İmam-I Buhari

İmam-ı Buhari

Kur?an-ı kerimden sonra en kıymetli kitab olan Sahih-i Buhari adıyla meşhur hadis kitabını yazan büyük hadis âlimidir İsmi Muhammed bin İsmail olup künyesi Ebu Abdullah?tır Hadis ilminde yüksek derecede olup 300000?den fazla hadis-i şerifi senetleriyle birlikte ezbere bilen bir âlim olduğu için "İmam" Buharalı olduğu için "Buhari" denilmiş İmam-ı Buhari ismiyle meşhur olmuştur 810 (H 194) senesinde Buhara?da doğdu 870 (H 256) senesinde Semerkand?ın Hartenk kasabasında vefat etti


Küçük yaşta babasını kaybeden Buhari ilk tahsiline doğum yeri olan Buhara?da başladı Duası makbul saliha bir hanım olan annesi onun ve kardeşinin yetişmesi için gayret sarf etti On yaşından itibaren hadis âlimlerinin derslerine devam etti On beş yaşına girmeden 70000 hadis-i şerifi ezberledi


Hadis ilminde kısa sürede o derece ilerledi ki hocaları ile karşılıklı ilmi münazaralarda bulunmaya başladı Nitekim hocası Dâhili bazı hadis rivayetlerindeki eksikliklerini onun yardımıyla tamamlamıştır On altı yaşındayken Abdullah bin Mübarek ve Veki bin Cerrâh?ın kitaplarını ezberledi Fıkıh ilminde müctehidlerin bildirdiklerini öğrendi Sonra annesi ve kardeşiyle birlikte hacca gitti Hac farizasını ifa ettikten sonra annesi ve kardeşi Buhara?ya döndüler İmam-ı Buhari ise Mekke?de kalıp hadis-i şerif toplamaya başladı On sekiz yaşındayken Sahabe ve Tabiin fetvalarını topladı Abdullah bin Zübeyr el-Hamidi?den Şafii fıkhını öğrendi Bu arada Medine-i münevvereye gidip Resulullah efendimizin kabri şerifini ziyaret edip geceleri kabri şerif başında Tarih-ul-Kebir kitabını yazdı Mekke ve Medine?den başka Bağdat Basra Kûfe Mısır Nişâbur Belh Merv Askalan Dımeşk Hums Rey ve Kayseriyye gibi ilim merkezlerini dolaşıp hadis âlimleriyle görüşüp binden fazla âlimden hadis ve diğer ilimleri öğrenip nakletti


Kuvvetli zekaya ve hafızaya sahip olan İmam-ı Buhari işittiği hadis-i şerifi hemen ezberliyordu Onunla hadis-i şerif dinleyenler yazdığı halde o yazma ihtiyacını duymuyordu Muhammed bin Selam el-Bikendi İbrâhim bin el-Eşâs Ebu Âsım eş-Şeybani Abdurrahman bin Muhammed bin Hammad Hâlid bin Mahled Ebu Nasr-il-Ferâdisi Abdân bin Osmân el-Mervezi Ali bin el-Medini Ahmed bin Hanbel Yahya bin Main İshak bin Raheveyh Süleyman bin Harb Abdullah bin Zübeyr el-Hamidi gibi hocalar elinde yetişti


İmam-ı Buhari hazretleri ilim tahsilini bitirdikten sonra Mısır?dan Maveraünnehr?e kadar tanınmış ilim merkezlerinde hadis ve çeşitli ilimler okuttu Derslerinde binlerce talebe bulunurdu Kendisinden 70000?den fazla talebe hadis dinlemiştir Bunlar arasında Tirmizi Nesai Ebu Zür?a ve Ebu Bekr bin Huzeyme İbni Ebi Davud Muhammed bin Nasr-ul-Mervezi Müslim bin Haccâc İbni Ebiddünya gibi büyük ve tanınmış hadis âlimleri de vardı


Binlerce talebe yetiştirdikten sonra Nişabur?a oradan da Buhara?ya döndü Bir müddet Buhara?da kalıp hadis ve ilim öğretmekle meşgul oldu Bir rivayete göre Buhara valisi çocukları için özel ders verilmesini buraya kimsenin girip dersi dinlememesini istedi Buhari cevabında; "Ben bir kısım kimseleri hadis dinlemekten men edip birkaç kişiye hadis öğretmem" buyurdu Bu durum valiyle arasının açılmasına sebep oldu Buhara?dan ayrıldı Allahü teâlâya şikayet yoluyla valinin verdiği sıkıntıyı arz etti Duası kabul olup aradan bir ay geçmeden vali azledildi zindana atıldı Bu arada Semerkandlılar kendisini davet ettiler Giderken yolda Semerkandlılardan bir kısım insanların isteyip bir kısmının istemediği haberini alınca Hartenk köyünde kaldı İşin iç yüzünü öğrenmek istemişti İnsanların bu hâlinden kalbi daraldı ve canı sıkıldı Teheccüd namazından sonra ellerini açıp; "Yâ Rabbi! Yeryüzü bu genişlikle bana dar oldu Beni tarafına al!" diye dua etti O ay orada hastalandı ve 870 yılının Ramazan bayramı gecesi Semerkant?tan 72 km uzaklıkta olan Hartenk?de vefat etti Kabri oradadır


İmam-ı Buhari hazretleri çok cömert olup herkese iyilik ederdi Fakirlere çok sadaka verir talebelerinin ihtiyaçlarını bizzat karşılardı Bayram günleri hariç bütün yılını oruçla geçirirdi Haramlardan ve şüphelilerden daima kaçar gıybetten çok korkardı "İsterim ki Rabbime kavuştuğumda hiç gıybet etmemiş olayım ve böyle bir şey için kimse beni aramasın" buyururdu Gecenin ilk saatlerinde biraz uyur sonra kalkar ilim ve ibadetle meşgul olurdu Kur?an-ı kerimi üç günde bir defa hatmederdi


Hadis ilminin ve hadis âlimlerinin önderi olan İmam-ı Buhari hazretleri yüz binlerce hadis-i şerifi ezberlemişti Hadis-i şerifleri metinleri ve senetleriyle ezbere bilirdi Hadis-i şeriflerin ravilerini çok inceler dinin emirlerine uymayan edeplerini gözetmeyen ahlakında bir kusur olanların rivayet ettiği hadis-i şerifleri almazdı Hadis-i şerifin metnini ezberlediği gibi o hadis-i şerifi rivayet eden kimselerin künyelerini doğum ve ölüm tarihlerini ahlak ve yaşayışlarını kimden rivayette bulunduklarını o raviden başka kimlerin hadis-i şerif aldığını öğrenir ve ezberlerdi Bir kimse hadis rivayetinde ve ravilerin senedinde hataya düşse hemen İmam-ı Buhari hazretlerini bulup sorar ve doğrusunu öğrenirdi Gittiği her yerde etrafı hadis-i şerif almak ve öğrenmek isteyenlerle dolup taşardı İmam-ı Buhari hazretlerinin hadis ilmindeki rumuzu "H" harfidir Aynı zamanda tefsir ve kelam ilimlerinde de üstad olan İmam-ı Buhari hazretlerinin tefsire dair bildirdiği rivayetler tefsir âlimlerinin eserlerini süslemektedir Kelam ilmine dair eserler de yazmıştır


Eserleri

1) Câmi-us-Sahih:

En büyük ve en meşhur eseridir Sahih-i Buhari ismiyle de tanınır İslam âlimleri söz birliğiyle; "Kur?an-ı kerimden sonra en sahih kitap Sahih-i Buhari?dir" buyurmuşlardır İmam-ı Buhari bu kitabı Mescid-i Haram?da yazdı Her hadis-i şerifi kitabına yazmadan önce istihare yapmıştır Gusledip Kâbe?de makâmın gerisinde iki rekat namaz kılıp koyduğu sağlam usûllere göre sahih olduğu kesin olarak belli olan hadis-i şerifleri yazmıştır Bu kitabı müsveddeden temize çekme işini de Medine-i münevverede Peygamber efendimizin kabri şerifi ile minberi arasında bulunan Ravda-i Mutahherada yaptı Bu eserini nasıl yazdığını kendisi şöyle anlatmıştır: "Câmi-us-Sahih kitabına her hadis-i şerifi koymadan önce gusledip iki rekat namaz kılıp istihare yaptım Ondan sonra hadis-i şerifi kitaba koydum Bunları yapmadan hiçbir hadisi yazmadım Bu kitabı on altı yılda tamamladım"


Kütüb-ü Sitte adı verilen altı sahih hadis kitabının en başta geleni olan Sahih-i Buhari?nin Ali el-Yünûni tarafından el yazmasıyla çoğaltılan metni muteber olmuştur Bu nüshanın aslı Kâhire?de Akboğa Medresesi Kütüphanesindedir Sahih-i Buhari?nin birçok şerhleri ve baskıları yapılmıştır 1894?te Sultan İkinci Abdülhamid Han tarafından Mısır?da yaptırılan iki cilt baskısı pek nefis ciltlenmiş altın tuğra ve nukûş ile süslenmiştir Bu baskı Bulak?ta Emiriyye Matbaasında yapıldı Zeynüddin Ahmed Zebidi mukarrer rivayetleri birleştirerek Buhari-i Şerif Tecrid-i Sarih ismiyle kısaltılmıştır


2) Tarih-ul-Kebir

3) Tarih-ul-Evsat

4) Tarih-us-Sagir (Bu üç eser hadis ravilerinin hayatlarını ve hadis ilmindeki yerlerini ihtiva etmektedir)

5) Kitab-u Duafâ-is-Sağire (Zayıf ravilerin hallerinden bahseder)

6) Et-Tarih fi Marifeti Ruvât-ül-Hadis

7) Et-Tevârih-ul-Ensab

8) Kitab-ül-Kûnâ

9) El-Edeb-ül-Müfred (Ahlakla ilgili hadis-i şerifleri toplayan eserdir)

10) Ref?ul-Yedeyn fissalâti

11) Kitab-ül-Kırâati Half-el-İmam

12) Halk-ul-Ef?âl-il-İbâdi ver-Reddü alel-Cehmiyye

13) El-Akide yâhut Et-Tevhid (Kelam ilmiyle ilgilidir)

14) El-Câmi-ul-Kebir

15) Et-Tefsir-ül-Kebir

16) Kitab-ül-Mebsût

17) Esmâ-üs-Sahabe