Rize Gezgin Gözüyle

Rize Gezgin Gözüyle
İlk yapım tarihi konusunda kesin bilgiler bulunmamaktadır İç kale MS 6 yüzyılda yeniden inşa edilmiş, 14 yüzyıl başlarında da Cenevizliler tarafından aşağı surlar yapılmıştır Kale, Osmanlı döneminde onarılarak kullanılmıştır Kısmen düzgün, kısmen moloz taşla yapılmış olan iç kale surları 1,5 m kalındığındadır ve yarım daire planlı beş kuleye sahiptir Zamanında iç kaleden kuzeydoğu ve kuzeybatıya uzanan ve denize ulaşan aşağı kaleden günümüze batı surlarının bir bölümü ve bazı kuleler kalmıştır


Bozuk Kale:İl merkezinin 10 km doğusunda Güneydoğu Köyü’nde, aynı adla anılan derenin kenarında yer alır Denizden 30 m yükseklikte kurulmuş küçük bir gözetleme kulesidir Karadeniz sahillerinde sık görülen küçük Orta Çağ kalelerinden birisidir

İskender Cafer Paşa Camii:İslam Paşa Mahallesi’nde geniş bir hazire içinde İslam Paşa veya Kurşunlu Camii olarak da anılmaktadır H 978/M 1570 yılında İskender Cafer Paşa tarafından yaptırılmıştır

Büyük Gülbahar Sultan Camii: İnşa tarihi kesin olarak bilinmemektedir Gülbahar Cami’si birkaç defa yıkılıp yapılmıştır

Kale Camii: 1658 yılında yapılan cami son zamanlarda yenilenmiştir

Küçük Gülbahar Hatun Camii: 16 yüzyılda, Yavuz Sultan Selim’in eşi, Gülbahar Sultan’a atfedilmiştir

Orta Camii: Yeniköy Mahallesi’ndedir İlk cami 1737 senesinde yapılmıştır Bugünkü cami ise 1941 yılında yeniden inşa edilmiştir

Müftü Mahallesi Cami: 1785 tarihli eski caminin yerine biraz kuzeye kaydırılarak 1965 yılında yeniden yapılmıştır

Reşadiye Camii: Eski caminin yapılışı 1671 olarak kabul edilmektedir Bu günkü cami 1962 yılında yaptırılmıştır

Camiönü Camii: Camiönü Mahallesi’nde yer alır Halk arasında Fener Camii olarak da bilinir Kitabesine göre eski cami 1698 yılında yapılmıştır Eser 1949 yılında yenilenmiştir
Bu cami de yenilenerek günümüze gelmiş tarihi eserlerden biridir İlk cami H 1200/M 1786 yılında yaptırılmıştır Bu cami H 1327/M 1911 yılında onarılmıştır


Taşçıoğlu Camii: Yenimahalle’de yer alır Yıkılıp yenilenen camilerden birisidir H 1126-1131/M 1714-1718 tarihleri arasında Cezayirli Kapt’n Ali Paşa tarafından yaptırılmıştı

Şeyh Camii: Şehir merkezinde, Vilayet Konağı’nın güneyindeki eski Piri Çelebi Mahallesi’nde yer alır İlk cami 1711 yılında yapılmıştır Bu yapı bazı onarımlarla 1953 yılına kadar gelmiştir Bugünkü caminin inşası 1953-1965 yılları arasında tamamlanmıştır

Şehitler Çeşmesi:İslampaşa Mahallesi’nde eski Güneysu yolu üzerinde 1917 yılında yapılmıştır Dairevi kemerli bir cepheye sahiptir Tek lülelidir ve lülesi üzerinde taslağı vardır Çeşme, 1916 yılında şehrin savunması sırasında şehit olan askerilerimizin gömüldüğü bir yerde yapılmıştır

Kütüphaneler:Bunların en eskisi Tatoğlu Abdülkerim Efendi kütüphanesidir Orta Cami civarında 1848 yılında inşa edilen bu kütüphanenin sadece kitabesi günümüze gelmiştir
Abdülkerim Efendi’nin kurduğu kütüphane binasında fakirlerin barındığı odalar ile bir de gasilhane bulunuyordu Daha sonra Altıkulaçzade Ahmet Efendi’nin 1863 yılında 485 kitaptan oluşan bir kütüphane kurduğunu biliyoruz

Rize Atatürk Müzesi (Mataracı Mehmet Efendi Evi): Müftü Mahallesi, 127 sokak üzerinde yer alır Kuzeyinde geniş bir bahçesi vardır 20 yüzyılın başlarında yapılmıştır İç sofalı planlı üç katlı bir evdir

İkinci katta kuzeydoğudaki oda Atatürk’ün kaldığı odadır Ulu Önder Atatürk 17 Eylül 1924 yılında Rize’yi ziyaret ettiği sırada Mataracı Mehmet Efendi’nin evinde misafir edilmiş ve bu odada kalmıştır

Mataracı Mehmet Efendi Evi restore edilerek müze olarak 27121985 tarihinde ziyarete açılmıştır Zemin katta Rize il merkezinden toplanan kitabeler ve mezar taşları, birinci katta ise bazı ahşap oymalı mimari parçalar, dokuma araç gereçleri, etnografik eserler sergilenmektedir



Merkez Uzun Kaya Köyü Camii: Köyün merkezinde eski bir mezarlığın kenarından yer alır İlk olarak 19 yüzyılda yapıldığı tahmin edilen cami son yıllarda yıkılarak yenilenmiştir

Eski Rize Evleri:Şehir merkezinde çok az sayıda eski ev koruma altına alınmıştır Bunların da iki, üç tanesi korunup yaşatılmaktadır

Rize evlerinin yapımında geleneksel yapı malzemeleri ve teknikleri kullanılmıştır Yığma taş ve dolma göz tekniğinde yapılmış duvarlar, dört yana eğimli, kiremitle kaplı çatılara sahiptir


Şehir evleri genellikle iki veya üç katlıdır Zemin katta, ahır kiler gibi servis hacimleri kullanılır 1 Katta mabeyn, sofa ve odalar bulunmaktadır

Mabeyn
Odalar geleneksel olarak tasarlanmışlardır ve bazıları ahşap süslemelidir

Tuzcuoğulları Evi: Rize’nin en eski evlerinden birisidir 18 yüzyıla tarihlenebilir Üç katlı olarak yapılmış mabeynli bir evdir İçerisinde de çok sayıda oda, hela ve banyo bulunmaktadır Evin dışında ayrıca bir mutfak ve konak hamamı yer almaktadır

Rize Müzesi Olarak Kullanılan Evler: Vilayet yakınında, Kültür Bakanlığı’nca iki eski ev satın alınıp restore edilmiştir 19 yüzyıl sonlarında yapılmış üç katlı, mabeynli evlerdir

KEMENÇE: Fransızların pochette, İngilizlerin kit adını verdikleri yaylı çalgıyla akraba olan Kemençenin Karadenize nasıl geldiğini veya buradan oralara naıl gittiğini belirlemek güç Kemence çalınırken, sol elle sapından havada tutulur: aynı elin parmaklarıyla tellere basılarak istenen sesler bulunur Bir tel üstünde melodi çalınırken yay bu telin yanındaki telke de sürülür Rize kemencesinin boyu 50-60 cm dir Baş, boyun ve gövde kısımlarından oluşur Baş: 9 cm En üst bölümdür Bir kalp şeklini andırır Üzerinde üç teli akort edecek burgular vardır Burgulara halk dilinde kulak denilir Tellerin geçtiği yerede tel yeri denir Boyun-Sap : Çevresi 9-10 cm’dir Üst kısmında el yeri vardırGövde- Tekne : Üst sapla birleştiği yerde genişlik 5-6 cmdir, alt kısma doğru genişlerEn geniş yer 8 cm olurTeknenin yan taraflarında ikişerden dört delik olup sesin çıkmasını temin eder Teller kapak denilen kısmın üzerinden geçer Tellerin üzerinden geçtiği deliklere kaşlar denir İki kaş arasında tellerin düzgün biçimde durmasını sağlayan eşek adlı bir parça vardır Teller : Kemençede üç tel bulunur Zil, sağır ve bağırsaktan yapılan bom Kurbağa : Tellerin sicimle bağlandığı bölüme kurbağa veya akrep denir Yay / Sayta : Kalemden biraz kalınca yuvarlak yahut dört köşe olup kemence tellerine sürülerek ses çıkmasını sağlar
Genellikle iyi ses çıkarması için reçine sürülür Yapımı: Kurutulmuş erik veya dut ağacından yapılır Yapılacak büyüklükteki ağaç kesilip pizma haline getirilir Dış kasnağın şekli çizildikten sonra oyulur Etraf şekillendikten sonra iç kısımlar özel aletlerle oyulurÇevre kalınlığı 05 cm’dir En son rotuştan sonra zımpara çekilir Kapak tahtası çamdan hazırlanır İyice inceltildikten sonra köprü yeri işaretlenir Her iki yanına 1, 1,5 cm ara ile ince delikler açılarak orta kısmına yakın ince bir direk yerleştirilir Üzerine kapak konarak yapıştırılır Etrafı cilalanır Tel bağlama yeri, köprü, ve germe tıpaları konarak üç tel takılır akortu yapılarak hazır hale getirilir

TULUM: Kafkasya’dan Türkiye’ye geldiği söylenir Tulumla oynanan oyunlar daha ziyade Hemşin yöresinde gelişmiştir 20 veya daha fazla oynanan oyunlardaoyunu idare eden bir kişi vardır Tuluma bazı yörelerimizde Gada denilmektedir Genellikle yol havalarında ve düğünlerde çalınan bu yöresel alet şimdilerde artık çoşkulu şenliklerin tümünde çalışmaktadır Yapımı: Keçi yavrusunun derisinden yapılır Oğlak derisi bütün olarak çıkarıldıktan sonra hasır denilen ilaçlama ve kurutma işlemlerine tabi tutularak, delik kısımları tıpalanıp bağlanırÇalgı kısmına nav adı verilir "L" biçiminde şimşir veya dut ağacından içi oyularak hazırlanır İçine ses getirecek kamış dalından hazırlanmış eşit sesli, iki adet düdük yerleştirilir Nav’ın karşılıklı beşer deliği mevcuttur Tuluma doldurulan hava sıkıştırılarak nav kısmından dışarı çıkması sağlanır Navın içine yerleştirilen zurna 7-8 cm uzunluğundave eşit sesli olarak iki tane olur Zurna kamışın ince kısmından hazırlanırİyice kurumuş kamıştan kesilerek bir ucu kapatılır Hemen altından başlayarak kapak olacak şekilde 2-3 cm kesilir Kapak kısmı inceltilerek üflenince titreyecek hale getirilir Sesleri eşit yaptıktan sonra beraberce nav’a takılır Balmumu ile hava almayacak şekilde kapatılır Üflenince hava sadece açılan kapağın altından geçer Bu esnada kapak titreşir ve uyumlu ses meydana gelir