Bazı Kemoterapi İlaçlarının Özel Yan Etkileri

BAZI KEMOTERAPİ İLAÇLARININ ÖZEL YAN ETKİLERİ


Sindirim sisteminizde

Bazı kemoterapi ilaçlarının sıklıkla görülen yan etkilerinden bir tanesi de mide bulantısı ve bunu izleyen kusmalardırBuna rağmen bazı hastalar kemoterapilerinde mide bulantısı ve kusmadan şikayetçi olmazlarHer ilaç da bulantıya sebep olmazVerilen ilaca bağlı olarak bulantı oluyorsa, kemoterapi enjeksiyonundan birkaç dakika veya birkaç saat sonra başlayabilir ve birkaç saat devam edebilir,nadiren ertesi gün de bulantı hissedebilirsinizÇok ender olarak bazı vakalarda bulantının birkaç gün devam ettiği görülmüştürDoktorunuz bulantıyı önlemek ve iyileştirmek için bulantı önleyici bazı ilaçlar önerebilirTedavi ekibinin kemoterapi yapılırken bunun önlemlerini almasına rağmen bazı kişiler bulantı hissetmektedirBu normal olabileceği gibi fazla hassasiyetten de ileri gelebilirÇünkü tedavi başlamadan veya tedaviye gelirken bile bulantı hissi olanlar bulunmaktadırEğer bu derece hassas iseniz evinizden çıkarken bir teskin edici ilaç almakta fayda vardırBütün önlemlere rağmen bulantı ve kusmanız oluyorsa tedaviden 1-2 saat önce ve tedaviden 3 saat sonrasına kadar bir şey yemeyinizTedaviye başlamadan 30 dakika kadar önce içeceğiniz hafif tatlandırılmış soğuk limonata tat alma duyunuzun değişmemesini sağlar ve bulantıyı önlemeye yardımcı olur

Bulantı hissi ve kemoterapiden kaynaklanan tat alma duyunuzdaki değişiklikler iştah kaybına yol açabilir


Bazı kemoterapi ilaçları sindirim sistemini etkileyerek ishal ve kabızlığa neden olabilirİshal kemoterapiyi takiben birkaç gün takip edebilirBağırsaklarınızdaki bu tip değişiklikleri doktorunuza bildirin,bazı ilaçlarla kabızlık veya ishal sorununuza yardımcı olacaktır


Sindirim sisteminizle ilgili yardımcı uyarılar


-Eğer mide bulantısı ve kusma şikayetleriniz varsa hemen doktorunuza bildirin Doktorunuz bulantıyı önleyici ilaçlar önerecektir

-Normal zamanlarda midenizin tam bir tokluk hissi duyuncaya kadar çok sulu şeylerle doldurmayın

-Bulantıyı hissettiğiniz zaman yemek yemekten ve hazırlamaktan kaçınınYemek kokularından,yemek yiyen kişilerden uzak durmanızda fayda vardır

-Bulantının azalması için soğuk veya oda ısısındaki yiyecekleri tercih edinPatates veya elma püresi,kreker,az kızarmış ekmek ve peynir lokma lokma yenebilir

-Küçük yudumlarla yavaşça,elme veya çilek suyu,limonata,çorba,et suyu,çay ve su gibi sıvıları çokca için fakat yemekten önce midenizi sıvı ile doldurmayın

-Her gün az ve sık yiyinBir günlük yiyeceklerinizi az miktarda 5-6 defada alın ve yiyecekleri iyi çiğneyin

-Tedaviden hemen önce yemek yerine birkaç saat önce yiyin

-Tatlı,yağlı,aşırı tuzlu,baharatlı ve kızarmış yiyecekler bulantıyı arttırırlar

-ishal durumunda az posalı,bol proteinli ve kalorili yiyecekleri yemelisinizAşırı sıcak ve soğuk yiyeceklerden sakınınızBazen süt ve sütlü yiyecekler dokunabileceği gibi hindistan cevizi faydalı olabilirİshal ile kaybettiğiniz sıvıyı içerek tamamlayın

-Eğer kabızlık meydana gelirse,meyva,tahıl,sebze gibi lifli yiyeceklere ağırlık vererek sıvı içinHer gün aynı saatlerde düzenli yemek yemeye çalışın ve her yemekte meyve suyu için veya meyva yiyinTuvalete gitmeden önce sıcak bir şeyin içilmesi faydalı olabilirKuru erik kompostosu ve sıcak içecekler bağırsak faaliyetlerini canlandırı


Saçlarınız ve cildinizde

Saç dökülmesi kemoterapinin en sık yan etkilerinden birisi olmakla beraber,bazı kemoterapi ilaçları hiç saç dökmez veya fark edilmeyecek kadar az miktarda saç dökerBazıları da geçici olarak,bölgesel veya tamamen saç dökülmesine yol açabilirSaç dökülme miktarı,kullanılan ilaca, dozaja ve hastanın gösterdiği bireysel reaksiyona bağlıdırBir kısım ilaçlar da kemoterapi başladıktan bir veya iki hafta sonra saçları dökmek yerine,kafa derisine yakın bir yerden kırar


Genelde saç dökülmesi birkaç hafta sonra görülür,çok ender olarak birkaç gün içinde de başlayabilirVücudunuzdaki tüyler de dökülebilirKemoterapi neticesinde saçlarınız dökülürse, tedaviniz tamamlanır tamamlanmaz tekrar çıkacaktır


Eğer saçınızın dökülmesi az ise veya tedaviden sonra yeniden çıkmaya başladığı dönemde iseniz,şöyle hareket edin;3-5 günlük aralarla saçınızı kuru sabun veya hafif proteinli sabunla yıkayın ve duru suyla çalkalayarak hafifçe elinizle kurulayın

Tedavi esnasında bazı ilaçlar,ender olarak deride yaygın toksik etkiler yapabildiği gibi,ilaçların serumla verildiği durumlarda serumun gittiği damarda ve üzerindeki deride de bazı yan etkiler yapabilirHatta benzer değişimler tırnaklar ve ağızda da daha ender olarak görülebilirHer zaman olmayan,fakat ender de olsa bazen görülebilen ve tümü tedaviden sonra normale dönen bu değişimlerin önde gelenlerini şöyle sıralamak mümkündürEn sık görülen derideki yaygın veya yer yer ya da serum giden damarların etrafındaki kırmızılıklar ve ürtiker tarzındaki değişimlerdir Eritem adı verilen bu tipteki kırmızılıklar genellikle ilaç uygulandıktan 30 dakika veya birkaç saat içerisinde başlar ve kısa sürede kaybolur


Bazen su çiçeği şeklinde ve içi sıvı ile dolu kabarcıklar da oluşabilirBu belirtiler genellikle iki üç haftalık sürede tümüyle kaybolurEğer bu kabarcıklar iltihaplanırsa doktorunuz gerekli önlemleri alacaktır


Bazı ilaçlar daha ender olarak avuç içi veya ayak tabanlarında hafif ağrılı kızarmalar yapabilir Tedavi bittikten 5-7 gün sonra bunlar kaybolur


Tırnak dipleri,ağız içi,serumun gittiği damar boyunda veya deride yer yer veya yaygın olarak kara lekeler oluşabilirGenellekle kemoterapi yapılmasından 2-3 hafta sonra ortaya çıkan bu belirtiler tedavi bittikten sonra 10-12 hafta devam edebilir


Bazı ilaçlar güneş ışınlarına karşı duyarlılık ile cildinizi güneş yanığı gibi kızartabilir veya cildiniz kuruyup rent değiştirebilirAyrıca tırnaklarınız daha geç uzayabilir ve tırnaklarda beyaz lekeler oluşabilir


Saçlarınız ve cildinizle ilgili yardımcı uyarılar


-Size verilen ilaçlar yan etki olarak saçlarınızı dökecekse,tedaviden önce saçlarınızı mümkün olduğunca kısa kestirinUzun saçların ağırlığı kafa derisini çeker ve dökülme oranını arttırabilir


-Saç spreyi,saç boyası,meç,röfle ve perma sıvıları gibi kimyasal maddeleri kullanmayın


-Saçlarınızı yumuşak bebek fırçaları ile tarayın


-Saç kurutma makinası,saç maşası ve bigudi kullanmayın


-Saçlarınız dökülürse,bunu kapatmak için peruk kullanabilirsiniz


-Cildiniz kuruyup kaşınırsa nemlendirici bir krem kullanmanız iyi gelecektir


-Tırnaklarınızdaki beyaz lekeleri kapatmak için takma tırnak veya oje kullanabilirsiniz


-Güneşte dışarı çıkarken yüksek faktörlü güneş kremi kullanın


Bazı kematerapi ilaçlarının saç dökmesi buzlu şapka kullanılarak önlenilebilirBuzlu şapka, kan akışını ve ilaçın kafa derisine ulaşmasını geçici olarak kısıtlarMaalesef,bu şapka herkeste aynı etkiyi göstermez çünkü sadece belli bir kısım ilaçları bloke ederEn iyisi doktorunuza sormaktır



Kemik iliğinizde

Kemik iliği kemiğin içinde yer alan ve kan hücreleri ileten süngerimsi bir maddedirÜç tip kan hücresi (alyuvar,akyuvar ve trombosit) üretir


Eritrositler ( Alyuvarlar)

(Vücutta oksijeni taşıyan hemoglobin içerirler)


Eğer kandaki alyuvar sayısı düşerse hemoglobin miktarı da azalacağından kendinizi yorgun ve bitkin hissedersiniz,çünkü vücudunuzda taşınan oksijen miktarı azalır ve nefer darlığından da şikayet edebilirsinizTüm bunlar anemi,yani kansızlık (kanda alyuvar ve dolayısıyle hemoglobin eksikliği) belirtileridir


Anemi,kan nakli ile başarı ile tedavi edilirKan naklinde verilen alyuvarlar çabucak akciğerlerden oksijen alıp vücuttaki diğer doku ve organlara dağıtırlarBöylece yorgunluk ve bitkinlik hali ortadan kalkacak,nefes darlığı şikayetleri de sonlanacaktır


Kemoterapiniz sırasında,düzenli kan testleri yapılarak kanınızdaki alyuvar sayısı izlenecek ve eğer gerekirse kan nakli yapılacaktırBazı kişiler hastalık kapabilecekleri endişesi ile kan naklinden korkarlarBu yersiz bir endişedirÇünki size verilen kan bu risklere karşı gerekli test ve incelemelerden geçirilmiştir


Lökositler (Akyuvarlar)

(Enfeksiyonlara karşı koymak için gereklidir)


Eğer kandaki akyuvarların sayısı düşerse enfeksiyonlara karşı duyarlığınızı arttırır çünkü mikroplara karşı koyacak yeterli akyuvar kanınızda azalmıştır


Akyuvarlar,vücudun mikroplara karşı en etkin savunma araçlarıdırKemoterapiniz sırasında mikroplara karşı savunmayı güçlendirmek için antibiyotik takviyesi yapılırTedaviniz süresince düzenli olarak yapılan kan testleri ile akyuvar sayısının düştüğü tespit edilirse kanınıza direk olarak damardan antibiyotik verilirBazen antibiyotik tedavisi için hastanede kalmanız da gerekebilir


Trombositler

(Kanamaları önleyip pıhtılaşmaya yardım ederler)


Eğer kandaki trombosit sayısı düşerse,cildinizde çürükler oluşur ve belki de ufak bir yara ve kesikten dolayı fazla miktarda kanama olabilirKan testlerinde trombosit sayınızın düşük olduğu tespit edilirse trombosit nakli yapılması için bir süre hastanede kalabilirsinizBu kan nakline benzer bir işlemdir,kandaki tüm alyuvar ve akyuvarlar özel bir işlemle ayrıştırılarak,sadece trombosit ihtiva eden berrak bir sıvı şeklinde kana verilirBu nakil edilen trombositler derhal faaliyete geçerek herhangi bir kaza karşısında ciltte oluşan çürüme ve kanamaları önler


Kemik iliğinizle ilgili yardımcı uyarılar


-Kematerapiniz sırasında veya bittikten sonra,ateşiniz normalin üzerine çıkarsa,cildinizde herhangi bir çürüme veya normal üstü bir kanama farkederseniz hiç vakit kaybetmeden doktorunuza müracaat edin


-Kalabalık yerlerden ve enfeksiyonlu hastalıkları olan insanlardan uzak durmaya çalışın


-Temizliğe maksimum özen gösterinÖzellikle yemeğinizi hazırlarken daime ellerinizi yıkayın


-Mümkün olduğunca sağlıklı besleninBol bol taze meyve,sebze ve salata yiyinTüm yiyeceklerinizin iyice pişirilmesine özen gösterin ve dışarıda yemek yerken dikkatli olun



-Hayvanlardan enfeksiyon kapmamaya dikkat edin,özellikle dışkılarından uzak durun


-Bir yerinizi keserseniz kanamayı durdurmak için kesilen bölgeye normalden daha fazla bastırmanız gerekirKesik vs sebeplerle oluşan yaraya normal yaradan daha fazla tıbbi bakım gösterin


-Kendinizi yorgun hissettiğinizde hemen dinleninTedavinizle aynı günde yorucu başka planlar yapmayın ve tedavinizin ardından iki gün yorulmamaya gayret edin


Ağzınızda

Bazı kemoterapi ilaçları ağzınızı tahriş edebilir ve bazen küçük ağız yaraları oluşabilirEğer bu tip bir yan etki olacaksa genellikle tedaviden 5-10 gün sonra başlar ve 3-4 hafta sonra tamamen iyileşirAğız yaraları gereken ağız temizliğinin sağlamazsanız enfeksiyon kapabilirKemoterapide ağız yaraları sık olarak görülür,doktorunuz enfeksiyona karşı koruyucu bir tedavi önerebilir


Bazı kemoterapi ilaçları tat alma duyunuzu değiştirebilirYiyeceklerin tadı size daha tuzlu,ekşi ve metalik gelebilirKemoterapi bitince tat alma duyunuz normale dönecektir


Ağzınızla ilgili yardımcı uyarılar


-Düzenli olarak,sabah akşam ve her yemekten sonra kesinlikle dişlerinizi fırçalayın


-Yumuşak ve küçük bir fırça kullanmanız tahriş olan ağzınıza zarar vermez


-Kullanıyorsanız takma dişlerinizi düzenli olarak sabah,akşam ve her yemekten sonra kesinlikle ağzınızdan çıkararak temizleyin


-Eğer dişmacunu ağzınızı sızlatıyor veya dişlerinizi fırçalarken mideniz bulanıyorsa,fırça ve macun yerine ağız gargaraları ve karbonatlı gargara (1 su bardağı ılık suda 1 çay kaşığı karbonatı karıştırarak elde edebilirsiniz) ile ağzınızı temizleyin


-Her gün dişlerinizi diş ipi ile temizleyin


-Dudaklarınızı vazelin veya dudak yağları ile nemlendirin


-Alkol,tütün,sarmısak,soğan,sirke,sıcak ve tuzlu yiyeceklerden sakınınBunlar ağzınızı tahriş eder


-Kolay yutmanızı sağlamak için sulu yiyecekleri tercih edinGünde en az iki litre sıvı için


-Ağız yaraları başlarsa doktorunuza haber verin


-Dişleriniz için mutlaka tedavi ve özellikle çekim gerekiyorsa bunu kemoterapi başlamadan önce yapın