Van İli Genel Bilgiler

GENEL BİLGİLER



Yüzölçümü: 19069 km²



Nüfus: 637433 (1990)



İl Trafik No: 65



Van ve çevresi, coğrafya bakımından önemli bir konumu olduğu için çok eski dönemlerden beri yerleşim alanı olmuş, birçok uygarlığın izlerini üzerinde barındırmıştır Urartu Medeniyetine başkentlik yapan Van, bugüne değin, Hurriler, Hititler, Persler, Medler, Selçuklular, Osmanlılar gibi birçok kültürü bağrında taşımıştır



Van Gölü, Akdamar Kilisesi, "kaleler kenti" olarak anılmasını sağlayan kaleleri, dünyaca ünlü kedisi ve pek çok turizm aktivitesine olanak veren coğrafyası ile Doğu'nun önemli bir turizm merkezidir



İLÇELER:



Van ilinin ilçeleri; Bahçesaray, Başkale, Çaldıran, Çatak, Edremit, Erciş, Gevaş, Gürpınar, Muradiye, Özalp ve Saray'dır



Gevaş : Gevaş Van'a 40 km mesafededir Gevaş' ta bulunan tarihi ve turistik eserler arasında İzzettin Şir Cami ve Külliyesi, Orta Mahalle' de bulunan Halime Hatun (Celme Hatun) kümbeti, Selçuklu Türkleri Mezarlığı, tarihi değere sahip Akdamar Adası ve Kilisesi vardır



Gürpınar : Van ilinin güneyinde yer alırİlçedeki tarihi ve turistik yerler Çavuştepe Kalesi ve Haşap Kalesi'dir



Çatak : Çatak Çayı üzerinde Taşköprü, Hulkan köprüsü ve Ziril Köprüleri 15 yüzyılda yapılmış tarihi kalıntılardır Bölgede bunların dışında en önemli tarihi eser Tirşin yaylasındaki kayalar ve taşınır taşlar üzerinde çizilmiş olan av ve hayvan figürleridir Bilgi Köyünün Üçüzler Mezrasında da Meryem Ana Kilisesi bulunmakta olup, bu kilise 365 odadan ibarettir Atlıhan Köyü istikametinde tabii bir kaplıca bulunmaktadır Çatak vadisinden ilçeye 5 km uzaklıktaki Beyaz su (Ganisipi) Şelalesi ilginç bir tabiat eseridir



Edremit : Van'a 18 km mesafededir Edremit, Van Gölünün Güney-Güney doğu kıyı şeridi boyunca uzanıp masmavi gölün önünde bir yeşil örtü gibi durur Tarihi Dukaya Höyüğü, Urartular döneminden kalma Hatti Çiviler (Çivi Yazıları), Kadenbastı mevkiinde Kız Damı (Dev Damı) Surlar ve Savacak Şelalesi, yine Elmalık mahallesinde bulunan Hazine Piri (Hazine Kapısı), Harbedar (Harebe Köyü) görülmeye değer yerlerdir

NASIL GİDİLİR?



Karayolu : Van'dan Gürpınar-Başkale üzerinde Yüksekova ve Hakkari ile irtibat sağlayan, aynı zamanda Yüksekova üzerinden İran ile bağlantı kuran devlet yolu mevcuttur



Otobüs terminali kent merkezine yaklaşık 4 km uzaklıktadır Ulaşım minibüsle sağlanmaktadır



Demiryolu : Tren istasyonu şehre yaklaşık 5 km uzaklıkta olup ulaşım minibüslerle sağlanmaktadır



İstasyon Tel : (+90-432) 213 13 80



Havayolu : Havaalanı il merkezine yaklaşık 7 km uzaklıktadır Ulaşım minibüslerle ve THY' ye ait servis araçlarıyla yapılmaktadır



Havaalanı Tel : (+90-432) 217 16 54



THY Bilet Satış Bürosu : (+90-432) 216 10 19



Van Gölü Ulaşımı: Devlet Demir Yolları'na paralel olarak Van ile Tatvan istasyonu arasında demiryolu bağlantısı Van Gölü üzerinden feribotla sağlanmaktadır Van İskelesi ile Tatvan iskelesi arasında karşılıklı olarak yük, vagon, araç ve yolcu taşıyan feribot seferlerin düzenlenmektedir Van-Tatvan arası feribot yolculuğu yaklaşık 4 saat sürmektedir Ayrıca Van Gölü üzerinde adalara turistik amaçlı yolcu taşımacılığı yapılmaktadır



GEZİLECEK YERLER



Müzeler ve Örenyerleri



Müzeler



Van Müzesi



Adres: Şerefiye Mah

Hacı Osman Sok No: 9 - Van

Tel: (432) 216 11 39

Faks: (432) 214 25 10



Van Kalesi - MÖ 9 yy'da Urartu Devletinin Başkenti Tuşba'da

Örenyerleri



Van Müzesi



Van Kalesi

Merkez Hoşap Kalesi

Gürpınar Akdamar

Gevaş Hoşap Köprüsü

Gürpınar Abdurrahman Gazi Türbesi

Merkez Kaya Çelebi Camii

Merkez Hüsrevpaşa Camii

Merkez Ulu Camii

Merkez Kızıl Camii

Merkez Beyazözümü Köyü

Merkez Zernaki Tepe

Erciş Zelve Şehitliği

Merkez Çarpanak Kilisesi

Merkez / Çitiören Köyü Topkale

Merkez Adir Kilisesi

Merkez / Halkalı Hoşap Mezarlığı

Gürpınar Gevaş Selçuklu Mezarlığı

Gevaş Tarihi Taş Köprü

Hakkari Şemdinli

Bağlar Kelat Sarayı

Bağlar Yeşil Anıtsal Kayam Özalp

Yeşilalıç Put Mağarası Gürpınar

Yeşilsalkım Zive Hanı

Çatak Van Evi

Merkez Konut (Harabe)

Merkez Camii

Merkez Biçermah Tarihi Mezarlığı

Merkez Çukurca Mah Çukurca Nehri Mezarlığı

Bağlar Aşağı Anzaf Kalesi

Aşağı Anzaf Türbe

Merkez Konut

Merkez Kilise

Merkez Türbe

Merkez Dilkaya Köyü

Edremit Yavuzlar Doğal Oluşumu Başkale

Yavuzlar Zeril Köprüsü

Çatak Hurkan Köprüsü

Çatak Yanal Kilisesi

Başkale Yanal Çavuştepe Kalesi

Gürpınar Çavuştepe Ayanıs Kalesi

Agartı Hüsrevpaşa Türbesi

Merkez Eski Van Şehri Mezarlığı

Merkez Molla Kasım Türbesi Mezarlığı

Molla Kasım Otluca Köyü Mezarlığı

Merkez Otluca Molla Hıdırı Fır M

Yavuzlar Kaleören Köyü Mezarlığı

Kaleören Barış Köyü Mezarlığı

Barış Tepebeşı Mah Mezarlığı

Başkale Germen Köyü Mezarlığı

Germen Çatak Tarihi Mezar

Çatak Aliyar Kümbeti

Erçiş Nişancı Kümbeti

Erçiş Tekler Köyü Mez

Erçiş/Tekler Ziyaret Köyü Mez

Erçiş/ Ziyaret Haydar Bey Köyü Mez

Erçiş/Haydar Bey Çelebi Bağı Mez

Erçiş Hamur Kesen Köy Mez

Gürpınar/Hamur Kesen Ganisipi Şelalesi

Çatak Bend-i Mahi Şelalesi

Muradiye Hamurkesen Camii

Gürpınar/Hamurkesen Yukarı Anzaf Kalesi

Merkez/Dereüstü Muradiye Kilisesi

Muradiye Bend-i Mahi Köprüsü

Muradiye/Karahan İzzettin Şir Camii

Gevaş Demir Ergitme Merk

Gevaş/Balan Meslek Lisesi

Merkez Közüt Kalesi

Muradiye Muradiye Kalesi

Muradiye Hasan Bey Medre Tür

Gürpınar Hoşap Hanı

Gürpınar Tuşpa Nekropolü

Merkez Evliya Bey Medresesi

Merkez Amik Kalesi

Merkez/Amik Alaköy Urartu Kalesi

Merkez/Alaköy Ermişler Urartu Kay

Merkez/Ermişler Karagündüz Höy Nek

Merkez/Karagündüz

Van Gölü ve Akdamar Adası



Van iline adını veren Van Gölü Türkiye'nin ve dünyanın en büyük soda gölüdür Dört tarafı yüksek dağlarla çevrilidir İçinde Akdamar, Adır, Çarpanak, ve Kuş adaları olmak üzere 4 ada bulunmaktadır Tarih boyu Yüksek Deniz, Nairi Denizi ve Yukarı Deniz dendiği gibi Deryaçe (Küçük Deniz) adını da alır Gölün suyu çok tuzlu ve sodalıdır Sabunsuz köpük verir ve temizlik maddeleri kullanılmadan içinde herşey yıkanabilir ve temizlenebilir Her mevsim, her saatte farklı bir renk alan, gündoğumu ve günbatımının muhteşem olduğu göl, bölge turizmine önemli bir katkı sağlamaktadır Sahil boyunca yapılaşma ile bozulmamış koylar, yeşil bitki örtüsüyle sarılmış kıyılar görülmeye değerdir



Van Gölündeki adalardan en büyüğü olan Ahtamar Adası, üzerindeki kilisesi ile ünlüdür 900'lü yılların başında Kral Gagik tarafından yaptırılmış olan kilise taş işçiliğinin en seçkin örneklerindendir Akdamar adasına Gevaş iskelesinden dolmuş motorları çalışmaktadır



Kaleler



Van'a bir anlamda "Kaleler Kenti" denilebilir Van ve çevresinde küçüklü büyüklü çok sayıda kale bulunmaktadır Bu tarihi kalelerden bir kısmı Urartu döneminden, diğerleri Ortaçağ ve sonrasından kalmadır



Önemli Kaleler Aşağı ve Yukarı Zıvistan Kalesi, Beyüzümü Kalesi, Çatak Kalesi, Lamurkesen (Zernek) Kalesi, Hişet Kalesi, Pizan (Örenkale) Kalesi, Kalecik, Zernaki Tepe Kalesi, Muradiye Kalesi, Albak (Başkale) Kalesi, Deliçay Kalesi, Çelebibağ Kalesi, Yoncatepe Kalesi, Müküs Kalesi ve Amik Kalesi olarak sayılabilir



Van Kalesi: Van Kalesi, Van il merkezi sınırları içerisinde olup, şehir merkezine 5 km mesafede bulunmaktadır Urartu kalelerinin görkemlilerindendir



MÖ 9 yüzyılda Lutupri'nin oğlu I Sarduri tarafından yaptırılmıştır Büyük bölümü ayakta kalan kalenin kuzeybatı ucunda bulunan ve Sardur burcu denilen taş bloklarla örülen yapının üzerinde I Sarduri'ye ait olan, Asur çivi yazısı ile yazılmış, bilinen en eski Urartu yazıtı vardır Kalenin diğer önemli bir yapısı, I Agrişti'ye ait olan kaya mezarı ve hemen bunun dışındaki kaya üzerinde bulunan Urartu'ların günümüze ulaşan en uzun yazıtı, "Horhor Yazıtları" vardır Ayrıca kalenin kuzey yamacında II Sarduri'nin açık hava tapınağı (Analı-Kız), Kale içinde Menau ve Sarduri' ye ait mezar odaları, mağaralar, su sarnıçları ve çeşitli odalar vardır



Kalenin güneyinde ise eski şehrin kalıntıları bulunur Ulu Cami, Hüsrev Paşa Cami, Kay Çelebi Cami, Hamamlar (Çifte Hamam) Kümbetler (İkiz Kümbet) ve çoğu tahrip olmuş eski evler, gezenleri tarihin yaprakları arasında seyahate çıkarlar



Hoşap Kalesi: Van il merkezine 60 km uzaklıkta, Gürpınar ilçesinde, Van-Hakkari karayolu üzerindeki Hoşap (Güzelsu)'da yer almaktadır Dik bir kaya kütlesi üzerine kurulan kale, iç kale ile bunun kuzeyindeki dış kaleden oluşur Gözetleme kulesi, surları, burçları, beden duvarları, mescit, fırın, zindan seyir köşkü, harem, selamlık ve orijinal demir kapı kanatları kalenin önemli yapılarıdır Ayrıca kalenin güney tarafında Van Bölgesinin en eski Osmanlı Köprüsü bulunur



Ağartı Kalesi: Van Gölü' nün doğu kıyısında kurulan kale iyi korunarak günümüze kadar gelen sur duvarları andezit taş bloklarla örülmüştür

Kef Kalesi : Urartu'ların önemli merkezlerinden biridir Kalede çok odalı bir saray, hayvan ve bitki rölyefleri vardır



Çavuştepe Kalesi: Van il merkezine 25 km uzaklıkta, Gürpınar ilçesine bağlı Çavuştepe köyünde yer almaktadır Bol Dağı silsilesinin batı ucuna kurulmuş olan kale; aşağı ve yukarı kalelerden oluşmaktadır Kale, II Sarduri tarafından MÖ 764-734 tarihleri arasında yaptırılmıştır Kalelerde Haldi tapınağı, açık hava tapınağı, surlar, depo, ahır, saray binaları, su sarnıçları, çivi yazısı bulunmaktadır



Ayanıs Kalesi: Van'a 35 km mesafedeki Ayanıs köyündedir Argişti'nin oğlu Rusa tarafından MÖ 645-643 tarihleri arasında yaptırılmıştır Urartu tarihinin son safhalarının aydınlatılması açısından çok önemlidir Van Gölü sahiline yakın bir alanda kuruludur



Toprakkale: Van il merkezinin doğusunda Zimzim Dağları silsilesine bağlı kayalık bir tepe üzerinde yer almaktadır Kale Urartu kralı II Rusa tarafından MÖ 685-645 tarihleri arasında yaptırılmıştır Sarnıç, açık hava tapınağı, kayaya yontulmuş merdivenler bulunmaktadır



Aşağı-Yukarı Anzaf Kaleleri: Van'ın 10 km kuzeydoğusunda Van-Özalp karayolu yakınında yer almaktadır Aşağı ve Yukarı Kalelerden oluşmaktadır Her iki kalede surlar, kuleler, atölye, depo, saray yapısı, kitabe bulunmaktadır



Kiliseler



Akdamar Kilisesi: Gevaş ilçesi sınırları dahilinde Van Gölü içersinde bulunan en büyük adaya ismini veren kilisedir Adanın güney doğusuna kurulmuş olan kilise sahile 3 km uzaklıktadır Günün her saatinde Akdamar Adası'na, sahilde bulunan motorlarla ulaşım sağlanmaktadır



Kutsal Haç adına Vaspurakan Kralı I Gagik tarafından Keşiş Manuel'e yaptırılmıştır Kilisenin figürlü repertuarı oldukça zengindir Bunun yanında, İncil ve Tevrat'tan alınmış çeşitli sahneler bulunmaktadır Yunus Peygamberin denize atılması, Hz Meryem ve kucağında İsa, Adem ile Havva'nın Cennetten kovulması, Hz Davut ile Kral Goliat'ın mücadelesi Samson Filistinli ikilisi, ateşte üç İbrani genci, Aslan ininde Daniel sahneleri bulunmaktadır Zengin hayvan, asma sarmaşıkları ve çeşitli figürler görmek mümkündür



Adır Kilisesi: Kilise, Van merkezine bağlı Yaylıyaka köyü döşeme mezrasına yakın Van Gölü içersindeki aynı isimli adada yer almaktadır Adanın güney tarafına kurulmuştur Manastır 1305 yılında yapılmıştır Daha sonra 1621 yılında Aziz Georges Kilisesi eklenmiştir Yakınında bulunan sahildeki teknelerle ve Van İskelesi'nden kiralanacak teknelerle gezilip görülebilir



Yedi Kilise Erek Dağı eteklerine 8 yüzyılda inşa edilmiştir



Cami, Medrese ve Kümbetler



Van'daki önemli camiler Ulu Cami, Hüsrev Paşa Cami, Kızıl Camii, Gevaş İzzettin Çir Camii, Süleyman Han Camii, Kaya Çelebi Camii, Horhor Camii, Abbasağa Cami'dir Hüsrev Paşa Medresesi, Hoşap Hasan Bey Medresesi, Hoşap Evliya Bey Medresesi, Gevaş Halime Hatun Kümbeti, Erciş Anonim (Zortul) Kümbet görülmeye değerdir



Köprü ve Su Kanalı



Van' daki köprüler Bend-i Mahi Köprüsü, Kırmızı Köprü, Çatak Köprüsü, Hurkan Köprüsü, Zeril Köprüsü, Şeytan Köprüsü olarak sayılabilir



Van'da ilk sulama kanalları ve barajlar MÖ 9 ve 6 yüzyıllar arasında Urartular zamanında yapılmıştır Bunların en önemlisi Menua (Semiramis/Şamran) sulama kanalıdır Urartu Kralı Menua tarafından yaptırılmıştır Menua/Şamran kanalı dünya mühendisliğinin bir harikası olarak geçtiği yerlere hayat vermiş, işlevini günümüze kadar sürdürmektedir



Geleneksel Van Evleri



Van evleri Van'ın geleneksel mimarisinin günümüze taşıyan önemli unsurlardır Tarihi Van Kalesi'nin güneyinde bulunan eski Van şehri, çarşıları, sokakları, mahalleleri, han, hamam, taş döşeli caddeleri yanında Van Evleri ile Osmanlı kentlerinin tipik özelliklerini taşımaktadır

Mesire Yerleri



Van'da yer alan mesire yerleri arasında; Van' a 20 km uzaklıkta, doğal plajları ve yeşilliği ile hoş görünümlü Edremit, yeşillikler arasında doğal plajları ile bir gezi ve mesire yeri olan Gevaş, İl merkezine 80 km uzaklıkta, iki çayın birleştiği yerde bir vadi içerisinde ormanlık, hoş manzaralı Çatak ile İl merkezine uzaklığı 40 km mesafede Van Gölü' nün sahilinde Süphan Dağı karşısında doğal plajları ve meyve bahçeleri ile ünlü Amik sayılabilir



Kuş Gözlem Alanı



Erçek Gölü



Van Gölü



Sportif Etkinlikler



Av Turizmi: Van Bölgesi av hayvanları yönünden zengin olup, her mevsim avlanmak mümkündür Başlıca av hayvanları arasıda; keklik, ördek, toy, dağ keçisi, tavşan, ayı, ve domuz sayılabilir Yörede olta balıkçılığı da gelişmiştir



Doğa Yürüyüşü Süphan Dağı



COĞRAFYA



İlin kuzeyinde bulunan Tendürek dağlarında yükseklikleri 2400 ile 3000 metre arasında değişen "Sınır Dağları" uzanır Van yöresinde büyük nehir ve akarsular bulunur Bu akarsuların en önemlileri Hoşap suyu, Memedik çayı, Karasu, Bendimahi çayı, Deliçay, Irşat çayı ve Zilan çaylarıdır



Van bölgesi göller bakımından da önemli bir bölgedir İrili ufaklı birçok gölden başka Türkiye'nin en büyük gölü de bu bölgededir



Yazları az yağışlı ve sıcak kışları az yağışlı ve oldukça soğuk geçmektedir Baharlar ise bol yağışlı ve ılıktır



TARİHÇE



Van ve çevresine önce Hurriler yerleşmişler, sonra Urartular 200 yılı aşkın süre hüküm sürmüşlerdir Daha sonra Medler, Persler, Makedonyalılar, (Büyük İskender), Partlar, Sasaniler, Bizanslar, Selçuklular, İlhanlılar, Celayiroğulları, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safeviler ve Osmanlılar hakim olmuşlardır



NE YENİR?



Murtuğa (kahvaltılık), cacık (kahvaltılık), ilitme, ekşili, senseger gibi yemek türleri ile ünlü Van otlu peyniri yöreye özgü yemeklerdir Van peyniri (otlu peynir), içerisine mahalli otlar katılarak yapılan güzel kokulu ve son derece lezzetli bir peynirdir Yaz sonuna doğru küplere basılarak toprağa gömülür, kış için saklanır Ayrıca, Van gölünden çıkarılan Van balığı (inci kefali) mutlaka yenmelidir Van balığı, Van gölünün sodalı suyuna uygun "inci kefali" diye adlandırılan, bol havyarlı bir balık türüdür Az kılçıklı olan bu balık oldukça lezzetlidir



NE ALINIR?



Van' da alışveriş etkinliklerinin merkezini, turistik, hatıra eşya alım-satımları oluşturur Özellikle dünyaca ünlü olan Van ve çevresinde dokunan kilimler büyük ilgi görmektedir Turizm mevsimi ile beraber her türlü halı - kilim ve el sanatları, süs eşyaları şehir merkezindeki halı ve kilim galerinden satın alınabilir