Montaigne, Michel Eyquem

Ünlü Fransız edebiyatçısıdır Denemeler adlı eserinde hayata yakın ve çocuğun yaradılışından gelen özelliklerine uygun bir eğitim biçimini savunmuş, aşırı ezberciliğe, ölü bilgilere ve otoriteye dayanan çağının Latin okuluna sert hücumlarda bulunmuş, serbestçe karşılıklı konuşmanın öğretim metodu olarak kullanılmasını tavsiye etmiştir Montaigne'nin eğitsel görüşleri, her türlü aşırılıklardan uzak, olumlu ve ölçülü bir initelik taşır Montaigne, yeteneklerden yalnız usavurmaya önem vermiştir Ona göre, eğitim uzamanlar yetiştirmek değil, insan oluşturmak sanatıdır


Not: Alıntı değildir

Montaigne (15331592)

Rönesans düşünce tarzı ve tamamen yeni ve çağdaş metotla yetiştirilen Montaigne zengin bir Bordo?lu ailenin çocuğu olarak dünyaya geldiBabası soylu ,ve kentin belediye başkanı idi Seçkin bir eğitim alan Montaigne özenle yetiştirildikten sonra sarayda danışmanlık, parlamento azalığı, yargıçlık gibi yüksek mevkilerde görev yaptı Bir ara politikaya girmek istese de hayal kırıklığına uğradı Erken ölümü ile Montaign?e ölüm gerçeğini, arkadaş sevgisini ve Stoacılığı öğreten sevgili dostu Etien la Boétie?yi 1558?de parlamento?da tanıdı ve yaşam boyu anısını sakladı


1572?de Montaigne kendi adıyla anılan topraklarına ve şatosuna çekilerek kendisini etüd ve düşünceye vererek DENEMELER?ini yazmaya başladı Eser 1580? de ilk kez yayınlandı Yetkin bir diplomat olan Montaigne Avrupanın her tarafını dolaştı, derin gözlem yetisi ile incelemeler yaptı1558?de, kentte veba salgını çıkınca ailesiyle birlikte topraklarını terk edip bölgeden kaçtı Bir süre sonra geri dönerek eserini yazmaya devam etti Ölüm onu 1592 yılında DENEMELER?ini yazarken buldu


Yaşamının zenginliği ve çeşitliliği, tecrübelerinin derinliği ve genişliği, üstlendiği rollerin önemi , onun ruhsal gözlemlerine ve ahlaki fikirlerine özel bir değer katmaktadır Hep kendi tecrübelerini anlatsa da asıl sergilemek istediği insanların ortak yönleri ve ?derin benlik?tirBunu yaparken kendi gözlemlerini büyük filozofların özdeyişleriyle de pekiştirmektedir Kendisini çok alıntı yapmakla eleştirenler olmuş, Montaigne onlara:?Ben alıntılarımı saymam,ama tartarım? yanıtını vermiştir


DENEMELER , bize bütün karmaşıklığı ve çelişkileri ile bir insanın portresini çizmektedir Gerçekten de Montaigne , fiziğinin ağırlığına karşın az rastlanan bir zeka inceliğine sahipti Bir köylü sağduyusu ile, aşırı cüretkar düşünceyi ve keskin bir eleştiri bilincini harmanlayabilıyordu Kendisi büyük bir yüreklilikle acılara dayansa da işkenceye şiddetle karşı çıkardıMontaigne?nin orijinalliği her insanda bulunan bu çelişkilerin bilincine varmış olmasıydı Zengin ve farklı olan kişiliğini sözcüklerle betimlemek zordur Tutkulu ve mistik yönlerı olmasa da Montaigne?in kişiliği bir bütünlük gösterir Onun iki tutkusu vardı: gerçeklik ve özgürlükGerçeklik ve özgürlük insanlık onurunun idealiydi


DENEMELER, onun doğal eğilimlerinin bir denemesidir: ?Burada çiziktirdiğim bütün bu yahniler benim yaşamımın deneyimlerinin, tecrübelerinin bir kaydından başka bir şey değildir? , diyor yazar


Montaigne bizlere dersler dayatmak değil , bizi kendisiyle beraber, girişimlerini , gözlemlerini ve düşüncelerini birlikte yaşamaya davet etmek istiyor DENEMELER ,bilgelik araştırması yapan bir adamın günlüğüdür


Montaigne tumturaklı sözlerden ve pırıltılı gösterişlerden uzak dururOna göre yazarın stili ,biçemi , bilgi ile kişiliğinin gelişmesiyle oluşurMontaigne birçok açıdan klasik doktrinin sözcüsü gibidir: biçem düşünceye hizmet eder, onu yönetmez Montaigne hiçbir sevecenlik göstermeden, zaman zaman , DENEMELER?inin biçemini aşırı bir sertlikle yargılar:?Ulaşılmak istenen hedef çok yüksektedir, o halde kendinden çok şey taleb etmek gerek?


Fakat yazıları kendi mizacına uygundur, doğallıktan ayrılmaz,bir anektod diğerini çağırır,ölçü düzen bilgiçlik taslamak yoktur Bu gelgeç tavır, DENEMELER?e yaşamın çekiciliğini ve şiirselliğini verir


Montaigne purist (arılaştırıcı) değildir, hocası Sokrat gibi zanaatkar diliyle konuşmaktan çekinmezFransızcanın yetmediği yerde Gascon dilini yardıma çağırır Kesin ve çarpıcı betimlemelerle yazımına tat katar Tanıdık karşılaştırmalar, şiirsel imgelemler , canlı metaforlarla; doğal yeti ile bilinçli sanatın ayırt edilemediği yazını okuyucuya renkler ve tatlar sunar


Montaigne genç yaşta kaybettiği en değerli dostu Etienne la Boétie?den Stoa?cılığı öğrenmiştir:yaşamda ılımlı olmak, sadakat, hoşgörü,cesaret ve dayançlı olmak esastır Tevazu şarttır:?Dünyanın en yüksek tahtına da otursak, oturduğumuz yer sadece popomuzdur ?,der


1555 yıllarında Gutenberg ilk matbaayı kurdu Ayni yıllarda ateşli silahlar yaygınlaştıRönesans hümanistleri Grekçeyi keşfettilerPlaton sayesinde , dinden bağımsız, sadece insanlığa ait bir bilgelik olduğunu fark ettiler O zamana kadar Avrupa felsefesine Aristocular hakimdiStThomas,StAugustine gibi hristiyan filosoflar:?Tanrıdan başka kimse yaratıcı olamaz!? diyorlardıRönesans, sanatçıya özgürce ve her istediğini yaratabilme hakkını tanıdı Platoncular Aristoculara galip geldiPlatoncu olan Montaigne bu çağın optimizmini ve hümanizmasını yazımında yansıtmaktadır


1492?de Kristof Kolomb Amerikayı keşfemişti Thomas More, Leonardo da Vinci , Michel Ange, Albert Dürer, Copernic, Martin Luther, ve daha nice çağdaşları Montaigne?in kültür dağarcığını zenginleştirdiler?Kızıl Ağaçlar Ülkesi? romanından anımsayacağımız Villegagnon olayını Montaigne incelemiş ve ?bon sauvage?:?iyi vahşi?nin savunuculığunu üstlenmiştir ki bu düşünce sonradan 18ci yy filosofları tarafından da benimsenmiştir(Rouseau ve Shakespeare)


Kanlı din savaşları,milyonlarca insanı yok eden salgın hastalıklar, Sevgili arkadaşı la Boétie?nin genç ölümü, Sokrat?ın içine sindiremediği yok edilişi,Montaigne?e ölümün en kaçınılmaz gerçek olduğunu kanıtlamıştı Fakat o ahiret inancı beslemez, genelde Epikürcüdür Dinin insanlara,yaşamı aşağılama inancı aşıladığına inanırBütün yaşamı boyunca kilisenin yolsuzluklarını eleştirmiştir


1676?da Roma Kilisesi DENEMELER?i mahkum eder


Görünen o ki, Montaignin 16yy?da yazdığı eser 21yy?da güncelliğini koruduğu gibi gelecekte de insan tabiatını betimlemeyi sürdürecek