Niçin Yagmur Ve Kar Yagıyor ¿

Herhalde siz de haberlerin sonunda hava durumunu merakla izliyorsunuzdur Acaba yarın yağmur yağacak mı? Şemsiyemi yanıma alayım mı? Yağmur günlük yaşantımızın çok önemli bir parçasıdır Bazı yerlerde kuraklıktan yağmur duasına çıkılırken, bazı yerlerde de caddelerde sandallarla dolaşılıp, sel basan evlerden, eşyaları kurtarmaya uğraşırlar Peki nasıl oluyor da başımıza böyle gökten sular geliyor?


Aslında mekanizma basit Güneş ışığının etkisi ile yeryüzünden su buharlaşıyor, yani gaz haline geçiyor Bu durumda havadan hafif olduğundan atmosferde yükseliyor Yükseldikçe hava soğuyor ve hava basıncı azalıyor Su buharı soğudukça havadaki toz parçacıklarına tutunarak su damlası haline dönüşüyor ve bunların milyonlarcası havada birleşerek gözümüze bulut olarak görülüyorlar


Bulutları oluşturan bu su damlacıkları hemen yakınlarındakilerle sürekli birleşiyorlar, büyüdükçe büyüyorlar, ağırlıkları artıyor, yeterli ağırlığa ulaşınca yer çekiminin etkisi ile yere düşmeye başlıyorlar Yeryüzünden buharlaşıp, bulut oluşturup sonra yağmur olarak yeryüzüne dönen su buharının havada geçen bu macerası ortalama 8 gün sürüyor


Ancak bulutun içindeki su damlacıklarının tümü yağmur olarak yeryüzüne inmiyor Bir bulutun en fazla yarısı yağmur olarak yağabilir ve bu da normalde 30 dakika sürer ama bulut devamlı olarak yeniden oluştuğundan yağmur saatlerce, hatta günlerce sürebilir Bu arada rüzgara bağlı olarak bulutlar devamlı hareket ettiklerinden yağmur çok geniş bir alana yağabilir Bugüne kadar dünyamızda tespit edilebilmiş en yoğun yağış 26 Kasım 1970 tarihinde Guadaloupe'de olmuş, sadece bir dakikada 381 santimetre yağmur yağmıştır


Atmosferde, yani başımızın üzerindeki havada 13 milyar ton su buharı bulunuyor Bunun hepsinin bir anda yeryüzüne indiğini düşünebiliyor musunuz? Dünyamızda yağmurun çoğu, yani yüzde 78'i okyanusların üzerine yağıyor Bu da çok normal, çünkü havanın içindeki su miktarının kaynağı hemen hemen aynı oranda okyanuslardan geliyor


Yağmur damlalarının yarı-çapları 05 milimetreden 635 milimetreye kadar değişebiliyor 50 milimetre yarı-çapındaki bir yağmur damlasının 1800 metre yükseklikteki bir buluttan çıkıp başınızın üstüne düşmesi için geçen zaman yaklaşık 3 dakikadır Yani aslında şemsiyenizi açabilmeniz için yeterli süre vardır


Suni yağmur yaratabilmek için günümüzde bazı teknolojiler geliştirildi ki, temeli su damlacıklarının yapışabilmesi için çekirdek görevi yapabilecek tozları bulutun içine gönderebilmektir Bunun için bulut uçak veya helikopterden gümüş iyodür ile bombalanıyor Bu işte de en usta olan İsrailliler Onlar bu yöntemle yağmur miktarını yüzde 13 oranında arttırabilmişler Yağmurun oluşabilmesi için ana etkenlerden biri olan toz parçacıklarının, yani hava kirliliğinin artması ise tam ters etki yapıyor, bu durumda damlacıklar küçülüyor ve yağmur olarak yere düşmeyi başaramıyorlar




Kış aylarında güneş ışınları çok güçlü olmadığı için, bulutların bulundukları yüksekliklerde hava sıcaklığı çok düşük olunca, yükselen su buharı, sublime denilen şekilde sıvı hale geçmeden, bu aşamayı atlayarak doğrudan buz kristali haline dönüşür 0 l milimetre çapındaki buz kristalleri birbirlerine yapışarak kar tanelerini oluştururlar


Eğer bulut ile yer arasındaki hava sıcaksa bu kar taneleri yere düşene kadar yağmur tanesi haline dönüşebilirler, ama soğuksa yere kadar kar tanesi olarak inmeyi başarabilirler Hafiflikleri nedeniyle yere o kadar yavaş inerler ki 3000 metreden inmeleri 2 saat alabilir Bazen bulutun altındaki sıcaklık öyledir ki, bir kısmı kar, bir kısmı yağmur damlası halinde düşerler, biz buna 'sulu sepken' diyoruz Yani yağmur veya kar yağmasını belirleyen ana unsur, bulut ile yer arasındaki hava sıcaklığıdır


Genel kanının aksine kar yağması havayı ısıtmaz, aksine ısınan hava karın yağmasına sebep olur Çok soğuk havanın içine su alma kapasitesi daha azdır İçine alamadığı su ya 'don' şeklinde yeryüzünde kalır ya da 'kırağı' oluşur Bu şartlarda kar kesinlikle oluşamaz Hava 3 derece gibi biraz ısınınca, su buharı yeryüzünden yükselebilir, çok yüksekliklerdeki soğuk hava tabakalarına ulaşabilir ve kar yağışı meydana gelebilir Biz de sanki kar yağdığı için hava ısınmış gibi algılarız


Kar tanesinin oluşumu hakikaten bir tabiat mucizesidir Gerçi bazı kayak merkezlerinde, kar yağışı yetersiz olduğu zamanlarda suni kar üretiliyor ama bu görüldüğü kadar kolay değil Doğal kar tanelerinin ortasında çekirdek olarak toz parçacıklarının olduğunu biliyoruz Eğer bunlar olmazsa saf su -40 derecede bile kristalleşemiyor


İlk olarak 1975 yılında Berkeley, California Üniversitesinden Prof Steve Lindow 'snomax' denilen bir proteini toz parçacıkları yerine kullanarak suni kar üretmeyi başardı Bu madde sayesinde daha hafif ve kuru kar tanelerinin üretilmesi sağlandı ve Norveç'te yapılan 1994 kış olimpiyatlarında çok yaygın olarak kullanıldı


Kar kristalleri altıgen bir şekil içindedirler Her bir koldan 3 ve 12'li kollar çıkar Bu dizilişin sebebinin oksijen atomlarının diziliş şekli olduğu sanılıyor


Dolu yağışı daha ziyade ılıman iklimlerde ve bahar aylarında görülür Isınan hava ile yükselen su buharı, hava akımları ile daha da yükselerek 12000 metre civarında -50 derece hava sıcaklığında buz kristallerine dönüşür Buradaki güçlü hava akımları ile bu buz kristalleri de birleşerek buz tanelerini oluşturur


Bu buz taneleri ağırlıkları nedeni ile o kadar hızlı düşerler ki bulut ile yer arasındaki sıcaklık ne olursa olsun eriyecek zaman bulamazlar Çapı 5 milimetreden büyük dolular halinde yeryüzüne ulaşırlar Aslında tüm bu şartların oluşması çok enderdir ve bu nedenle dolu yağışı hem çok az görülür, hem de çok kısa sürer