Amasya Tarihi Yerleri

Amasya Tarihi Yerleri

Kentin ilk-çağ yapılarına ilişkin bilgiler, Amasyalı Strabon’un yapıtlarında bulunur Yazar, Pontos devletinin merkezi olan kentte bir saray, kale, mezarlar, basamaklı kaya tünelleri, köprüler bulunduğunu bildirir Kentin kuzeyinde, bir kaya üzerinde yükselen kale, Pontos, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlılar zamanında onarılarak kullanılmıştır Harşane kalesi diye de bilinen yapının ve Yeşilırmak’a inen surların kimi bölümleri sağlamdır Enderun kalesi de denilen iç kaledeki büyük saraydan yalnızca teras ve destek duvarları kalmıştır Kale eteklerindeki, Pontos krallarına ait 12 mezar oldukça yıkıktır (MÖ III yy) Çevrede ayrıca 17 mezar daha vardır Kapısı yazıtlı Aynalı mağara XI yy’da keşişler tarafından kullanılmıştır Basamaklı kaya tünellerinin MÖ III-II yy’larda savunma amacıyla yapıldığı sanılmaktadır Batıdan doğuya doğru Meydan köprüsü, Maydanoz köprüsü, Alçak köprü, Hükümet köprüsü, Kuş (Kunç) köprüsü, Yeşilırmak’ın kıyılarını birbirine bağlar Alçak köprünün Strabon’un sözünü ettiği yapı olduğu sanılır; öteki köprüler Selçuklu ve Osmanlı yapılarıdır

Kentte Türk döneminden pek çok yapı bulunmaktadır Bunların ilk örnekleri arasında Danişmentliler’den Fethi Gazi’nin kiliseden camiye dönüştürttüğü Fethiye camisi (1116) ve Halifetgazi türbesi (1145 - 1146) sayılabilir Anadolu Selçuklu yapılarından olan Burmalı Minare camisi Gıyasettin Keyhüsrev zamanında, Selçuklu emiri Necmettin Ferruh tarafından yaptırıldı (1237-1247) Yapı Mahkeme camisi diye de tanınır Amasya valisi emir Seyfettin Turumtay’ın Ebu Müslim Neccar’a yaptırdığı Gökmedrese camisi (1266-1267), cami ve medrese işlevlerinin birleştiği bir yapıdır Taçkapısı ve taş işçiliği yanında, çinileri, yalın ve dengeli tasarımıyla Selçuklu medreselerinin önemli örneklerindendir Yapının K - D’sundaki türbe ile, taçkapı karşısındaki Turumtay türbesi (1278), Selçuklu mimarlığı ve süslemeciliğini yansıtan önemli yapılardır

Amasya darüşşifası ve Tacettin Mahmut Çelebi’nin yaptırdığı Gümüşlü cami (1326) İlhanlı dönemi anıtlarıdır

Osmanlı tarihi açısından önemli merkezlerden biri olan Amasya’da, sultanlar, anneleri, vezirler tarafından yaptırılmış yapılar vardır Bunların en erken tarihlisi olan Bayezitpaşa camisi’ni (1414), vezir Bayezit Paşa mimar Doğan ve Yakup’a yaptırmıştır Erken Osmanlı camileri benzeri, ters T planında, kesme taştan bir yapıdır Vezir Yörgüç Paşa’nın yaptırdığı Yörgüçpaşa camisi (1428), cami ve medrese bölümlerinden oluşur Dönemin en önemli yapısıysa, Bursa üslubuyla, klasik üslup arasındaki Bayezit külliyesi’dir Bayezit II, kente armağan olarak mimar Şemsettin Ahmet’e yaptırmıştır (1482 - 1486) 1591 ve 1669’da onarılan yapı, Amasya camilerinde çokça görülen ters T planındadır Caminin batısındaki U planlı medresesi bugün İl halk kitaplığı’ dır Kapıağası medresesi (1488), sekizgen planıyla, bu yapı türünün tek örneğidir Abdülmümin bin Hüseyin’in yaptırdığı medresede kubbeli revaklar ardında kubbeli odalar; sekizgenin bir kenarında da büyük medrese odası bulunur Hızırpaşa camisi özgün biçimiyle günümüze ulaşan, ahşap tavanlı, zaviyeli camilerdendir (XV yy) Mehmetpaşa camisi (1486), Hatuniye camisi (1510), Abidehatun camisi (XVII yy), Şehzadeler türbesi (1410), Şadgeldipaşa türbesi (XIV yy), Şehzade Osman türbesi (1513), Bedesten (1483), Mustafabey hamamı (1436) dönemin anılabilecek örnekleridir

Amasya, Yeşilırmak boyunca uzanan, cumbalı, kırma çatılı, geniş saçaklı, ahşap bezemeli evleriyle, türk sivil mimarlık örnekleri açısından da önemli merkezlerdendir