Aksaray Dünyaca Ünlü İhlara Vadisi

Aksaray Dünyaca Ünlü Ihlara Vadisi

VADİNİN OLUŞUMU

Vadiye çok yakın Hasan Dağı ve çevresi, Neojen (Genç Tersiyer) ve IV Zamanda oluşmuşturBu zamanda oluşan yükselmelere karşın havzalar oldukça düşük kalmıştır Hasan Dağı volkanın püskürmesine neden olan tektonik hareketler sonunda çevre yüzeyini geniş bir volkanik tabaka kaplamıştır Aynı hareketler sırasında kalkerin basınç ve sıcaklık etkisiyle yarattığı kırık hattan fışkıran doğal sıcak suyu, Yaprakhisar ve Ihlara arasında bulunan Ziga Kaplıcaları’nda görebilirsiniz Çevrenin yapısal karakterini derinden etkileyen volkanik püskürme sonucu oluşan tüf taşları, rüzgar, erozyon ve diğer doğa etkenleri ile aşınmış, Selime ve Yaprakhisar’da karşınıza çıkan değişik görünüm ve renklerde Peri Bacaları’nı yaratmıştır Tektonik hareketler, bazı yerlerde yumuşak tüfün, bazı yerlerde gri, yeşil ve kahverengi tonlarının hakim olduğu ve iri tanelerle ufalanan kayaların kapladığı alanları çöküntüye uğratmıştır Ihlara Vadisi boyunca ilerleyen Melendiz Çayı da bu tür çökmenin sonucu oluşan kanyon vadinin tabanını oyarak daha büyük bir derinlik kazanmıştır Yer yer 100 veya 120 metre derinliğe varan vadiyi ikiye bölerek akan Melendiz Çayı (ilk çağlarda bu ırmağa Kapadokya ırmağı anlamına gelen Potamas Kapadokus denilirdi Aksaray yakınlarında Uluırmak adını alarak Tuz Gölü’ne ulaşır

Doğa, insan, tarih ve sanat olgusunu bu denli bir araya getirebilen ve bu gerçeği ancak kendisine yaklaştığımız zaman simgeleyen Ihlara Vadisi sakladığı bu sırrı kendisiyle beraber olduğunuzda açıklayacaktır sizlere

Aksaray, Hristiyanlığın daha ilk yıllarında önemli bir din merkezi olmuştur Kayseri’li Basilus ve Nazianzos’lu Gregorius gibi mezhep kurucuları 4yy da burada yetişmişlerdir Mısır ve Suriye sisteminden ayrı bir manastır hayatının kurallarını bunlar tespit etmişlerdir Böylece Yunan ve Slav sistemi doğmuştur Mısır ve Suriyeli rahiplerin dünya ile olan ilişkilerini kesmelerine rağmen Basilus ve Gregorius’un rahipleri dünya ile olan ilişkilerini kesmiyorlardı Bu yeni anlayışın yeri Belisırma idi



Gregorius, teslis inancına yeni bir izah getirerek Hz İsa’nın Tanrılığı tartışmasında İznik toplantısı görüşlerine kuvvet kazandıran fikirler ileri sürdüBöylece Hristiyanlık tarihinde öncü Gregorius’un yetiştiği kayalık bölge (Belisırma,Ihlara,Gelveri) Manastır ruhuna uygun,kayalara oyulan kiliseler topluluğu halinde geldi Arap akınlarına karşı, Hasandağı’ ndaki müdafaa kaleleri karşı koyunca bu kiliseler faal ibadet merkezi durumlarını devam ettirdilerIhlara vadisindeki kayalara oyulmuş bu freskli kiliseler, korunarak yeryüzünde eşine rastlanmayan bir tarih hazinesi olarak zamanımıza kadar gelmiştirHristiyanlığın ilk yıllarından itibaren kayaların rahatlıkla kazılmasıyla meydana getirilen bu freskli kiliseler ve iskan yerleri 14 km boyunca Ihlara’dan Selime’ye kadar devam eden “IHLARA VADİSİ” içerisinde yer alırlar




İlk çağlarda Kapodokya Irmağı anlamına gelen Patamos Kapadokus ırmağının ortasında tabiatla tarihin birarada bulunduğu Ihlara Vadisindeki kiliselerin ilk örnekleri MS 4 yya kadar inmektedir Ihlara vadisindeki kiliselerin resim tekniği iki kısma ayrılır

Ihlara civarındaki kiliseler Kapadokya tipi diye bilinen sanatı gösterir

Orta kısmında Belisırma bölümünde bulunanlar ise, Bizans tipi resimlerle süslüdürler Böylece iki bölgeyi ayıran kaynaktan doğan iki ayrı tip saymak gerekmektedir Birinci gruptakiler;Eğritaş,Ağaç altı,Kokar,Pürenliseki ve Yılanlı kiliselerdir



İlk Hristiyanlık dönemine yakın olan bu kiliselerde; incil sahneleri, Aziz Basilus ve Gregorius’un anlayışlarına göre çizilmişlerdir Uzun metinler verilmiştir

Teferuatta Mısır ve Suriye etkileri görülmektedir Ağaçaltı kilisesi son dönem Roma ve Sasani etkisindedir ve daha fazla doğu havası taşımaktadır



Aziz tasvirleri Kapadokya ve Bizans tipinden çok ayrıdır Plan V ve VI yy yapılarına uygundur Bu bölgedeki diğer üç kilise ise, ayrı bir grupturAzizler diğerlerine benzer, fakat ortaçağ özelliğine kaymıştır İncil’den az metin verilmiştir Bunlarda da Suriye etkisi açıktır Göreme ve diğer kiliselerde rastlanmayan özellikler ve ifadeler vardır Bütün resimlerde İncil sahnelerinin sembolik bir üslupla gösterildiği dikkati çekmektedir


Kötülük kaynağı olarak şeytan ve kadın bu sahnelerde yer alır Elbiseler Suriye ve İran tipindedir IX ve X asırlarda İslam halifelerine bağlı bölgelerde kullanılan cinstendir İsa’nın yemek masasındaki eşyası, bindiği hayvan hepsi de Bizans ve Kapadokya tipinden uzak,Mısır Hristiyan sanatı ve romanesk resim özellikleri taşır



Belisırma bölümündeki kiliseler açıkça Bizans tipindedir Bazı küçük ayrıntılar yerli veya daha doğudan gelen etkilere örnek ise de genel üslup Bizans’tır



Bütün bu kiliselerden sadece ikisinin tarihi tespit edilmiştir Direkli Kilise (976-1025), Saint Georges Kilisesi ise (1283-1295) yıllarına aittir Sonuncusu çağının sanatının tipik bir örneğidirBir Selçuk Sultanının elbisesini gösteren resim, Türk hükümdarının himaye ve yardımı ile bu kilisenin yapıldığına belge teşkil etmektedir



Xyyortasında Bizansın Toroslar ve Klikya Bölgelerini geri almasıyla Ihlara bölgesinde de yeni kiliselerin yapıldığını görmekteyiz Bahaddin Samanlığı Kilisesi, Sümbüllü Kilise ve Direkli Kilise resimleri bu yüzyılda işlenmiştir Ala Kilise, Akhisar’daki Çanlı Kilise ve Karagedik Kilisesi XI yy başlarındaki Bizans sanatına örnek teşkil eder Eski kiliselere sonradan bazı Bizans tipi resimler de ilave edilmiştir Bu davranış, XI yy da Selçuk Türklerinin bölgeye gelmesiyle son bulur Fakat bölgedeki dini hayat devam eder Bölgenin kilise hayatı 1924’deki nüfus mübadelesiyle son bulur