Bağlama Nedir

BAĞLAMA NEDİR ?


Bağlama ve Ailesi sazlarını tanıyabilmek için önce bu sazların atası olarak bilinen KOPUZ`un tanınması gerekiyor

İnsanlar, su kabağının üst kısmına ince deriler gerdirip sap ilave etmişler ve kiriş tellerini deri üzerinden geçirmek sureti ile sesin daha net çıkmasını sağlamıslar Yay ile çalınanlara "IKLIĞ" parmak veya mızrap türünden maddelerle çalınan türlerine de "KOPUZ" adını vermisler

IKLIĞ yaylı sazların, KOPUZ ise mızraplı sazların atası olarak bilinmektedir Kopuz, sonraları su kabağı yerine armudumsu şekilde ağaclardan oyularak yapılmış, üzerine yine deri gerilmiş, kiriş teller takılarak uzun yıllar çalınmış, daha sonraları da derinin yerini ağaç (göğüs-ses tablosu), kiriş tellerinin yerini ise metal teller almıstır

Mızraplı sazların atası alarak bilinen Kopuz, Türklerin en eski sazlarından biridir En az 1500 yıl kullanılmış olan bu ünlü mızraplı saz, bugün yerini Anadolu`da bağlama ve ailesi sazlarına bırakmış olmakla beraber, Orta Asya ve Sibirya Türkleri tarafından halen kullanılmaktadır

Bağlamanın ses sahası 2,5 oktav olup, ses tablosu üzerine yapıştırılan ilave perdeler ile ses sahası 3 oktava kadar da çıkarılabilir

Bağlama ailesi sazlarını büyükten küçüğe aşağıdaki gibi sıralayabiliriz


MEYDAN SAZI

Meydanlarda çalınmasından dolayı Meydan Sazı denilmistir 12 teli bulunması nedeniyle bazı yörelerde 12 telli sazda denilmektedir Meydan sazı bağlama ailesinin en büyük sazıdır La sesine akort edilir Form boyu 52,5cm, sap boyu 70cm, tel boyu 112cm, form eni ve derinliği 31,5cm dir En ince teli 0,35 - 0,40 numaradır Çoğunlukla kalın bam telleri kullanılır


DİVAN SAZI

Meydan sazından biraz daha küçüktür Dokuz telli yada yedi telli olarak kullanılabilir Meydan sazından dört ses daha tiz akort edilir Form boyu 49cm, sap boyu 65cm, tel boyu 104cm, form eni ve derinliği 29,5cm dir


ÇÖĞÜR

Divan sazına yakın büyüklükte 9 ile 6 tel takılmakta ve 15 kadar perdesi bulunmaktadır Akordu alt iki tel (La), orta iki tellerin birisi (La) diğeri ise (Re), üst teller ise (Sol) sesine akort edilir Çöğür ile; Nefes, Ayin ve Semai gibi havalar çalınır Bugün daha çok curası kullanılmaktadır Çöğür Curası, çöğürün bir oktav daha tizi ve küçüğüne denir


BAĞLAMA

Adını alan ailenin temel sazıdır 17-24 perdesi vardır Meydan sazından bir oktav, Divan Sazından ise beş ses daha tizdir 6-9 tel takılır Alt telleri(La) sesine akort edilir Düzen değişikliklerinde orta ve üst tellerin akortları değiştirilir Form boyu 42cm, sap boyu 55cm, tel boyu 88cm, form eni ve derinliği 25cm dir

Bağlama, yapım itibarı ile sert ve zamanla şekil değiştirmeyen ağaçlardan imal edilir Bunların yumuşak ağaç olmalıdır Genellikle Dut, Gürgen, Kestane, Ardıç, Karaağaç, Ceviz gibi ağaçlardan yapılır


Göğüs bölümünde kullanılan ağaçlar ise akustiği daha güzel elde etmek için Köknar, Çam, Ladin gibi ağaçlarlardır


Bağlamanın sap kısmında ise Gürgen, Ak Gürgen, Ardıç veya Ceviz gibi sert ağaçlar kullanılır


Bağlamada ses çıkarabilmek için gövdesini sağ dizimizin üzerine koyar ve mızrapla (tezene) tellere dokunuruz Perdelere basarakta değişik nota seslerini elde ederiz


Bunun yanında bağlamanın tellerini çeşitli seslere göre ayarlamaya Düzen denir Düzenler bir ezginin bağlamadaki gerek tavır ve gerekse çalınış özelliğini ifade eder Aynı ezgiyi başka bir düzenle icra edebildiğimiz halde esasen ahengi değişir Bazı ozanlarımız kendilerine göre düzenler kullanmışlardır Zaten düzen adlarının bir kısmının ozanlarımızın isimlerini aldığını görmekteyiz Bağlama ‘ da düzenleri yedi ayrı şekile ayırabiliriz :


Normal Düzen ( Bozuk Düzen veya Kara Düzen dendiği de görülmektedir )

Bağlama Düzeni ( Aşık Veysel Düzeni veya Veysel Düzeni dendiği de görülmektedir )

Misket Düzeni

Fidayda Düzeni

Müstezad Düzen,

Abdal Düzeni ( Bazlak veya Avşar Düzeni dendiği de örülmektedir )

Cura Düzeni



BOZUK

15-18 perdesi vardır Üçerli gruplar halinde 9 tel takılır Bağlama ebatlarındadır Ortaya iki sarı ve bir ince çelik tel, üste ve alta ise birer kalın sarı ve ikişer çelik tel takılır Sarı teller çelik tellere göre bir oktav daha pest akort edilir

Genellikle Güney ve Ege yörelerimizde bozuk olarak bilinir ve çalınır Bozuk düzeni oldukça yaygındır Akortları ise alt(La), Orta(Re) ve üst (Sol) seslerine düzenlenir


ASIK SAZI

Aşıkların ( Halk Ozanlarının ) çalmış oldukları bağlamaya aşık sazı denilmekdetir Normal bağlamaya göre sapı daha kısadır 13-15 perdesi vardır Dip perdesi (Re) değil Do`dur 6-9 telli olarak kullanılır


TANBURA

Bağlamadan daha küçüktür Divan sazından bir oktav tizdir ve divan sazının curası olarak bilinir Bağlamadan da dört ses daha tizdir Alt(Re) orta(Do) seslerine akort edilir Form Boyu 38cm, sap boyu 50cm, tel boyu 80cm, form eni ve derinliği 228cm dir


CURA

Bağlama ailesinin en küçük sazıdır 7-16 perdesi 3-6 teli bulunmaktadır Genellikle altı tellidirÜç tek telli veya allta iki, ortada iki, üstte ise tek telli olanlarının yanı sıra iki telli olanlarıda vardır Bağlama ve Bozuk düzenlerine akort edilir İki telinin akort düzeni alt tel(La) üst tel(Re) dir


BAĞLAMA CURASI

La sesine akort edilir Bağlamadan bir oktav tanburadan ise beş ses tizdir Form boyu 26,5cm, sap boyu 35cm, tel boyu 56cm, form eni ve derinliği 15,5cm dir


TANBURA CURASI

Re sesine akort edilir Tanbura`dan bir oktav, bağlama curasından dört ses daha tizdir Form boyu 22,5cm, sap boyu 30cm, form eni ve derinliği 13,5cm dir