Çömlekçilik Ve Seramik

Pişmiş topraktan seramik, çömlek, fayans, porselen vb yapma sanatı



8000 yıl önce, kaba kilden yapılmış ilk eşya, güneşte veya ateş üzerinde kurutulurdu Ortadoğu'da, V bin yıla doğru, meydana çıkan fırın çömleklerin kırılma tehlikesi olmaksızın kurutulmasına imkân sağladı Çömlekçi çarkı da bu dönemde icat edilmiştir



Mısırlı çömlekçiler pek erken çağlarda çarkta çevirmeyi ve fırında pişirmeyi uygulamağa başlamışlardı, hattâ sırlamayı (emay) bile biliyorlardı (MÖ 3000) Bu teknik, Avrupa'ya çok daha sonra gelecektir



Yunan çömleklerinin ünü, kırmızı toprak üzerine yapılmış siyah angoblardan (yüzeye uygulanmış dekorlar) gelir Bu vazolar geometrik desenlerle (MÖ X yy), hikâyelerden alınan sahnelerle (MÖ VII ve VI yy) süslenir Genel olarak vazoların süslemesi, bir resimli roman okurmuş gibi hikâyenin izlenmesine yarayan, enine şeritlere bölünür



Avrupa'da, Ortaçağ'da henüz kaba-saba ve ağır olan seramik, giderek gelişip mükemmelleşir ve XVI yyda yüksek bir teknik düzeye ulaşır XVIII yyda, Saksonya porseleni ve Fransa'da, Sevres ve Limoges porselenleri gerçek sanat eserleri olarak kabul edilmektedir



Anadolu, pek çok eski sanat gibi çömlekçiliğin de beşiği sayılır Eski Bronz I, II, III, IV, V ve VI çağlarına ait çömleklere Truva'da, Güney Anadolu'nun arkeoloji araştırma bölgelerinde, Kültepe ve Boğazköy gibi eski yerleşme merkezlerinde rastlanır Doğu Anadolu'da bulunan Urartu çömlekleri Hitit sanatının devamıdır



KARMAŞIK BİR TEKNİK



Çömlekçilikte, kil veya kumtaşı kullanılır Önce toprak, pisliklerinden arıtılır, sonra suyla yoğrularak pürtüksüz, homojen bir hamur meydana getirilir



Sonra elde (modelaj) veya kalıpta (mulaj) yapılabilen, biçimlendirme işlemine sıra gelir Güney Amerika'nın bazı köylerinde bugün de kullanılan bir tekniğe kolombin adı verilir: küçük bir hamur rulosu sarmal biçimde sarılıp sonradan perdahlanır



Çevirme en çok kullanılan yöntemdir Çömlekçi çarkı, bir mile takılmış iki yatay tekerlekten oluşur: bacağın düzenli bir hareketiyle çalıştırılan alt tekerlek, kil yığınının konulduğu üst tekerleği döndürür Bu çevirme sayesinde, çömlekçinin usta parmaklarının baskısı, toprağa biçim vermeğe (çatmak) yeter



Mat ve cilâlı çömlekler vardır Matlara (çiçek saksıları, kiremitler) hiç bir madde sürülmez Daha çabuk kırılabilen cilâlı çömlekler ise hem ateşe dayanıklı, hem de su geçirmez niteliktedir; 900 ile l 000 derece arasında birinci pişirmeden sonra, ikinci kez fırına verilirken bunlar cilalanır



PORSELEN



Porselen, esası kaolin olan, genellikle beyaz ve yarısaydam, renksiz ve saydam bir emayla kaplı ince ve sıkı bir hamurdan yapılır Yumuşak porselenler l 250 derecede bir defa pişirilir ve yarısaydam kalır Sert porselenler l 000 derecede ilk pişirmeye tabi tutulur; üzerlerine renkli veya renksiz bir sır geçirilir; sonra yeniden, l 400 derecelik fırına verilir, sonra da süslenir (sır altında süsleme) ve üçüncü defa fırınlanır



Fırından çıkartılmadan önce (açık ateşli ilkel fırın, raflı fırın) pişmiş toprağın çatlamaması için, yavaş yavaş soğutulmalıdır



Bugün çömlekçi ustaları, Çin veya Japon pişirme yöntemlerinden, kabartma süsleme yöntemlerine veya Bernard Palissy'nin ün kazandırdığı alacalı emay yöntemine kadar çok çeşitli tekniklere başvururlar Ayrıca, sanayi yöntemleri de (kalıplama ve dökme) tek bir kalıptan pek çok örnek çıkartılmasına imkân verir







İtalya'nın Faenza kentinde yapılmış (1497) bir tabak «Fayans» sözcüğü adını bu kentten alırsa da, aslında bu sanat Mezopotamya'da doğmuştur XVI yydan başlayarak Avrupa'da büyük ilgi görmüş, ama giderek yerini «porselen»e bırakmıştır







Seramik Müzesi, Fransa XVIII yy yapımı bu renk renk kuşlara bakarak, porselenciliğin Çin'de çok eski geleneği olan, ince bir sanat olduğu sonucuna varabiliriz Grog-Larven koleksiyonu