da Alman yazarları o derece etkilemişti Bu çevirisinin yanı sıra Luther daha birçok dini ve politik metinler yazmıştıImmanuel Kant



Barok Edebiyatı

Barok Edebiyatı genellikle fazla şişirilmiş ve abartılarla doludur Barok şiiri ise inanç ve çaresizlik, maddecilik ve maneviyat, şiddet ve erdem arasında gidip gelmiştir Andreas Griphius, Alman barok çağının en büyük lirik şairi olarak tanımlanır İlahi yazarları ise en ünlü Alman ilahilerini bu dönemde yazmıştır

Hans Jakob Christoffel von Grimmelshausen`ın Simplicissimus (1668)`u çok canlı ve gerçekçi bir romandır Alman nüfusunun üçte birinin yaşamını yitirdiği Otuz Yıl Savaşları`ndaki (1618-1648) acıyı resmeder Romanın kahramanı Simplicius Simplicissimus, en başta aptaldır ancak acı deneyimlerle zamanla erdem kazanır ve en sonunda dini bir keşiş olarak yaşamak için dünyadan elini çekerFriedrich Schiller



İkinci Altın Çağ (1750-1830)

1700`lerin sonuyla 1800l`erin başı, Germen dünyasında "Alimler Çağı" olarak bilinir Wolfgang Amadeus Mozart ve Ludwig van Beethoven gibi besteciler ve Immanuel Kant ve G W F Hegel gibi filozofların çalışmalarıyla felsefe ve müzikte ilerleme kaydedilmiştir

Diğer Avrupa yazarlarının ötesinde, Alman yazarlar sanatı eğitime giden bir yol olarak gördüler Büyük Alman dramatisti Friedrich Schiller, görüşlerini sanatın kişiyi ve toplumu değiştirme gücüyle ifade eden Mektup Serilerinde İnsanın Estetik Eğitimi Üzerine (1795)`de belirtmiştir Aynı ruhla Immanuel Kant da modern estetiğin kuruluş yazını olarak kabul gören Yargılamanın Kritiği (1790)`nde bu şekilde davranmıştır

Neden Çağı (Aydınlanma)

Neden Çağı, ya da Aydınlanma, gerçeği anlamanın en iyi yolunun nedenleri kullanma ve sorgulama olduğuna vurgu yapan tarihsel dönemdir Bu çağ Almanya`da, Fransa ve İngiltere`de olduğundan daha kısa sürdü (1700`lerin ortasi) Aydınlanmış reformların ruhu Alman edebiyatının milli gururu yükselttiği gibi onu Fransız etkisinden de çıkarmıştır

Almanya'nın ilk önemli edebiyat eleştirmeni Gotthold Efraim Lessing, 1700`lerin sonunda başlayan Alman milli edebiyatının hızlı gelişiminin temellerini atmıştır Lessing ilk önce Antik Yunan ve Roma klasiklerini taklit eden Fransız Neoklasizm fikirlerini reddederek işe başlamıştı Bunun yerine kendi oyunlarını İngiliz oyun yazarı William Shakespeare`in dramları üzerine modelledi Lessing`in en bilinen oyunu Bilge Nathan (1779) dinsel toleransı tartışmaya açmıştıJohann Wolfgang von Goethe



Alman Preromantizmi

Alman Preromantizmi ya da daha iyi bilinen tanımıyla Fırtına ve Baskı hareketi, 1770`de başladı ve otoriteye karşı güçlü arzu, orijinallik ve başkaldırıya vurgu yaptı İsa`nin yaşamını anlatan, Friedrich Klopstock`un Mesih (1748-1773) adlı dini destanı bir başyapıttır

Fırtına ve Baskı, orta sınıf sosyal değerlerine, geleneğine ve politika, siyaset ve teolojideki otoritesine karşı isyankar, genelde kaotik bir hareketti Genç Schiller ve Johann Wolfgang von Goethe bu akımın iki önemli dramatistiydi Schiller`in ilk romanı Soyguncu (1781) iki kardeşin hikayesini anlatır Kardeşlerden biri babasını öldürmeyi hedefler, diğeri ise bir soyguncu çetesi kurar ve ormanları gezer Schiller`in diğer gençlik romanları baskıcı sosyal kuralları, tiranlığı ve politik yozlaşmayı anlatır Bir fahişeyi seven asilin hikayesini anlatan Merak ve Aşk (1784), bir İspanyol prensinin babası Krala karşı duyduğu nefreti anlatan Don Carlos (1787) bu eserlerdendir Goethe`nin melankolik ilk romanı Genç Werthera´in Acıları (1774-1787`de tekrar gözden geçirildi) Avrupa`da fırtınalar estirdi Romanın çoğunluğu, Werther adındaki genç bir adamın evli bir kadına yazdığı umutsuz aşk mektuplarından oluşmaktaydı

Bu akımın felsefi ilham kaynağı, Goethe`nin de hocası büyük filozof ve tarihçi Johann Gottfried Herder idi Herder, Alman yazarlarını, eski Yunan trajedilerini taklit eden Fransız Neoklasistlerin`in etkisinden çıkarmaya çalışmıştı Shakespeare`in doğanın kanunlarını anlayan bir "alim" olduğunu düşünüyordu Herder tüm dünyadan şiirler toplayıp onları Almanca`ya çevirip, her birinin kendi essiz gücünü kanıtlamasına yardımcı olmuşturFriedrich Hölderlin



Alman Klasizmi

Alman Klasizmi Goethe, Schiller ve Almanya`nın en büyük lirik şairi Friedrich Hölderlin tarafından idare ediliyordu Klasizm yaklaşık 30 sene boyunca gelişti, ta ki 1787`de Goethe`nin İtalyan klasik antiklerini incelemek için yaptığı iki senelik bir geziye kadar

Goethe`nin Wilhelm Meister`in Çıraklığı (1795-1796) romanı aktör ve oyun yazarı olarak doyuma ulaşmaya çalışan Wilhelm üzerine yoğunlaşır Kitap Wilhelm`in olgunluk, kendini tanıma ve sosyal sorumluluk bilinci kazanması yolunda geçirdiği yavaş ve bazen sancılı süreci anlatır Bu çalışma kişisel gelişim romanlarının ilk örneği sayılır

Shakespeare`in yapıtları İngiliz Edebiyatı'nda ne ise Schiller`in büyük tarihsel dramları da Alman Edebiyatı'nda Klasik tarz olarak sahnede kalmıştır Schiller`in sonraki oyunları çok tartışılan felsefi konuları, Avrupa tarihinin çalışmalarının karmaşık anlamasını, ari düşünceleri, ve büyük bir edebi tarzı birleştirmişti En ünlü oyunları tarihsel dramalardır: İskoç hükümdari Mary, İskoç Kraliçesi`ni anlatan Mary Stuart (1800); Fransız kahramanı Joan d`Arc`i anlatan Orleans Kızı (1801); ve efsanevi İsviçre'li kahramanı anlatan William Tell (1804)

Hölderlin`in şiiri şiirsel güzelliği felsefi derinlikle birleştirir Ekmek ve Şarap (1800-1801 - yeniden düzenlemesi ölümünden sonra 1894`te yapılmıştır) ve Patmos (1801-1803) gibi klasik güfte ve ağıtları, eski Yunan stilini ve ruhunu canlandırmıştırHeinrich von Kleist



Romantizm

Romantizm, 1790`ların sonunda önemli ve etkileyici bir hareket olarak ortaya çıkmıştı Romantikler, düş gücünü ve güçlü duyguları konu alıp edebi ifadenin daha özgür biçimlerini ele aldılar Belki de Romantiklerin en iyisi "Novalis" takma adıyla yazan Friedrich von Hardenberg idi Yardımcısı Friedrich Schlegel ile beraber Novalis insane imgeleminin gücünü keşfe çıkmışlardı Geceye İlahiler (1800) şiirlerinde geceyi, ölen nişanlısı ve tanrı arasındaki ruhani birliğe giden eşik olarak gördüğü ölüm ve sonsuzluk sembolü olarak görüyordu

Diğer romantik yazarlar, özellikle Friedrich Tieck ve ETA Hoffmann da bilinçsizlik dünyasını irdeliyorlardı Bu iki yazar, 1800`lerin sonunda ortaya çıkan modern psikoanalizin Avusturyalı babası Sigmund Freud`un öncelleri olarak kabul edilirler

Çoğu romantik, lirik şiirler yazdı Novalis`ten sonra, bu şairlerin en ses getireni Joseph von Eichendorf`tu Yüzeyde şiirleri çok basitti, ancak dikkatli incelendiğinde oldukça derindi Eichendorf`unkilerin yanı sıra Wilhelm Müller gibi romantiklerin diğer romantiklerin şiirleri, içlerinde Franz Schubert`in de bulunduğu Alman romantik bestecilerince sıklıkla müziğe geçirilmiştir Bu sanat şarkıları günümüzde de hala popülerdir

Alman romantizminin önemli bir özelliği de yazarların tümünde görülen sıkı bir milliyetçiliktir 1800`lerin başında Jakob Grimm ve Wilhelm Grimm tarafından derlenen Alman efsaneleri yalnızca Alman milliyetçiliğini değil ama aynı zamanda romantiklerin efsaneler ve folklore ilgisini de ifade etmiştir Grimm kardeşler aynı zamanda linguistik (dil bilimi) çalışmalarının da kurucuları olarak kabul edilen bilgelerdi

Diğer Yazarlar

1800`lerin başlarındaki bazı yazarlar öylesine kişisel yazılar yazmışlardı ki onları belli bir sınıflandırmanın içine koymak çok da mümkün değildir Bu yazarların içinde Goethe, Heinrich von Kleist ve Georg Büchner de vardır 1808`de, Goethe, başyapıtı Faust`un ilk bölümünü bitirmişti İkinci bölümü ise öldüğü 1832`de bitirmiştir Faust, 1500`lerde ruhunu şeytana sihirli güçler karşılığında satan bir teolog efsanesinin Goethe versiyonudur

Goethe aynı zamanda iki zor roman da yazmıştı: Evli bir çiftle iki arkadaşları arasındaki trajik ilişkiyi inceleyen Seçme Yatkınlık (1809) ve Wilhelm Meister`in Çırağı`nın devamı olan Wilhelm Meister`in Seyyahlık Yılları (1821, 1829`da gözden geçirildi)

Kleist, felsefi yansımanın psikolojik derinlikle biçimsel mükemmellikle birleştirilmiş dramalar da yazmıştır Penthesilea (1808), Amazonlarin kraliçesi Penthesilea ile Antik Yunan`ın en cesur savaşçısı Archilles`in arasındaki aşk hikayesini resmeder Kleist`in Homburg`lu Prens Friedrich (1810) dramının kahramanı askeri emirlere uymayı reddederek idama mahküm edilen bir prensin hikayesidir Kleist, intikam peşindeki üçkağıtçı bir at tüccarının hikayesi Michael Kolhaas (1808), ve nasıl olduğunu bilmeden hamile kalan bir asil kadını anlatan Oa?¦ Markizi (1808) gibi oldukça kısa romanlar da yazmıştır Buchner`in draması Danton`un ölümü (1835) Fransız Devrimi`ni resmeder Woyzeck (1835-1837) romanı ise üstlerince aşağılanan ve bu nedenle deliren bir ordu komutanını anlatır

Yükselen Alman milliyetçiliğinin aksine Goethe yaşamının son yıllarında Asya edebiyatına dönmüştür Çin romanlarını takdir etmiş ve eski Pers şairi Hafız`in şiirlerini taklit eden şiirler derlemesi Doğu-Batı Divani`ni (1819) yazmıştır


Kaynak : Wikipedia