İzmir Çeşme Ve Sebilleri

İzmir Çeşme ve Sebilleri

İzmir’de çok sayıda çeşme ve sebil yaptırılmış ise de bunlardan çok azı günümüze gelebilmiştir Kurtuluş Savaşı sonrasında bu çeşmelerin bir kısmı yanmış ve yıkılmıştır Günümüze gelen çeşme ve sebillerin en önemlileri arasında XVIII yüzyıla tarihlendirilen Mirkelamoğlu Hanı Çeşmesi, h1184 (1770–1771) tarihli Sinanzade Sebili (Kemeraltı Sebili) ve XIX yüzyılın sonlarına ait Salepçioğlu Çeşmesi bulunmaktadır

Mirkelamoğlu Hanı Çeşmesi (Merkez)

İzmir Kemeraltı’nda 914 Sokak’taki Mirkelamoğlu Hanı’nın avluya bakan kuzey cephesinde bulunan bu çeşme, İzmir Vakıflar Müdürlüğü vakfiye defterlerinden öğrenildiğine göre Müderris Mirkelamoğlu Mehmet Efendi tarafından 1784 yılında yaptırılmıştır

XVIII yüzyıl batılılaşma dönemi üslubunda olan bu çeşme dikdörtgen planlı olup, ayna taşı sitilize edilmiş kabartma çiçek motifleri ile bezenmiştir


Saat Kulesi Çeşmesi (Merkez)

Abdülhamit’in tahta çıkışının 25 yılında eski sadrazamlardan ve İzmir Valisi Kıbrıslı Kamil Paşa tarafından h1307 (1901) tarihinde Saat Kulesi ile birlikte yaptırılmıştır

Saat Kulesi’nin beyaz mermerden kaidesinin üzerine oturduğu dört basamaklı platform üzerindeki kulenin sekizgen kaidesinin dar kenarlarında dörder küçük sütun üzerine sebiller oturtulmuştur Bu sebiller at nalı kemerli olup, baldaken biçimindedir ve üçer çeşmesi ile kurnası, ortasında da fıskiyeleri bulunmaktadır Bu fıskiyelerden iki tanesi günümüze gelememiştir Baldakenlerin üzeri kubbelerle örtülmüştür Sebiller arasında kalan dört cepheye de at nalı şeklinde kemerler ve demir şebekeli açıklıklar bırakılmıştır Ayrıca tümünün üzerini bir saçak örtmüştür


Çakaloğlu Hanı Çeşmesi (Merkez)

İzmir Halimağa Çarşısı’nda (Kasap Hızır Mahallesi), 895 ve 861 sokaklar arasında bulunan Çakaloğlu Hanı’nın bitişiğinde, girişin doğu ve batısında yer alan çeşme ve sebil kitabesinden öğrenildiğine göre h1220 (1805–1806) tarihlerinde Hacı Ahmet tarafından yaptırılmıştır

Bozkurt Ersoy’a göre kitabenin mealen anlamı şöyledir:

“Ne güzel, büyük hayırlar, yeni görünümlü güzel su Bu temiz ve seçkin yer Gaffarzade kulun yaptırdığı yerdir Saf altından basılmış para bu yere harcanmak için gönül hazinesinden verildi Yüce camiler içinde bu hayır ilk oldu Bu yerde susuzluğu gidermek için su hiç yoktu Mısır şehrine benzeyen cana sanki Nil Nehrini akıttı Min Nebiyyu’illah sözü ile sebep olup, cihanın rızkını veren Tanrı lütfu ile karşılık versin Ey hafız, tarihini aşkla söyle vaktidir: Besmele ile suyunu içip Hacı Ahmet’e övgüde bulun”

Mermer kitabe sülüs yazı ile on kartuş içerisine alınmıştır

Çeşme beyaz mermerden iki cepheli olup, iki yüzü sıvanmıştır Cepheleri ince bir işçilik göstermekte olup, bezemelidir Çeşmenin üzeri panolarla kaplı olup, bu panolar üzerinde XIX yüzyılın bezemeleri, cami motifleri, yuvarlak madalyon içerisinde yazı ve motiflere, perdelere ve vazodan çıkmış bitkisel motiflere rastlanmaktadır Üzeri çatı ile kaplı olan çeşmenin çevresini bir korniş çevirmektedir Bu kornişin köşelerine de boş yer kalmamacasına kıvrık dallar vazodan çıkan çiçekler ile doldurulmuştur

Çeşmenin bir yüzü son derece zengin bezemeli olmasına rağmen diğer yüzü düzdür


Kültürpark Çeşmesi (Merkez)

İzmir Basmane semtinde, 1967 İzmir Enternasyonal Fuarı için Mimar Bedri Kökten tarafından yaptırılmış olan bu çeşme İstanbul Tophane Nusretiye Cami çeşmesinin üslubuna benzer şekilde yaptırılmıştır

Ampir üsluptaki bu çeşme birkaç basamak üzerindeki platformda, dikdörtgen şekilde birbirlerine yuvarlak kemerlerle bağlanmış dört sütun ve bunun üzerini örten geniş bir saçaktan meydana gelmiştir Mermerden yapılmış olan çeşme sütunçeler, kum saatleri ve silmelerle bezenmiştir Ayrıca İstanbul Yıldız Çini Fabrikalarının üretimi olan, 1968 yılı yapımı panolarla kaplanmıştır Çeşmenin sütun araları şebekelerle doldurulmuş, her köşesine de birer musluk ve mermer yalak taşları oturtulmuştur


Dönertaş Sebili (Merkez)

İzmir Anafartalar Caddesi ile 945Sokak’ın kesiştiği köşede bulunan bu çeşme ve sebil Osmanzade Seyit İbrahim Rahmi Efendi tarafından 1814 yılında yaptırılmıştır İzmir’in en bakımlı çeşmelerinden olan bu çeşmenin köşesindeki sütunun dönmesinden ötürü de Dönertaş olarak isimlendirilmiştir

Çeşme ve sebil dikdörtgen planlı olup, kesme taştan yapılmış, üzeri kubbe ve alaturka kiremitle örtülmüştür Sebile 945Sokak’taki bir kapıdan girilmekte ve her iki yönde de birer sebil penceresi bulunmaktadır Sebilin iki penceresi arasında, köşesinde bezemeli başlıklar ve yuvarlak bir mermer sütun bulunmaktadır Tümüyle mermer kaplı olan cephe bitkisel motiflerle, yazı frizleri ile boş yer kalmamacasına bezenmiştir


Karaosmanoğlu Sebili (Bergama)

İzmir ili Bergama ilçesinde, Yeni Cami’nin karşısında bulunan bu çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre Karaosmanoğlu Hacı Ömer Ağa tarafından h1229 (1814) yılında yaptırılmıştır

Üç cepheli olan sebilin cephesi mermerle kaplanmış olup, her cephede yuvarlak kemerli pencereler bulunmaktadır Üzeri çatı ile örtülü olan sebilin cephesi silmelerle üç bölüme ayrılmıştır Çeşmenin üzerinde dokuz kartuş içerisinde sülüs yazılı kitabesi bulunmaktadır


Çizmeci Esnafı Çeşmesi (Bergama)

İzmir ili, Bergama ilçesinde, ayakkabıcılar ve çizmeciler esnafının bulunduğu arasta içerisinde bulunan bu çeşmenin kitabesinden h 1255 (1849) yılında yaptırıldığı öğrenilmektedir

Meydan ortasında dikdörtgen beyaz mermerden yapılmış olan çeşme değişik zamanlarda onarılmış ve özelliğini tümüyle yitirmiştir


Kasapoğlu Çeşmesi (Bergama)

İzmir ili Bergama ilçesi Kireççiler Sokağı’nda bulunan bu çeşmenin h1322 (1904) ve h1324 (1906) tarihli iki kitabesi bulunmaktadır

Kesme taştan, dikdörtgen planlı olan çeşmenin cephe görünümü iki devşirme sütunun geniş bir kemerle birbirine bağlanması ile elde edilmiştir Bunun içerisine Roma dönemine ait girlantlı bir lahit yerleştirilmiş, üzerindeki silmeden sonra da yuvarlak kemerler içerisine iki ayrı kitabe yapılmıştır


Su Fabrikası Yanındaki Şadırvan (Konak)

Su fabrikasının önünde XIX yüzyıl üslubunda bir şadırvan-çeşme yaptırılmıştır Çeşme XIX yüzyıl özelliklerini yansıtmasına rağmen yer yer XVI-XVII Yüzyıl form ve bezemelerine de yer verilmiştir

Beyaz mermerden yapılan birkaç basamakla çıkılan, platform üzerindeki şadırvan sekizgen plan tipindedir Beyaz mermerden mukarnas başlıklı yedi sütun yuvarlak kemerlerle birbirlerine bağlanmıştır Kemerlerin üzerindeki alanlar boş yer kalmamacasına oldukça zengin sitilize bitkisel motiflerle doldurulmuştur Bunun üzerini oldukça geniş bir saçaklık örtmüştür Şadırvanın ortasında sekiz cepheli, üzeri konik külahla örtülü su haznesi bulunmaktadır