Hareketsizlik Kabızlığa Neden Oluyor

Şehir yaşamının getirdiği hareketsizlik ve yanlış beslenme alışkanlıkları pek çok hastalığa davetiye çıkarıyor İnsanların yüzde 80’inin hayatlarının bir bölümünde mutlaka yakındığı kabızlık şikayeti de önemsenmesi gereken bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkıyor Memorial Hastanesi İç Hastalıkları Bölüm Koordinatörü Prof Dr Yavuz Baykal, “kabızlık” şikayeti ile ilgili bilgi verdi

Kabızlık nedir?
Kabızlık genelde haftada üç kereden az ve az miktarda, katı dışkılamaya yol açan bağırsak alışkanlık bozukluğudur Kabızlığı olan kişiler için dışkılama, zahmetli ve ağrılı bir durumdur Pek çok kişi aslında normal bağırsak alışkanlığına sahip olmalarına karşın, her gün dışkılamaya çıkmadıkları için kabızlık çektiklerini sanmaktadırlar Ne var ki dışkılama sayısı ve miktarı için “herkes için geçerli bir normal” aralık mevcut değildir Çoğu durumda kabızlık kendiliğinden geçen ve ciddi sorunlara yol açmayan bir rahatsızlıktır Kısa kabızlık dönemleri tamamen normaldir “Sağlıklı kişilerin her gün bir kez tuvalete çıkmaları gerekir” şeklindeki yaygın ve yanlış kanı, pek çok kişinin kendinde kabızlık olduğunu düşünmesine ve bilinçsizce laksatif ilaçları kullanmalarına yol açmaktadır

Kabızlığa neden olan durumlar nelerdir?
Kabızlık kadınlarda, çocuklarda ve 65 yaş üstü yaşlı insanlarda daha sık görülür Gebelik ve doğum sonrası ile ameliyat sonrası dönemlerde de görülme sıklığı artar Kabızlığı anlamak için kalın bağırsağın nasıl çalıştığı hakkında bilgi sahibi olmak gereklidir Alınan gıdalar kalın bağırsakta ilerlerken içerdikleri sıvılar bağırsak duvarı tarafından emilir Bağırsak duvarındaki kasların hareketleri ile dışkı makat yönünde itilir Çıkışa geldiğinde sıvı içeriğini kaybetmiş dışkı katı hale gelmiştir Kalın bağırsakta emilen sıvı miktarı artarsa dışkı iyice kuru ve katı hale gelir Bağırsaktaki kas hareketleri azalmış veya düzensizleşmişse dışkının barsak içinde ilerlemesi yavaşlar ve kaybettiği sıvı miktarı artar Kabızlığın en sık gözlenen nedenleri şunlardır:

* Yiyeceklerle yetersiz miktarda lif alınması,
* Yeterli sıvı alınmaması,
* Hareketsiz bir yaşam sürülmesi,
* İlaca bağlı yan etkiler,
* İrritabl bağırsak hastalığı gibi bağırsak işlevini bozan hastalıklar
* Yanlış müshil kullanımı
* Yaşa bağlı değişiklikler
* Dışkılarken ıkınmaktan kaçınmak
* Multiple sklerozis, lupus, şeker hastalığı gibi bazı hastalıklar,
* Kronik idiyopatik kabızlık gibi bazı özel hastalıklar,
* Kalın bağırsakta veya makattaki (hemoroid gibi) bazı hastalıklar

Kabızlık ciddi sorunlara yol açabilir mi?
Kabızlık bazen ciddi sorunlara neden olabilir Bunlar arasında en sık karşılaşılanları zorlayıcı bağırsak hareketlerine bağlı olarak ortaya çıkan hemoroidler ve katı dışkının anüs çevresindeki kas ve deride yırtıklar yaratmasına bağlı makat çevresindeki cilt yırtıklarıdır (anal fissürler) Aşırı ıkınma bazen küçük bir bağırsak katlantısının makat dışına çıkmasına neden olur (rektal prolapsus) Eğer çıkışta sertleşmiş fazla miktarda dışkı birikirse bunun ıkınma ile atılması mümkün olmaz ve bu durumda da dışkı taşlaşması ortaya çıkar Genellikle yaşlılarda ve küçük çocuklarda gözlenen bir durumdur Tedavisi için ağız veya makat yolu ile uygulanan yağlarla dışkının yumuşatılması ve parmakla mekanik olarak çıkartılması gereklidir

Kabızlık nedeni ile hekime başvurulduğunda hangi testler gereklidir?
Genellikle basit bir tıbbi öyküleme alınması ve fizik muayene yeterlidir Ancak duruma göre aşağıdaki testlerden bir veya birkaç tanesinin yapılması gerekli olabilir:

* Tiroid bozuklukları gibi bazı hastalıkları belirlemek için kan testleri,
* Yaşlı hastalarda görülme sıklığı arttığı için barsak tümörlerini dışlamak için dışkı incelemeleri ve baryumlu barsak grafisi gibi bazı radyolojik incelemeler,
* Bağırsaklarınızın bir bölümünü doğrudan gözle incelemek için sigmoidoskopi veya kolonoskopi gibi endoskopik muayeneler

Kabızlık tedavisinde neler yer almalıdır?
Her ne kadar tedavi nedene, hastalığın süresine ve ağırlığına bağlı olarak değişse de çoğu olguda beslenmede ve yaşam tarzında yapılacak ufak tefek değişiklikler bulguları geçirmede ve tekrarını önlemede yeterli olacaktır

-Diyet
Yumuşak ve yeterli sıvı içeren bir dışkı oluşturmak için diyetle her gün 20-35 gram lif alınması gereklidir Uygun diyet hekim veya diyetisyen tarafından planlanabilir Fasulye, yulaf ve mısır gevrekleri, taze meyveler, kuşkonmaz, lahana, havuç gibi sebzeler yüksek miktarda lif içerirler Kabızlığa yatkın kimselerde dondurma, peynir, et gibi lif içeriği son derece az besinlerin alımını sınırlamak gereklidir

-Yaşam tarzı değişiklikleri
Her gün yeterli miktarda su, meyve suyu gibi sıvıları almak, çorba gibi sıvı yiyecekleri tüketmek, günlük egzersiz yapma alışkanlığı edinmek gibi alışkanlıklar edinmek barsak hareketlerine yardımcı olacaktır Bunların yanında tuvalet için yeterli zaman ayırmak ve dışkılama sırasında bağırsakları boşaltmak için ıkınmaktan kaçınmamak gereklidir

-Müshiller
Çoğu hastada müshillerin kullanımı gerekli değildir Ancak yukarıda bahsedilen diyet ve yaşam tarzı değişikliklerini yerine getirmelerine rağmen hala kabızlık çeken bir grup hastada bir süre için müshillerin kullanımı gerekebilir

Kullanımda değişik biçimlerde (toz, hap, şurup, ciklet) ve değişik içerikte (kitle oluşturucu, uyarıcı, tuzlu vb) pek çok müshil bulunmaktadır Hangi hastaların, hangi tipte ve ne süre ile müshil kullanmaları gerektiğine ancak bir hekim karar verebilir Uzun süreli müshil kullanımı barsak alışkanlığını değiştireceğinden bağımlılık yaratır Müshil bağımlılığı oluşan hastalarda müshillerin kullanımına yavaş yavaş son verilmelidir Bu sürecin hekim gözetiminde gerçekleştirilmesi gereklidir Çoğu kimsede müshillerin bu yolla yavaş yavaş kesilmesi sonrasında barsak normal kasılabilirliğine ve alışkanlığına kavuşur

Kabızlığın tedavisinde başka yollar var mı?
Eğer kabızlığa yol açan bir neden saptanabildiyse tedavi bu özel nedene yönelik yapılabilir Örneğin kullanılan bir ilaca bağlı olarak kabızlık ortaya çıktıysa hekiminiz bu ilacı bir diğeri ile değiştirebilir ya da kesebilir Rektal prolapsus veya hemoroid gibi bir komplikasyon ortaya çıktıysa (bu durumlar makatta ağrı yaratarak dışkılamayı ağrılı hale getirir ve kabızlığa katkıda bulunur) bunların düzeltilmesi için cerrahi tedavi önerebilir Makat bölgesindeki kaslarında işlev bozukluğu bulunan ve buna bağlı kabızlığı olan hastalarda geri dönüm (biofeedback) çalışması yapılabilir Doğrudan kalın bağırsağın hastalığına bağlı kabızlıklarda bağırsağın bir bölümünü alınması gerekebilir

KABIZLIK İLE İLGİLİ AKILDA TUTULMASI GEREKLİ BİLGİLER

* Hemen herkes hayatının bir bölümünde kabızlıktan yakınır

* Pek çok kişi bağırsak hareketleri tamamen normal olsa da kendilerinde kabızlık bulunduğunu sanmaktadır

* Kabızlığın en yaygın nedenleri alınan gıdalardaki eksiklikler ve hareketsiz bir yaşam sürmedir

* İlaçlar, müshil ilaçlarının yanlış kullanımı, irritable bağırsak hastalığı gibi bazı bağırsak hastalıkları kabızlığın sık rastlanan diğer nedenleridir

* Basit bir tıbbi öyküleme ve fizik muayene, tanı ve ne tür bir önlem alınması gerektiğini belirlemede genellikle yeterlidir

* Çoğu olguda dengeli ve liften zengin gıdalarla beslenmek; bol sıvı almak, düzenli egzersiz yapmak şikayetlerin geçmesi için yeterlidir

* Bağırsak alışkanlıklarının zaman zaman değişiklik göstermesi normaldir Ancak belirgin ve uzun süren bağırsak alışkanlığı değişikliklerinde hekime başvurmak gereklidir

* Müshil kullanımı ancak bazı hastalarda ve belirli bir süre kullanmak için gereklidir Hekim kontrolünden uzak uzun süreli müshil kullanımı zararlıdır