Tunceli'nin Yöresel Halk Edebiyatı

Tunceli'nin Yöresel Halk Edebiyatı-Tunceli Yöresel Halk Edebiyatı

Halk Müziği, Halk Oyunları, Yöresel Halk Edebiyatı

İlde toplumsal yaşamı biçimlendiren kültürel çeşitlilik, geleneksel aşiret yapısı, doğa ve iklim koşullarından kaynaklanan çok zengin bir saz ve oyun kültürü vardır Merkez, Hozat ve Ovacık yörelerinden derleyen ezgiler, Sivas aşıklamalarıyla büyük bir benzerlik gösterir Pertekli kemane Süleyman Kaya ve Hozat’lı İsmail Okur’dan derlenen iki sesli ezgiler ilginçtir Seyyit ve sazbent denilen aşıklar bağlamalarıyla Hatai, Nesimi, Pir Sultan Abdal, Harabi, Virani, Sefil Sıtkı gibi aşıkların deyişlerini çalar ve söylerler Köroğlu koçaklamaları, Kerem’den divan ve türküler okurlar

Yörede savaş ve ölüm olaylarının arkasından ağıt yakma geleneği yaygındır Yöre yaşamından kesitlerin yansıdığı manilerde daha çok sevdalar ve ayrılıklar konu edilir Tunceli’deki yöre söylencelerinde ise doğa ve dinsel öğelerin egemen olduğu görülmektedir


Çevre yörelerde oynanan seyirlik oyunların benzerlerinin yanında sadece bu yöreye özgü geleneksel yapıdan, yaşama ve üretme biçiminden, köy-kent ayrılığından kaynaklanan pek çok ilginç seyirlik oyunlar da bulunmaktadır

Yörede kara düzen, bağlama düzeni, bulgari düzeni ve şarkı düzeni olmak üzere 4 ayrı düzen saptanmıştır Tunceli’de bağlama tezene ya da el ile çalınmaktadır Parmakla çalmaya ‘Şelpe’ ile çalmak denilmektedir Genellikle cura bağlamalar şelpe ile çalınır

Yörede kullanılan halk müziği araçları arasında en yaygın olanlar, tezeneli sazlardan bağlama, iki telli cura ve yakın zamanlarda tanbura; yaylı sazlardan kemane, üflemelilerden zurna, dilli-dilsiz kavallar, çoban düdükleri ve çığırtma; vurmalılardan davul ve tef’tir

Yörede düğünlerde, bayramlarda ve özel günlerde oynanan pek çok oyun vardır Geleneksel oyunlar arasında ‘Halay’ çok yaygındır Oyunlar, davul-zurna ya da keman, kemençe, cümbüş eşliğinde oynanır Halayları kadın-erkek ayrı ya da beraber oynar Alevi köylerinde Sivas ve Tokat semahlarına benzer ezgiler görülür Semahlar halay biçiminde oynanmaktadır Tunceli ve Çemişgezek’te düğün alayının önünde kılıç-kalkan oyunu oynanır

Yörede halk edebiyatı ve halk şiiri ürünlerinin çoğu günümüze kadar ulaşmamıştır Bu konuda kapsamlı bir araştırma da günümüze kadar yapılmadığından halk edebiyatı ve halk şiirleri üzerine bilgiler oldukça zayıftır

Tunceli yöresinde geleneksel yaşamın gereği olarak uzun kış gecelerinde yapılan toplantılarda, eğlencelerde, tarlada, çeşme başında ya da düğünlerde mani söyleme geleneği canlılığını korumaktadırDaha çok sevdaları ve ayrılıkları konu alan manilere, yöre yaşamından kesitler de yansımıştır

Tunceli’deki yöre efsanelerinde ise doğa ve dinsel öğelerin egemen olduğu görülmektedir Yöre söylencelerinin en bilineni, Munzur Baba Efsanesi’dirSüpürgeç Dağı ile Karadağ ve adı bir dostluk simgesi olarak günümüzde de yaşayan Süpürgeç Baba,
söylencelere konu olmuştur