Atina Tarih

Tarih

İlk dönem

Atina Neolitik Çağdan bu yana bir yerleşim alanıdır En eski yapıların tarihi Son Tunç Çağına değin uzanır O dönemde, kale işlevi gören Akropolis'in doruğuna kiklop (büyük boyutlu) taşlardan örülmüş dev bir duvar çevreliyordu Duvarlarının sağlamlığından ya da coğrafi konumundan dolayı Atina, Son Tunç ve İlk Demir çağlarının karışık dönemlerini büyük yıkıma uğramadan atlattı Ele geçen çanak çömlek üsluplarından Atina'daki uygarlığın kesintiye uğramadan geliştiği anlaşılmaktadır Milattan Önce (MÖ) 1000'lerde kent kuzeybatı yönünde yayılmaya başladı MÖ 6 yüzyılda, özellikle Peisistratos ve oğullarının egemenliği döneminde (MÖ y 560-510) olağanüstü bir gelişme gösterdi MÖ 580'de bugün Parthenon'un bulunduğu yere Hekatompedon olarak bilinen bir Athena Tapınağı yapıldı MÖ 566'da Peisistratos, Athena'nın onuruna dört yılda bir yapılmak üzere Panathenaia Oyunları'nı yeniden düzenledi MÖ 530'da Akropolis'te Athena Polias için büyük bir tapınak daha inşa edildi Akropolis böylece kaleden çok, bir kutsal yer işlevi görmeye başladı Kentin hızlı gelişmesi karşısında eski agora yetersiz kalınca Akropolis'in kuzeybatısındaki evler yıkılarak burada yeni bir agora düzenlendi Burası siyasal, hukuksal, dinsel ve ticari amaçlı bir toplanma alanıydı Ayrı bir tiyatronun inşa edilmesinden önce de oyun yarışmaları düzenlenirdi Alanın çevresinde çeşitli kamu yapıları ve kutsal yapılar yer alırdı MÖ 480'de Atina'yı ele geçiren Persler kenti yakıp yıktılar Akropolis'teki yapılar ve yamaçlardaki pek çok ev yerle bir oldu

Milattan Önce 479'da kenti geri alan Atinalılar daha büyük surlar yaptılar Bu tarihten 20 yıl kadar sonra kenti, limanı Pire'ye bağlayan yolun iki yanında ünlü Uzun Duvarlar örüldü Pers istilasından sonraki 30 yılda Atinalılar yalnızca surlsr, agorada Stoa Poikile ve kent meclisi yürütme kurulunun toplantı salonu gibi kamusal yapılar inşa ettiler MÖ 449'da Perslerle varılan anlaşmadan sonra Atina yeni bir kalkınma dönemine girdi Güney Attika'daki zengin Laurium (Lavrion) gümüş madenleri de yeniden işletilmeye başladı Perikles, Perslere karşı Atina önderliğinde kurulan Delos Birliği'ni oluşturan kent devletlerinden para almayı savaştan sonra da sürdürdü Bu kaynaklarla kent tarihinin en büyük yeniden inşa hareketi başlatıldı Kırk yıl içinde Akropolis baştan aşağı yeniden yapıldı

Yapımına MÖ 447'de başlanan Parthenon, MÖ 438'de bitirildi Tapınağın yapımında Kallikrates, İktinos, Phidias gibi mimarlar görev aldılar MÖ 431'de Peloponnesos Savaşı patlak verdiğinde Akropolis'in anıtsal kapısı Propylaion'un yapımı bitmek üzereydi Nikias Barışı (MÖ 421) döneminde Erekhtheion Tapınağı'nın yapımına başlandı Sicilya'ya düzenlenen sefer yüzünden (MÖ 415-413) Erekhtheion ancak MÖ 406'da tamamlanabildi Atina'nın Peloponnesos Savaşı'ndan yenik çıkması üzerine tüm yapım etkinlikleri bir süre için durdu MÖ 394'te Knidos açıklarında Spartalılara karşı bir deniz zaferi kazanan Konon, 10 yıl önce Spartalıların yıkmış olduğu Uzun Duvarlar'ı yeniden yaptırdı MÖ 338-322 arasında devletin mali kaynaklarının denetlenmesinde görev yapan hatip Lykurgos yeni bir bayındırlık hareketi başlattı Pnyks Tepesinde büyük bir toplantı salonu yapılırken, Dionysos Tiyatrosu yeniden inşa edildi Panathenaia Stadionu da bu dönemde gerçekleştirilen yapılar arasındaydı Bu dönemde Atina'daki mimarlık atılımlarının yanı sıra, felsefe okulları ortaya çıktı Platon (MÖ 428/427-348/347) Akademia'da, Aristoteles ve yandaşları Lykeieon'da, Antisthenes ve Kynikler, Kynosarges gymnasion'unda felsefe okulları oluşturdular Zenon agoradaki Stoa Poikile'de ders verirken, Epikuros ve izleyicileri kent içindeki bahçeli bir evde toplanıyorlardı Ama görkemli tapınaklar, kamu yapıları ve caddeler dışında kentin pek etkileyici bir görünümü yoktu Su sıkıntısı çekiliyordu Sokaklar dar ve dolambaçlı, sokağa bakan evler de penceresiz, çirkin yapılardı

Helenistik dönem ve Roma dönemi

Helenistik ve Roma dönemlerinde yabancı hükümdarlar da Atina'nın gelişmesine katkıda bulundular Bunlar arasında en önemlileri Pergamonlu Attalos hanedanından II Eumenes (hükümdarlığı MÖ 197-159) ile II Attalos'tu (hükümdarlığı MÖ 159-138) İkisi de Akropolis yakınlarında ikişer katlı birer stoa yaptırdılar MÖ 86'da kenti kanlı bir biçimde ele geçiren Romalı general Sulla, pek çok evi yıktırdı Perikles Odeionu da savunma sırasında yandı, ama birkaç yıl içinde yeniden yapıldı Roma döneminde eski agoranın doğusunda bir pazar yeri, gene agorada bir konser salonu, bir kütüphane, Akropolis'te İmparator Augustus ile Tanrıça Roma için bir tapınak yapıldı

İmparator Hadrianus (hükümdarlığı Milattan Sonra 117-138) yapımına 600 yıl önce başlanan büyük Zeus Olympia Tapınağı'nı tamamladı Ayrıca bugün Zappion Parkı'ndaki ünlü Hadrianus Kapısı'nı, bir kütüphane, bir gymnasion ve bir pantheion ile bugün hala kullanılan sukemerlerini yaptırdı Yıkılmış olan Atina kent surları, Valerianus döneminde (Milattan Sonra 253-260) yeniden yapıldı Ama MS 267'de bir Cermen kavmi olan Heruli istilası sırasında surlar bir kez daha yıkıldı Kentin aşağı bölümü yağmalandı, agoranın tüm yapıları yakılıp yıkıldı Probus döneminde (267-282) yıkılan evlerin taşlarından yeni bir duvar örüldü 4 ve 5 yüzyıllarda Atina, Yunan dünyasının kültür merkezi olmayı sürdürdü Ama 529'da İmparator Justinianos'un felsefe okullarını kapatması, kentin kültür yaşamını söndürdü Bu dönemden sonra Atina Bizans İmparatorluğu'nun merkezi Konstantinopolis'in yanında bir taşra kasabası görünümüne büründü

Bizans ve Osmanlı dönemleri

Milattan Sonra 51'de Aziz Paulus'un Atina'ya gelmesi küçük bir Hıristiyan topluluğun doğmasına yol açmıştı 4-6 yüzyıllarda Hıristiyanlığın resmen tanınması ve putperestliğin yasaklanmasından sonra kiliseler yapılmaya başladı 11 ve 12 yüzyıllarda Atina bir ölçüde eski zengin yaşamına döndü Kapnikaria, Aziz Theodoros gibi Bizans üslubunda, taş ve tuğla almaşık duvarlı küçük kiliseler bu dönemin beğenisini yansıtır IV Haçlı Seferi sırasında istilaya uğrayan kent, 1204'ten sonraki 250 yıl boyunca Latin boyunduruğu altında kaldı; bu dönemde fazla değişikliğe uğramadı 1458'de Osmanlılar Atina'yı ele geçirdiler Latinler tarafından Katolik kilisesine çevrilen Parthenon, cami haline getirildi Kantin alt bölümlerinde de camiler inşa edildi Evliya Çelebi 1667-1670 arasında yöreyi ziyaret etmiş ve kentte dört cami, yedi mescit, bir medrese, üç mektep, iki han ve üç hamam olduğunu yazmıştı Kentte ilk inşa edilen camilerden Fethiye Camisi, bugün müze deposu olarak kullanılmaktadır Çeşitli dönemlerde yapılan sekiz camiden pek azı bugün ayaktadır Hamamlar ise halen kullanılmaktadır Barutun kuşatmalarda kullanılması ile birlikte kentin klasik mimarisi değişti 17 yüzyılın ortalarına değin ayakta kalabilen Akropolis, kuşatmalar sırasında top atışıyla tahrip oldu

Modern Yunanistan

1821'de Yunan başkaldırısının başlamasıyla ayaklanmacılar Atina'yı ele geçirdi 1826'da Osmanlılar kenti geri aldı Akropolis top ateşine tutulduktan sonra ele geçti Bu sırada Erekhtheion hasar gördü 1833'te Akropolis'in Yunanistan Krallığı'na geçmesinden sonra 1834'te Atina, yeni devletin başkenti oldu I Dünya Savaşı'nda Atina, Kral Konstantinos'un tahttan indirilmesine yol açan 1916-17 olaylarına sahne oldu II Dünya Savaşı'nda Alman birlikleri kenti işgal etti


Kaynak : Wikipedia