Midyat Sarıkaya (Heldeh) Köyü - Midyat Sarıkaya Köyü Hakkında Bilgi

Midyat Sarıkaya (Heldeh) Köyü - Midyat Sarıkaya Köyü Hakkında Bilgi

Sarıkaya (Heldeh), Midyat

Sarıkaya, Mardin ilinin Midyat ilçesine bağlı bir köydür

Tarihi

HELDEH( SARIKAYA) ADININ ANLAMI VE DOĞUŞU
Bugün Sarıkaya Köyü olarak bilinen yerleşim merkezinin eski adı “Heldeh/Haldeh” tir Bu ismin anlamı ve nasıl doğduğu ile ilgili bir çok rivayet vardır Huriler, Samiler, Süryaniler, Romalılar, Persler,Türkler tarihin değişik devirlerinde yöreye hakim olmuşlardır Heldeh ismi ile ilgili rivayetlerden biri Haclı Seferlerine dayanmaktadır Buna göre Heldeh ismi bir Alman Prense aittir Bu kişi IKılıç Arslan döneminde Anadolu’yu geçerek Kudüs’e gitmek isteyen Haclı Ordusu arasında bulunuyordu Türklerin saldırıları ile Haclıların büyük bir kısmı Anadoluda yok Olur Kurtulabilen kısmı Hatay’dan Suriye’ye geçer Heldeh denilen Alman soylu bir zat Türklerin saldırısı ile yaralanır Kendine sadık adamları ile birlikte bu yöreye gelerek küçük bir köye sığınır Yörede hakim olan Artuklular yaralı olan ve birkaç adamı bulunan bu prense dokunmaz Hatta tabiplerini göndererek tedavi ederler Burada iyleşen Heldeh İslamı seçer ve burada bir Kasr (köşk) yaparak havasını ve suyunu sevdiği bu yöreye yerleşir Bu yerleşim alanıda Heldeh diye anılmaya başlar Bir başka görüşe görede Heldeh, Haclılar döneminde değil de Pers-Roma çatışması döneminde buraya gelmiştir Kelime ve sözlük olarakta incelediğimizde günümüz Alman dilinde da bile Heldeh ismiyle karşılaşmaktayız
İkinci bir rivayete görede bu yörenin Müslumanlar tarafından fethi sırasında burada kuruluan Mehelemiye (Yüz Ordugah) tan biri olan Heldeh’te ordu için demirden kılıç,kalkan,ok,hançer burada imal ediliyorduBurada büyük bir demir ocağı olup eritilen demir madeni ile kılıç-kalkan gibi silahlar yapılıyordu Bu demir ocağına da Arapça bir kelime olan HELDEH/HELDIH denilmiştir HELDEH sözcüğünün kökü olan HEL Arapçada erime anlamına gelir Bu durumda HEL ve DEH iki kelime kökünden oluşmaktadır DEH/DIH köküde çukur,kap,yer gibi anlamlara gelmektedir Kelimenin Arapça köklere dayanması ve mağara olan eski köy camisinin ana sutununda yazılı olan“MUHAMMED BİN ABDURRAHMAN EL- HADDAD” kelimesi de bu tarihi camiyi yapan ya da inşa edenin isminde Haddad (Demirci) sözcüğünün geçmeside bu görüşü desteklemektedir
Üçüncü bir rivayete görede yörenin fethi ve korunması için Beni Hilal Kabilesi bu yöreye yerleşmiştir Daha sonrada Emevi baskısından kaçan Kureyş ve Ali soyundan gelen alim Müslumanlar buraya yerleşmiştir İpek ve Kral Yolu üzerinde de bulunan , yeşilliği, suyu ve havası temiz olan bu yerleşim yerinde Müslümanların alimlerinin tercihini kazanmıştır Cezire(ova) ve dağ kesimi arasında sınır bölgesi konumunda olan bu yöre cihad açısından da büyük önem taşımaktaydı Özellikle İslam peygamberi Muhammed soyundan gelen bu insanlar hem Emevi baskısından uzakta kalmak hem de Allah adına cihad etmek için bu dönemde MEHELE-MİYE(Yüz Ordugah) denen bu sınır bölgesini yerleşmek için tercih etmişlerdir Bu Yüz Ordugahtan biri olan HELDEH' te özellikle savaşçı Beni Hilal Kabilesi ile birlikte İlimleri ve kararları ile herkesin güven ve saygınlığını kaznanan alimlerin merkezi durumuna gelmiştirBu yüzden gerek devlet meselesi,gerekse toplumsal bir sorunun çözümü için burada MÜŞAVERE MECLİSLERİ TOPLANIRDI Bunun yanında problemi ve danışacak meselesi olanlar da buraya gelip fikir alırlardı Bu nedenle bu yüz ordugahtan biri olarak burayada HELDEH denilmiştir Buna göre Heldeh kelimesi Kökü Hel (Çözmek ,Karara bağlamak) olan “MÜŞAVERE” anlamına da gelen Arapça bir kelimeden doğmuştur
Diğer bir rivayete görede bu köyün eski ahalisi kökeni Ali’ye kadar uzanan Şeh Ali FISKENİ’ye kadar dayanmaktadır Bu rivayete göre; Şeyh Ali Fıskeni seyahat ederken bağda budama yapan bir köylüye rastlar Şeyh Ali Köylüden içecek su talep eder Köylüde kuyum yakında hemen alıp geleyim der Şeyh Ali suyu beklerken köylünün bıraktığı üzüm asmaları yardım olsun diye budamaya başlar Köylü suyu alıp gelince adı Ali olan bu seyahın asmaları budamakta olduğu, budadıklarınında yaprak açıp üzüm verdiğini hayretle görür Şeyh Ali daha sonra kerametinin ortaya çıkması nedeniyle birden köylünün önünden kayb olur Şeyh Ali’nin budadığı bu asmaların adıda bundan sonra köyü olan FISKENİ adıyla anılır Şeyh'te bundan sonra Şeyh Ali FISKEN’i diye anılmaya başlanır Günümüzde de yörede Fıskeni denen bir üzüm cinsi bulunmakta olup,adını bu reivayetteki olaydan almıştır Buna göre Heldeh' in eski ahalisi olan ve günümüzdede Beyt Şerife,Beyt Derviş,Beyt Çelığ vb diye bilinen ailelerin atalarının yaşadığı ve Şeyh Ali’nin amcazadeleri olduğu bilinen bu köye “HELDEH” denilmiştir Arapçadan türemiş kök anlamı olarak Hel (Erime,olgunlaşma) kelimesi üzüm asmasını eritti/olgunlaştırdı ve DEH köküde DEHİYE’ nin kısaltılmışı(zamanla) olarak “hediye/ikram” anlamı taşıyan bu iki kelime kökünden türemiştir Kısacası Şeyh Ali FISKENi ile akraba olan bu köye ÜZÜMÜ OLGUNLAŞTIRAN HEDİYE/KERAMET anlamında Heldehiye-Heldehi ve zamanlada kısaltılmışı olan HELDEH denilmiştir Heldeh’in yaşlılarıda atalarından bunu doğrulayıcı bilgiler aldıklarını ifade etmektedirler Buna göre köy halkı Şeyh ALİ FISKENİ soyunda gelmektedir Siirt’in TİLO nun Fıskeni köyüne gittiğinizde de oradaki Şeyh Ali akrabaları da bunu teyit edecek bilgile vermektedirler

SARIKAYA (HELDEH) KÖYÜ TARİİHİ
İlçemiz Midyat ve köyümüz Haldeh, Tur'abdin diye adlandırılan bölgenin merkezi durumundadır Tur'abdin ;batıda Mardin,kuzeyde Hasankeyf,doğuda Cizre ve güneyde Nusaybin sınırları içinde kalan bölgenin adıdırBu ad, ibadet edenlerin dağı,diyarı anlamında kullanılırBu bölgenin yüzölçümü 10000 km2'den fazladırKöyümüz, Mardin'in Midyat İlçesi'nin batısında bulunan yörededir Eski bir yerleşim alanı üzerinde kurulmuş 100'e yakın hanenin bulunduğu şirin bir köydür
Köyümüzün ismi ve kuruluşu konusunda değişik rivayetler bulunmaktadır Bazı görüşlere göre köyün adı bir çok değişimden sonra Arapça ve Süryanice karışımından meydana gelmiş; MÜŞÂVERE BAHÇESİ kelimesinden ismini almıştırKöyümüzde ilk yerleşim yerlerinin mağaralar olduğunu kanıtlayan Kefkerım alanı, antik mağaralarla doludur
Yöremizde bilinen en eski yerleşimler İÖ 3000 yılında Huriler'e aittir Huriler'den sonra Mitani halkı,onların ardındada Asurlular yöreye hakim olmuşlardırAsurluların yönetimine geçen yöremiz İÖ IVyüzyılın ikinci yarısından başlayarak Pers Kralı IIKeyhüsrev'in,İÖ 331'de İskender'in, onun ölümü üzerine de komutanlarından Seleukos'un egemenliği altına girmiştir İÖ IIyüzyılda başlayan karışıklıklar sırasında Arami halkı,Abgar Beyliğini kurdu Aynı dönemde yöremiz Romalılar ile Sasaniler arasındaki bir çok çatışmaya sahne olmuşturİS 640'ta Ömer'in halifeliği sırasında "İlyas Bin Ganem" adlı Arap komutanı yöreye hakim olmuşturBöylece köyümüz ve çevresi İslam hakimiyetine girer ve bundan sonra yörede İslamiyet hızla yayılır MS 692'deki Abdulmelik döneminde köyümüzün bulunduğu yöre Emeviler'in eline geçer 11Yüzyılda Selçuklu hakimiyetine giren yöre bir süre sonra Artuklu hakimiyetine girer Yavuz Sultan Selim'in Doğu Seferi sırasında yöremiz Osmanlı hakimiyetine girer Osmanlılardan sonra kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin Mardin İlinin Gercüş ve daha sonra da 1994 yılında Midyat İlçesine bağlı bir köy durumuna gelmiştir Köyümüzün çevresinde eski mağara yerleşimleri, kaya içine oyulmuş mezarlar,toprak altından çıkarılmayı bekleyen KUDİ ve BİR'İNE mevkiindeki harabeler ile önemli bir tarihi geçmişe sahiptir Tarihi İpek Yolu üzerinde bulunan köyümüz, değişik kavimlerin ve inançların birleştiği bir bölgede bulunmaktadırYöremizde Müslüman ve Süryaniler, yüzyıllardır uyum içinde yaşamaktadır Köyümüzün batı komşusu olan Kıllıs Köyü tamamen bir Süryani köyüdür Kilisesi ve şarap üretimi ile meşhurdur Köyümüz ve çevresinde süregelen bazı zanaatlar gelişmiştir Bunlardan bazı sanatlar Midyat'la özdeşleşmiştir: Kuyumculuk,taş kesme, taş işleme sanatı, kilim dokumacılığı ve gömlek dokumacılığı,terzicilik, ayakkabıcılık, bakırcılık, demircilik bunların başlıcalarıdır


Kültür

Köy halkı Arap kültürünü yaşamaktadır
HALDEH’TE BAYRAM
Bayramlar, vakfe (arife) günü başlar Evler boyanır,(ıy bayzuvn) havandırılır Eşyalar temizlenir yıkanılır Vakfe gelince (vakfıt ıl meytin-vakfıt taybıyn)birinci vakfede yardımlar yapılır, yemekler dağıtılır Sadakalar verilir İkinci vakfıyde mezarlara ziyaretler yapılır Kur’an okunur
Ölülerin ruhları için çocuklar sevindirilir İşte çocuklar için bayramın ilk günü bu gündür Bütün çocuklar mezarlıkların yollarını tutarlar Koşuşturmalar, heyecanlar içinde şeker kapma yarışı akşama kadar devam eder Akşam, çocuklar yeni giysileri ile oynar, okşar ve yeni elbiselerine sarılıp öylece yatarlar

Köyde, bayram sabahı erken kalkılır Avlular ve kapı önleri süpürülür Anneler, nineler sabah namazından sonra yemek hazırlıklarına başlarlar Banyolar yapılır Bayramlık elbiseler giyilir Sabah namazından sonra kabir ziyaretine gidilir Önce merhumlarımızla (atalarımızla) bayramlaşılır Sonra bayram namazı için camiye gidilir Bayram namazından sonra tüm köylüler cami içinde bayramlaşır O sırada cami avlusunda bekleşen küçük çocuklar büyüklerin camiden çıkmasını dört gözle bekler
Büyüklerin camiden çıkışı ile birlikte küçükler köy içine dağılır ve bayramlaşma ziyaretleri başlar Erkekler gruplar halinde tüm köyü gezer ve bayramlaşır Sonra aileleri ve komşularıyla bayramlaşır Akraba ziyaretleride genellikle ikindiye doğru ailece yapılır Bayramlaşmaya gelenler “İyd lımbarık ‘aleykın” sözüyle ev sahiplerini selamlar Ev sahipleri ‘aleykın û ‘ele uvletkın û ‘ele kımıllılıkın” deyip gelenleri içeriye buyur edeler İçeriye girenler, sabahtan hazırlanmış sofrada bulunan; bulgur pilavı veya pirinç pilavı, sulu patates, metfuvnê, taze et veya dırmala eti, tavuk eti, rışte, kuru fasulye, lebeniye, mehlebiyyi (sütlaç), mışmışıyyi (kayısı hoşafı), bulgur üstüne kızartılmış tereyağlı yumurta ve taze ekmekten yer Yemek istemeyenlere çay veya kahve ile birlikte şeker ve kolonya ikram edilir İçeriye girmeyenlere de şeker, lokum ve kolonya ikram edilir Hazırlanan yemekler mevsimlere göre değişir Sofra bayramlaşma bitene kadar yerde kalır Eskiden dedelerimiz bayram sofralarından yemek için yanlarında kaşıklarını taşırlarmış Zira eskiden herkese yetecek kadar kaşık bulunmazdı
Ziyaretçiler ayrılırken ev sahibine “halef alla aleykın” derler Ev sahibi de “ehlen ve sehlen, ıt ‘ayduvn hel ‘iyd û kıl ‘iyd” diyerek uğurlar
Gençler öğleden sonra ikindiye doğru Half ır ras’a giderler Kızlı erkekli oyunlar oynanır eğlenilinir


Yemekler

• Im-şevveşê
• Metfuvnê
• Metfuvnê bığkub
• Metfuvnıt ıl-şıtê
• Kıtêliy
• Şembuvrek
• Ihcovqet
• Devqet Fâtêr
• Devqet Mevyin
• Lebeniyyê
• Ipsiysê
• Fet
• Dev’êniyshê
• Mello’
• Cırş
• ‘atsiyyê
• Ebuv ‘ennuvc
• Mıhriy
• Ras û sêqêt
• Hımmıs
• Bır’ıl
• Bır’ıl bı-bayzat
• Eprex
• Kovbê
• Kar’a
• Rıştê
• Kad kâdişkê
• Im cedderê
• Hıntiyyê
• Lehmıt dırmala
• Meqluvbê
• Kavırma
• Kasabê
• Zıbdê
• Lıbê
• Cıbnê
• Cıbnıt leben
• Xeshır(yoğurt)
• Şorten
• Nenê ıxveş
• Seliyq
• Ke’ket
• Mıneqiyç
• Hârşef
• Fıtra
• Fettıt ıssum
• Pellulê
• Şeviy (lahmê-bayzat-bıtata)

Coğrafya

Mardin iline 84 km, Midyat ilçesine 19 km uzaklıktadır KAYAPINAR ÜZERİNDEN BATMAN'A 80 KM UZAKLIKTA DIR MİDYAT-SAVUR YOLU ÜZERİNDE BULUNMAKTADIR

İklim

Köyün iklimi, karasal iklimi etki alanı içerisindedir Yazları sıcak olup ortalama derecesi 30 c dir Akşamları hava 7-8 derece kadar serinlerRakım yüksekliğinin 1100 metre dirEn sıcak ayı Ağustos'tur Kışları soğuk olup, ortalama 5/9 derecedir Don günleri sayısı 10 gün civarındadır Son yıllarda atmosferin ısınması, Atatürk Barajı,Batman Çayı nın etkisiyle de nemlilik oranı armış ve Akdeniz iklim özelleiklerine yaklaşmıştır Yağış daha çok bahar aylarında düşmektedir

Nüfus

Yıllara göre köy nüfus verileri
2007
2000 411
1997 -

Ekonomi

Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır TARIM ÜRÜNLERİ: Buğday,arpa,nohut,mercimek,üzü m,karpuz,badem,kiraz,fıstık, kekik, ,meyan kökü başlıcalarıdır HAYVANCILIK: Koyun,tiftik keçisi ve büyük baş hayvancılığı yanında kümes hayvancılığı ve arıcılıkta yapılmaktadır tarım alanlarının dar olması yüzünden genç nüfusu okumaya yönelmiştir Gençlerinin %60 civarında üniversite mezunu olup, develetin çeşitli kademelerinde görev yapmaktadır

Muhtarlık

Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır
SEÇİLDİKLERİ YILLARA GÖRE KÖY MUHTARLARI:

• 17111963 - HACCI AZİZ TEKİN
• 02061968 - HACI AZİZ TEKİN
• 09121973 - SABRİ AYAZ
• 11121977 - ŞEVKET TEKİN
• 25031984 - BEKİR BAYSOY
• 26031989 - YUSUF ÜSTÜN
• 27031994 - BEHCET OMAY
• 18041999 - BEHCET OMAY
• 28032004 - BEHCET OMAY

Altyapı bilgileri

Köyde ilköğretim okulu vardır Köyün içme suyu şebekesi vardır kanalizasyon şebekesi vardır Ptt şubesi ve ptt acentesi yoktur Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır


Not: Bilgiler değişmişse sizler bu konu başlığı altında cevap yazarsanız en kısa süre içinde düzeltilecektir
Ayrıca Sarıkaya (Heldeh) Köyü hakkında yazı resim veya yayınlanmasını istediğiniz konuları bu başlık altında cevap olarak yazarsanız size yardımcı oluruz





Kaynak:Vikipedi, özgür ansiklopedi