İhlas Suresi Tefsiri(Savfetut Tefasir)

İhlas Suresi Tefsiri(Savfetut Tefasir)



İHLÂS SÛRESİ



Mekke'de inmiştir, 4 âyettir


Takdim



İhlâs sûresi Mekke'de inmiş olup bir ve tek olan Allah'ın sıfatlarından bahseder O, kemal sıfatlarım kendisinde toplayan, dâima kendisine başvu*rulan, hiçbir şeye muhtaç olmayan, noksan sıfatlardan, cinsi ve benzeri ol*maktan uzak olan Allah'tır Bu sûre, aynı zamanda, teslise inanan hristiyan-ları ve Allah'ın evladı ve nesli olduğunu iddia eden müşrikleri reddeder [1]


Bismillâhirrahmânirrahîm

1, 2, 3, 4 De ki: O, Allah birdir, Allah sameddir O, baba olmamış ve doğmamıştır Hiçbir şey O'na denk değildir


Kelimelerin İzahı



Samed, ihtiyaçların giderilmesi için kendisine baş vurulan efendi demektir Şâir şöyle der:

Dikkat edin! Ölüm habercisi, sabahleyin erkenden Esedoğullarımn iki de*ğerli kişisi olan Amr b Mes'ûdile Seyyid Samed'in ölüm haberini getirdi[2]

Küfüv, denk ve benzer demektir Ebû Ubeyde şöyle der ve kelimelerinin hepsi aynı mânâda olup benzer ve denk demektir [3]


Nüzul Sebebi



Rivayete göre bazı müşrikler Hz Peygamber (as)'e gelip: "Ey Mu-hammed! Bize Rabbini anlat O, altından mıdır? Gümüşten midir? Zeber-cedden midir? Yoksa yakuttan mıdır?" dediler Bunun üzerine "İhlâs sûresi" indi[4]



Âyetlerin Tefsiri



1 Ey Peygamber! Alay eden o müşriklere de ki: Kendisi*ne ibâdet ettiğim ve sizi O'na ibadete çağırdığım Rabbim birdir, tekdir, or*tağı ve benzeri yoktur Ne zâtında, ne sıfatlarında, ne de fiillerinde dengi ve benzeri vardır O birdir, tekdir "Baba, oğul ve Rûhu'1-Kuds" üçlüsüne i-nanan hristiyanlann dediği gibi değildir Birçok ilâhın varlığına inanan müşriklerin inandığı gibi de değildir İbn Cüzey şöyle der: Bil ki, Allah'ın "birdir" diye vasıflanmasının üç mânâsı vardır Hepsi de O Yüce Allah hakkında doğrudur Birincisi O birdir O'nun yanında bir ikinci ilâh yoktur Bu, sayı mânâsında bir olmadığını ifade eder İkincisi, O tektir, benzeri ve ortağı yoktur demektir Nitekim, "Falan şahıs, asrında tektir" dersin Bu, onun benzeri yoktur demektir Üçüncüsü, Allah birdir, bölünmez, parçalara ayrılmaz Bu sûreden maksat, müşriklere bir cevap olarak, Allah'ın ortağı olmadığını bildirmektir Yüce Allah, Kur'ân'da birliğini gösteren kesin de*liller getirmiştir Bunlar gerçekten çoktur Bunların en açık olanları şu dört delildir Birincisi, "Yaratan Allah, yaratmayanlar gibi olur mu?"[5] mealin*deki âyettir Bu, yaratma ve meydana getirme delilidir Yüce Allah'ın, bütün varlıkların yaratıcısı olduğu sabit olunca, onlardan herhangi birinin O'nun ortağı olması sahih olmaz İkincisi, "Eğer yer ve gökte Allah'tan baş*ka ilâhlar olsaydı, yer ve gök kesinlikle fesada uğrardı"[6] mealindeki âyet*tir Bu sağlam ve eşsiz yaratmanın delilidir Üçüncüsü, "Eğer dedikleri gibi Allah ile birlikte başka ilahlar da bulunsaydı, o takdirde bu ilahlar, Arş'ın sahibi olan Allah'a ulaşmak için çareler ararlardı"[7] mealindeki âyettir Bu hâkimiyet ve üstünlük delilidir Dördüncüsü, "Allah çocuk edinmemiştir O'nunla beraber hiçbir ilâh da yoktur Aksi takdirde her ilâh kendi yarattı*ğını sevk ve idare eder, biri diğerine galip gelirdi"[8] mealindeki âyettir Bu da, birden çok ilâh olduğu takdirde çekişme ve üstün olmaya çalışma ola*cağına dâir delildir[9]


Bundan sonra Yüce Allah, birliğini ve mahlûkâta muhtaç olmadığını te'kid etmek üzere şöyle buyurdu: [10]


2 İhtiyaç anında devamlı olarak kendisine baş vurulan O'dur Mahlûkât O'na muhtaçtır, O ise âlemlerden müstağnidir, hiçbir şeye ih*tiyacı yoktur Âlûsî şöyle der: Samed, kendi üstünde hiç kimse bulunma*yan, ihtiyaç anında ve işleri olduğunda insanların kendisine baş vurduğu yü*ce kişi demektir[11]


3 O, evlat edinmemiştir Ne oğullan vardır, ne de kızları O ke*mal sıfatlarını taşıdığı gibi, noksan sıfatlardan da uzaktır Tefsirciler şöyle der: Bu âyet, Allah'a evlat nisbet edenlerin hepsini reddeder Meselâ, "Üze-yir, Allah'ın oğludur[12] diyen yahudileri; "Mesih Allah'ın oğludur"[13] diyen hristiyanları[14] ve "Melekler Allah'ın kızlarıdır" iddiasında bulunan Arap müşriklerini reddeder Yüce Allah, kendisinin çocuğu olmadığını bildirerek bunların hepsini reddetmiştir Çünkü çocuğun, babanın cinsinden olması lâzımdır Allah (cc) ise ezelî ve kadîmdir O'nun bir benzeri yoktur O'nun için bir çocuk olması imkânsızdır Bir de, ancak eşi olanın çocuğu olur Yüce Allah'ın eşi yoktur Nitekim "O, göklerin ve yerin eşsiz yaratıcısıdır O'nun eşi olmadığı halde, nasıl çocuğu olabilir"[15] mealindeki âyetiyle buna işaret etmiştir O, ne bir babanın, ne de bir ananın oğlu olmuştur Çünkü doğan her şey sonradan olur Yüce Allah ise kadîm ve ezelîdir, evve*li yoktur Ne doğmuş olması, ne de bir babasının olması doğru olur Âyet-i kerîme, bütün yönleriyle Yüce Allah'tan, soy kavramına giren her şeyi red*detmiştir O, varlığının başlangıcı olmaya ilk'tir Kendisinden başka hiç bir şey yok iken var olan Kadîm yani İlk'tir [16]


4 Yüce Allah'ın hiçbir dengi ve benzeri yoktur Ne zâtında, ne sıfatlarında, ne de fillerinde, yarattıklarından hiçbiri O'na benzemez: "O'nun benzeri hiçbir şey yoktur O işitendir, görendir"[17] Ibn Kesîr şöyle der: O, her şeyin sahibi ve yaratıcısıdır Şu halde, yarattıklarından, O'nun seviyesine yükselecek veya yaklaşacak bir benzeri nasıl olabilir? O, bundan yüce, mukaddes ve uzaktır Kudsı hadiste şöyle gelmiştir: "Yüce Allah şöyle buyuruyor: "Ademoğlu beni yalanladı Halbuki buna hakkı yok*tu Bana sövdü Oysa onun buna da hakkı yoktu Beni yalanlamasına ge*lince, o şöyle diyerek beni yalanladı: Allah beni yarattığı gibi, asla tekrar diriltmeyecektir Oysa, onu yoktan yaratmak, bana tekrar yaratmaktan daha kolay değildir Bana sövmesine gelince, o da "Allah, çocuk edindi" demesidir Oysa ben, tek'irn, samed'im Çocuk edinmeyen, doğmayan eşi ve dengi olmayan Ilâh'ım[18]


Edebî Sanatlar



Bu mübarek sûre, birçok edebî sanatı kapsamaktadır Bunları aşağıda Özetliyoruz:

1 "De ki O" âyetinde, Allah'ın Yüce isminin zamîr-i şan olarak zikredilmesi ta'zîm ve hürmet ifade eder

2 "âyetinde, mübteda İle haberin marife olarak getirilmesi tahsîs ifade eder

3 arasında, şekil ve bir harf değişikliği sebebiyle ci-nas-ı nakıs vardır

4 Âyeti tecrit ifade eder Çünkü Yüce Allah'ın bu kelâ*mı, dengi ve çocuğu olmamasını icâbettirir Âyeti, umû*mun içine girmiş olan bir şeyin, daha sonra özellikle zikredildiğini ifade eder Bu da, konuyu daha çok açıklamak ve izah etmektir,

5 gibi âyet sonlarında, seci' murassa' vardır Bu da güzel*leştirici edebî sanatlardandır [19]


Bir Nükte



Bu mübarek sûre dört âyetten ibaret olup son derece veciz ve muciz bir şekilde gelmiştir Yüce Allah'ın sahip olduğu yücelik ve mükemmellik sıfatlarını açıklar ve O'nu acizlik ve noksanlık sıfatlarından uzaklaştırır Şöyle ki, birinci âyet olan "De ki Allah birdir" mealindeki âyet, Allah'ın birliğini isbatlar ve çok ilah inancını reddeder İkinci âyet yani, "Allah hiçbir şeye muhtaç değil, her şey O'na muhtaçtır" mealindeki âyet Yüce Allah'ın mükemmellik sıfatını isbatlar, noksanlık ve acizlik sıfatlarını O'ndan uzak tutar Üçüncü âyet olan, "O baba olmamış, doğmamıştır" mea*lindeki âyet, Yüce Allah'ın ezelî ve ebedî olduğunu isbatlar, nesil ve üreme vasıflarını O'ndan uzaklaştırır "Hiçbir şey O'na denk değildir" mealindeki dördüncü âyet, Allah'ın yüceliğini isbat eder, benzeri ve zıddı olmadığını gösterir Kısacası, bu mübarek sûre, Allah'ın yücelik ve mükemmellik sı*fatlarım isbat eder ve O'nu en mükemmel bir şekilde noksan sıfatlardan tenzih eder [20]



Faydalı Bilgiler



Rivayet olunduğuna göre Hz Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Kim sûresini okursa, Kur'ân'm üçte birini okumuş gibi olur"[21] Âlimler şöyle der: Bu, İhlâs sûresinin birçok mânâ, ilim ve bilgileri ihtiva ettiği içindir Zira Kur'ândaki ilimler üçtür: Allah'ın birliğini gösteren âyetler, ahkâm âyetleri ve kıssalar Bu sûre, Allah'ın birliğini gösteren âyetleri kapsadığı için Kur'ân'ın üçte biri sayılır Bazıları şöyle der: Sevap bakımından Kur'ân'ın üçte birini okumaya eşittir Yani bu sûreyi okuyana, Kur'ân'm üçte birini okuyana verilen sevap kadar sevap vardır En iyisini Allah bilir

Yüce Allah'ın yardımı ile "İhlâs Sûresi"nin tefsiri bitti [22]