Psikoaktif Madde Bağımlılığı

Türkiye'de gençlerde madde bağımlılığı her geçen gün artıyor Kullanım yaşı da gittikçe düşüyor


Uzmanlar zaman geçirilmeden önlemlerin alınması yönünde anne-babaları uyarıyorAnne-babaların çocuklarına sevgiyle yaklaşmaları, onları dinlemeleri ve onlarla ilgilenmeleri halinde çocuklarının madde bağımlısı olmaları engellenebilir


Madde bağımlılığına işaret eden davranış biçimleri nelerdir?


Bir çocuk çok iyi bir öğrenciyken veya bir çocuk çok iyi bir çırak iken, dersler kötüleşmişse veya işinde performans düşmüşse, hiç adeti yokken işe gitmiyor, okulu kırıyorsa neden? diye anne-baba sormalı


Çocuğun harçlık talebi birden bire çok fazla artmış ise bazen de çocuk evden veya işyerinden birşeyler çalmaya başlamışsa (para veya eşya gibi)


Çocuk arkadaş grubunu birden bire değiştirmişse hele hele yeni arkadaş grubunda madde kullanan biri varsa o zaman çok dikkatli olmamız lazım


Çocuğun davranışlarında ve konuşmasında değişiklikler varsa, örneğin daha önce hiç kullanmadığı kelimeleri (zula, ispiyon, sinyal çekmek gibi) madde alt kültürüne ait kelimeleri kullanmaya başlamışsa, bu çocuğun madde kullananlarla birlikte olmaya başladığını anlamamız gerekiyor


Çocuk annesinin babasının yanında kollarını hiç açmıyorsa, soyunmuyorsa, iki de bir karnım ağrıyor diye ilaç istiyorsa, ya da bazen çok neşeli, bazen çok öfkeli, bazen çok canlı bazen de çok durgun ise bunlar hep madde bağımlılığına işaret eden davranış biçimleridir


Anne babalar bunlara daha çok dikkat etsinler Çocuklarının nereye gittiğini, nerede vakit geçirdiğini çok iyi izlesinler Çocuklarının zevkleriyle ilgilensinler Eskiden çalışmaktan zevk alırken şimdi almıyorsa, eskiden müzik dinlerken şimdi başka tür müzikten hoşlanmaya başlamışsa, eskiden bazı arkadaşlarıyla belli kafelere giderken şimdi hızlı dansların yapıldığı yerlere gitmeye başka ortamlara girmeye başlamışsa, anne-babalar çocuklarına hemen "nedir senin derdin" diyerek değil de, "çocuğun bir problemi var mı?" diye araştırmalılar Çocuğa sevgiyle yaklaşıp, sorunlarını dinlemeye çalışsınlar Ama olmuyorsa o zaman profesyonel yardım alsınlar


Alkol ve Madde Bağımlılığının Yaygınlığı


EPIDEMIYOLOJI

Bir toplumda psikoaktif madde kötüye kullanımı buz dağına benzer Polisin yaptığı tutuklamalar, tıbbi problemler, madde bağımlılığı tedavisi yapan programlara başvuru ve taramalara yansıyanlar problemin yüzeyde görünür kısmıdır Bu belirteçler altta yatan problemin ancak bir kısmına ulaşabilirİş kaybetme riski, fazla madde kullanımının getirdiği sosyal etiket ve problemi inkar etmeye yol açan diğer faktörler veri toplamayı daha da güçleştirir


Madde bağımlılığı alanında epidemiolojik veri elde etmeyi güçleştiren başka bir faktör de bağımlılık, kötüye kullanım, zararlı kullanım gibi tanıların tanımlanmasındaki güçlüktür Kimine göre yasadışı herhangi bir maddenin kullanımı bağımlılık anlamına gelirken kimileri bağımlılık deyince fiziksel bağımlılığı anlar Sosyal içiciliğin norm olduğu bir ülkedeki psikiyatrist alkol kötüye kullanımını, alkolün yasak olduğu bir ülkedeki psikiyatristten farklı tanımlayabilir Yasal düzenlemelerin zaman ve toplumlara göre değişebildiği de hesaba katılarak tıbbi tanımlamalarda maddenin bu yönü tanı içine alınmamıştır


Tip camiası dahil olmak üzere çogu kişinin kafasındaki bağımlı imajı, maddeyi kullanmayınca (örneğin alkol içmeyince ya da ooooo kullanmayınca) ciddi tıbbi krize giren, is ve gücünü tamamen yapamaz hale gelmiş kişilerdir Oysa yoksunluk krizlerine hiç girmeyen ya da çok az olan, iş ve güçlerini bir ölçüye kadar sürdürebildikleri halde hayatları bu tanıyı tıbbi olarak alacak kadar etkilenmiş kişiler hiç de az değildir


Madde bagimliliginin sıklığı hakkında veri toplamaktaki engeller kızamık ya da kolera ile ilgili veri toplamaktan oldukça farklıdır Çünkü kızamık ve kolera vakaları kolaylıkla sayılabilir ve kültürel, dinsel faktörlerle ilgisi yoktur Madde bagimliligi problemlerinin değerlendirilmesi genellikle ikincil veri kaynakları (tutuklama, ölüm istatistikleri gibi) sayesinde mümkün olur Bu ikincil kaynakların algılanış ve değerlendiriliş sekli oldukça öznellik gösterir Bölgeleri ya da ülkeleri karsılaştırırken veri toplamadaki bu tip faktörler göz önüne alınmalıdır


Madde bagimliligi ve kötüye kullanımı dinamik fenomenlerdir ve kısa zaman içinde birbirlerine değişebilirler Geniş ve pahalı çalışmalar bu değişimleri izlemekte yetersiz kalır Bu nedenle daha az masraflı, ince tanısal ayırımların üzerinde durmak yerine kesin bilgi veren çalışmaların belli aralıklarla yapılması toplumdaki eğilimleri ve madde kullanımındaki değişimleri izlemek açısından yararlıdır


Bütün zorluklarına rağmen, bu alandaki epidemiolojik çalışmalar madde kullanımı sıklığını azaltmak için yapılacak bütün girişimlerin birinci lazımıdır Öncelikle madde bagimliligini bölge ya da ülke hangi çapta olursa olsun kontrol altına almak için problemin boyutları ve doğası bilinmelidir Hedeflenecek yüksek risk taşıyan grupların, coğrafik bölgelerin hatta seçilecek tedavi yönteminin kararlaştırılabilmesi epidemiolojik çalışmalarla mümkündür Ayrıca tekrarlayan epidemiolojik çalışmaların sürdürülmesi madde bagimliligi istatistiklerindeki değişimlerin izlenmesi yönünden önemlidir Bu sayede tedavi yaklaşımlarının ve ayrıca halkın eğitimi ve yasal düzenlemelerin gerekli biçimde gözden geçirilmesi mümkün olur


Alkolizm İle İlgili Sık Sorulan Sorular

Sonuçları itibariyle alkol kullanımı geniş bir yelpaze oluşturur Alkolü, seyrek olarak az miktarda problemsiz olarak kullanan pek çok insan olduğu gibi bu nedenle zaman zaman bası derde giren kişiler ve yelpazenin en ucunda alkolüz yasayamaz hale gelen, bu yüzden hayati felç olmuş insanlar vardır


Alkol; beyin, sinir sistemi, mide, sindirim sistemi, karaciğer, kemik iliği gibi hayati merkezler basta olmak üzere bütün vücudu etkiler Etkinin şiddeti alınan alkolün miktarına ve sıklığına göre değişir Alkolün neden olabildiği toplumsal, ruhsal, adli vb kötü sonuçlar bu sütunlara sığmayacak kadar fazladır


Birim olarak 1 içki, kabaca, bir kutu yada sise biraya, bir bardak şaraba ye da 45 ml'lik bir "tek" sert içkiye (votka, viski vb) eşittir Bu şekilde hesaplandığında alınan içkinin türünün hiç bir önemi yoktur Yani üç bira içmekle üç duble votka içmek aynı miktarda alkol alınmasını sağlar ve aynı etkiyi yapar Dolayısıyla birayı bu bağlamda zararsız bir meşrubat gibi görmek anlamsızdır


Alkolizm nedir?

Alkolizm müzmin (kronik), tekrarlayıcı bir hastalıktır Bu hastalık ilerleyicidir, yani gittikçe kötüleşebilir Aralarda kendiliğinden ye da herhangi bir dış etkiyle belirtileri azalsa bile zaman içinde yeniden ortaya çıkabilir Şiddetli alkolizm, şeker hastalığı ye da yüksek tansiyon vb diğer kronik hastalıklar gibi sürekli takibi gerektirir Aralarda kriz durumları yaşanabilir

Alkoliklerde alkole karşı fiziksel bir duyarlılığın yanında bütün istenmeyen sonuçlarına rağmen sadece irade gücü ile yenilemeyen içme ile ilgili zihinsel bir takıntı vardır Yani bu kişiler alkole bağlı olarak yasadıkları kötü sonuçlardan ders almazlar ve hatta başlarına gelenlerin gerçek nedeninin alkol olduğunu inkar ederek teselliyi yine alkolde ararlar


Alkolik kime denir?

Alkolizm deyince bir çok insanın zihninde, parklarda ispirto şişesine sarılıp sızan ağır alkol bağımlıları canlanır ve kolayca kendilerinde "alkol problemi olmadığını" söylerler

Bazı kişilerde alkol kullanımı ileri boyutlarda problemlere yol açar Aşağıdakilerden en az üçü varsa alkol bağımlısı tanısı koyarız:

1 Niyetlendiğinden daha fazla miktar ve sürede alkol almak Örneğin kişi bir bardak içmek için baslar, ama bir şişe bitirmeden kalkamaz

2 Kişi bırakmayı istediği ya da defalarca bırakmayı denediği halde yeniden içmeye başlar Zaman zaman bir kaç gün ya da ay içmeyebilir Bunu "istediği zaman bırakabildiğinin" kanıtı olarak göstermeye çalışabilir

3 İçkiye fazla vakit ayırır Bazıları gün içinde kimseye fark ettirmemeye çalışarak içebilir

4 İçki içmeye fırsat bulamadığı sosyal faaliyetleri, hobileri, başka zevk verici aktiviteleri azaltır ye da terk eder

5 Alkole bağlı ya da alkolle artan fiziksel (karaciğer hastalığı, yüksek tansiyon, gastrit vb), ya da psikolojik (depresyon, anksiyete, uyku bozukluğu vb) problemler yasamasına rağmen içmeye devam eder

6 Aynı etkiyi almak için içtiği miktarı arttırır ye da başkaları için çok sayılacak miktarlarda içtiği halde etkilenmez (bunu, yanlış olarak iyi bir şeymiş gibi, alkole dayanıklı olduğunun kanıtı olarak öne sürebilir)

7 Alkol almadığı zaman titreme, terleme, çarpıntı gibi şikayetler yaşar


Alkol kullanımı ne zaman problemdir?

Alkol kullanmanın problem haline dönüşmesi için kişinin sürekli alkol alıyor olması gerekmez Kişi, zaman zaman kullansa da, alkol almaya bağlı olarak aşağıdaki problemlerden birisini dahi tekrar tekrar yaşıyorsa profesyonel yardımı gerektirecek düzeyde alkol kullanma problemi var demektir:

1 İşte, okulda ya da evde üstüne düşen görevleri tekrarlayıcı bir biçimde aksatma: kişi alkol nedeniyle zaman zaman ise ya da okula gidemez ya da başarılı olamaz, okulu asabilir ya da bu yüzden ceza alabilir

2 Fiziksel olarak tehlikeli durumlarda yineleyici biçimde alkol kullanımı: örneğin alkol etkisinde iken araba ya da makine kullanmak

3 Alkol ile ilişkili ortaya çıkan yasal sorunlar: örneğin alkollü iken kavgaya karışıp göz altına alınma

4 Alkolün neden olduğu ya da alevlendirdiği sürekli ya da tekrarlayıcı insanlararası sorunlar: örneğin alkollü iken eşle tartışmalara girmek ye da kavga etmek


Unutulmamalı ki bu durumlar kişinin alkol aldığı zamanların hepsinde değil bazılarında olabilir ama tekrar tekrar oluyorsa bu kişi içkinin zararlı sonuçlarını kontrol edemiyor ve alkolle başı dertte demektir Bu duruma tıpta "alkol kötüye kullanımı" adi verilir


Fazla miktarlarda ve uzun süre, sık sık ya da sürekli alkol aldığı halde yukarıdaki problemleri yaşamayan insanlar da vardır Bunların uzun vadede alkole bağlı tıbbi problemler geliştirme riskleri fazladır Bu duruma "problemli alkol kullanımı" denilir


Alkolik olduğumu nasıl itiraf ederim?

Öncelikle buna karar vermek gereklidir Bir çok alkoliğe çevresi, hatta doktorlar tarafından alkolik olmadığı, tek ihtiyaç duyduğu şeyin biraz daha irade gücü, çevre değişikliği, istirahat ve yeni hobiler olduğu söylenmiştir Zaten alkolikler de alkol problemi olduğunu inkar etme eğiliminde olduğu için bu yorumları severek kabul eder Ama zaman içinde artan problemler gerçeği ortaya çıkarır Bir çok kişi alkol karşısında aciz olduğunu ve yenik düştüğünü itiraf edene kadar korkunç deneyimler yaşar, maddi ve manevi büyük kayıplara uğrarlar İnsanlarla ilişkileri bozulur, çalışma hayatları alt üst olur, ruhsal çöküntü yaşarlar Oysa bu kadar ağır bir bedel ödemeden, alkol içmeyi kontrol edemediğinin farkına varıp yardım arayışına girmek en iyisidir


Alkolizmden kurtulmak mümkün mü?

Toplum, alkol kullanımını kontrol edemeyen kişilerin ruhen zayıf hatta dengesiz olduğunu düşünür Bir çok alkolik de kendisini böyle görür Ancak alkolizmin bir hastalık olarak görülmesinden asıl kasıt kişinin alkol karsısında iradesini ve seçim yapma gücünü kaybetmesidir Alkol karsısında güçsüzlüğünü kabul etme ve bu konuda yardım arama, iyiye doğru değişimin ilk adimi ve mutlak şartıdır Milyonlarca insan bu ilk adımla başlanan yolda alkolün sosyal hayatlarına verdiği zararların üstesinden gelmişlerdir Hasta olduğunu kabul edip iyileşmeye istekli olan kişiler tedaviden ve adsız alkolikler gibi kendine yardim (self help) gruplarından en iyi yararlanırlar Ama tedavi için kişinin "alkolik" olduğunu kabul etmesi şart değildir Önemli olan danışma amacı ile de olsa bir uzmana başvurmasıdır Çünkü tedavicinin görevi kişiyi, eğer varsa, tedaviye ihtiyacı olduğuna ikna etmektir Bunun belli teknikleri vardır Bu arada şunu da belirtmek gerekir ki bağımlılık tedavilerinin ve kendine yardım gruplarının etkinliği kesin olarak kanıtlanmıştır