Uşak El Sanatları

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-11-2012

UŞAK HALISI

16yyda uşak ve çevresinde yapılan halılarla Türk halı sanatının ikinci ve son parlak devri başlamıştır Uşak halılarının madalyonlu ve yıldızlı olarak iki türlü halı tipi görülmektedir Uşak halılarından en önemlilerinden biri olan madalyonlu halının boyu 10 metreye ulaşmaktadır Bol sayıda kalmamış olan bu halılar 18yy ortalarına kadar devam etmiştir Madalyonların yıldız şeklini almasından sonra yıldızlı Uşak halıları meydana gelmiştir Avrupa’ daki müzelerde bu tip halılar çok sayıda saklanmaktadır 16yysonlarında Uşak halılarının şöhreti bütün Avrupa’ya yayıldı Asil aileler üzerlerinde kendi armaları işlenmiş Uşak halıları sipariş etmeye başlamışlardı

YÜN VE AKRİLİK PAMUK ÜRETİMİ

Uşak’ta çok eski senelerden beri üretilen halının Hammaddesi yün ipliği, önceleri kirman,çıkrık ve elemle gibi basit el aletleri ve insan gücü ile imal edilmekteydi Zamanla Avrupa’da sanayileşme hareketlerinin etkisiyle 1890-1895 yıllarında Yılancızade Kumpanyası, Hacıgedik ve Bacaloğlu Yün iplik ve mensucat fabrikaları kurulunca bu fabrikalar Uşak ve civarının uzun süre halı ipliği ihtiyacını karşılamıştır

1950 yılından sonra Yılancıoğlu fabrikasının tasfiyesi ile burada bulunan makineler diğer iş sahipleri tarafından yeni iş yerlerine monte edilmiş, İstanbul’ dan ve yurt dışından makineler getirilmiş, yurt dışında çalışan işçilerin girişimlerinin de eklenmesiyle bu sanayi kolu hızlı bir gelişme göstermiştir Yün ipliği ağırlıklı olarak ştrayhgarn tipi olup az miktarda kammgarn tipi üretim de yapılmaktadır Uşak, ştrayhgarn yün iplikçiliği alanın da hayli gelişmiştir Faaliyette bulunan 275 tarakla Avrupa’nın en büyük ştrayhgarn tarak makine parkına sahiptir Bugün Uşak’ta yün ipliği imal eden 80 civarında iplik fabrikası mevcut olup, yıllık üretim kapasitesi 40000 ton/yıl’dır Yıllık kapasite kullanım oranı % 50’dir Yarı kammgarn iplik üretimi ise 7 işletmede yapılmakta, bu iplikler akrilik, trikotaj ve halı ipliği olarak tüketilmektedir Yıllık üretim 2500 tondur

ELYAF VE İPLİK BOYA

Uşak’ta 41 adet işletmede elyaf ve iplik boya yapılmaktadır Temel olarak yün ve akrilik boyaması uygulanmaktadır Bu işletmelerden 16 adedi yalnız boya tesisi olup diğerleri entegre tesisleridir Boyama çoğunlukla elyaf halindedir ve yılda 15000 ton boyama yapılmaktadır

ELYAF AÇMA

Elyaf açma işlemi genellikle penye telefi değerlendirme şeklindedir Eskiden İtalya’ya ihraç edilen penye telefleri ( Konfeksiyon, kumaş artıkları ) son yıllarda yapılan yatırımlarla Uşak’ta değerlendirilmeye başlanmıştır

Bu yöntemle hem elyaflar tekrar değerlendirilerek ekolojik açıdan yarar sağlanmakta, hem de dahilde işlenerek katma değer elde edilmektedir Uşak’ta elyaf açma için kullanılan 100 adet garnet makinası vardır Bu makinalarla yılda 15000a Adet elyaf açılarak ekonomiye geri kazandırılmaktadır Açma elyaflar ştrayhgarn ve OEiplik işletmelerinde kullanılmaktadır

08-11-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Uşak El Sanatları UŞAK HALISI 16yyda uşak ve çevresinde yapılan halılarla Türk halı sanatının ikinci ve son parlak devri başlamıştır Uşak halılarının madalyonlu ve yıldızlı olarak iki türlü halı tipi görülmektedir Uşak halılarından en önemlilerinden biri olan madalyonlu halının boyu 10 metreye ulaşmaktadır Bol sayıda kalmamış olan bu halılar 18yy ortalarına kadar devam etmiştir Madalyonların yıldız şeklini almasından sonra yıldızlı Uşak halıları meydana gelmiştir Avrupa’ daki müzelerde bu tip halılar çok sayıda saklanmaktadır 16yysonlarında Uşak halılarının şöhreti bütün Avrupa’ya yayıldı Asil aileler üzerlerinde kendi armaları işlenmiş Uşak halıları sipariş etmeye başlamışlardı YÜN VE AKRİLİK PAMUK ÜRETİMİ Uşak’ta çok eski senelerden beri üretilen halının Hammaddesi yün ipliği, önceleri kirman,çıkrık ve elemle gibi basit el aletleri ve insan gücü ile imal edilmekteydi Zamanla Avrupa’da sanayileşme hareketlerinin etkisiyle 1890-1895 yıllarında Yılancızade Kumpanyası, Hacıgedik ve Bacaloğlu Yün iplik ve mensucat fabrikaları kurulunca bu fabrikalar Uşak ve civarının uzun süre halı ipliği ihtiyacını karşılamıştır 1950 yılından sonra Yılancıoğlu fabrikasının tasfiyesi ile burada bulunan makineler diğer iş sahipleri tarafından yeni iş yerlerine monte edilmiş, İstanbul’ dan ve yurt dışından makineler getirilmiş, yurt dışında çalışan işçilerin girişimlerinin de eklenmesiyle bu sanayi kolu hızlı bir gelişme göstermiştir Yün ipliği ağırlıklı olarak ştrayhgarn tipi olup az miktarda kammgarn tipi üretim de yapılmaktadır Uşak, ştrayhgarn yün iplikçiliği alanın da hayli gelişmiştir Faaliyette bulunan 275 tarakla Avrupa’nın en büyük ştrayhgarn tarak makine parkına sahiptir Bugün Uşak’ta yün ipliği imal eden 80 civarında iplik fabrikası mevcut olup, yıllık üretim kapasitesi 40000 ton/yıl’dır Yıllık kapasite kullanım oranı % 50’dir Yarı kammgarn iplik üretimi ise 7 işletmede yapılmakta, bu iplikler akrilik, trikotaj ve halı ipliği olarak tüketilmektedir Yıllık üretim 2500 tondur ELYAF VE İPLİK BOYA Uşak’ta 41 adet işletmede elyaf ve iplik boya yapılmaktadır Temel olarak yün ve akrilik boyaması uygulanmaktadır Bu işletmelerden 16 adedi yalnız boya tesisi olup diğerleri entegre tesisleridir Boyama çoğunlukla elyaf halindedir ve yılda 15000 ton boyama yapılmaktadır ELYAF AÇMA Elyaf açma işlemi genellikle penye telefi değerlendirme şeklindedir Eskiden İtalya’ya ihraç edilen penye telefleri ( Konfeksiyon, kumaş artıkları ) son yıllarda yapılan yatırımlarla Uşak’ta değerlendirilmeye başlanmıştır Bu yöntemle hem elyaflar tekrar değerlendirilerek ekolojik açıdan yarar sağlanmakta, hem de dahilde işlenerek katma değer elde edilmektedir Uşak’ta elyaf açma için kullanılan 100 adet garnet makinası vardır Bu makinalarla yılda 15000a Adet elyaf açılarak ekonomiye geri kazandırılmaktadır Açma elyaflar ştrayhgarn ve OEiplik işletmelerinde kullanılmaktadır