Allahü Teâlânın Sıfatları

Sual: ’ın sıfatları hangileridir?
CEVAP
ü teâlânın Sıfat-ı zatiyye’si altıdır:

1- Vücûd: ü teâlâ vardır Varlığı ezelidir Vacib-ül vücûddür, yani varlığı lazımdır

2- Kıdem: ü teâlânın varlığının evveli, başlangıcı yoktur

3- Bekâ: ü teâlânın varlığının âhiri, sonu yoktur Hiç yok olmaz Ortağı olmak muhal olduğu gibi, zat ve sıfatları için de yokluk muhaldir

4- Vahdaniyyet: ü teâlânın zatında, sıfatlarında ve işlerinde ortağı, benzeri yoktur

5- Muhalefetün-lilhavadis: ü teâlâ, zatında ve sıfatlarında hiçbir mahlûkun zat ve sıfatlarına benzemez

6- Kıyâm bi-nefsihi: ü teâlâ zatı ile kâimdir Mekana muhtaç değildir Madde ve mekan yok iken O var idi Zira her ihtiyaçtan münezzehtir Bu kâinatı yokluktan varlığa getirmeden önce, zatı nasıl idi ise, sonsuz olarak, hep öyledir

ü teâlânın Sıfat-ı sübûtiyye’si sekizdir

1- Hayat: ü teâlâ diridir Hayatı, mahlûkların hayatına benzemeyip, zatına layık ve mahsus olan hayat, ezeli ve ebedidir

2- İlm: ü teâlâ her şeyi bilir Bilmesi mahlûkatın bilmesi gibi değildir Karanlık gecede, karıncanın, kara taş üzerinde yürüdüğünü görür ve bilir İnsanların kalbinden geçen düşüncelerini, niyetlerini bilir Bilmesinde değişiklik olmaz Ezeli ve ebedidir

3- Sem’: ü teâlâ işitir Vasıtasız, cihetsiz işitir İşitmesi, kulların işitmesine benzemez Bu sıfatı da, her sıfatı gibi ezeli ve ebedidir

4- Basar: ü teâlâ görür Âletsiz ve şartsız görür Görmesi göz ile değildir

5- İrade: ü teâlânın dilemesi vardır Dilediğini yaratır Her şey Onun dilemesi ile var olur İradesine engel olacak hiçbir kuvvet yoktur

6- Kudret: ü teâlâ, her şeye gücü yeticidir Hiçbir şey Ona güç gelmez

7- Kelam: ü teâlâ söyleyicidir Söylemesi alet, harfler, sesler ve dil ile değildir

8- Tekvîn: ü teâlâ yaratıcıdır Ondan başka yaratıcı yoktur Her şeyi O yaratır ü teâlâdan başkası için yaratıcı dememelidir

ü teâlânın sıfat-ı sübûtiyyesi de, sıfat-ı zatiyyesi gibi kadimdir Bu sıfatları da, zatından ayrılmazlar Yani sıfatları zatının, kendinin aynı da değildirler, gayrı da değildirler

ü teâlânın sıfatlarının hakikatlerini anlamak da muhaldir Hiçbir kimse ve hiçbir şey ü teâlânın sıfatlarına ortak ve benzer olamaz

Sual: ’ın zati ve sübuti sıfatları arasındaki fark nedir?
CEVAP
Zati sıfatları, ü teâlânın zatına mahsus olan sıfatlardır Bu sıfatlar, mahlûkların hiçbirinde yoktur Bunların mahlûklara, hiçbir şekilde bağlantıları da yoktur

Sübuti sıfatları ise, mahlûklarla bağlantılı olan sıfatlardır Bunlardan, yaratmak sıfatı hariç, diğerlerinden kullarına da sınırlı olarak ihsan etmiştir Bu sıfatlarında da, hiç değişiklik olmaz Bunlar da, zati sıfatlar gibi kadim yani ezelidirler Mahlûklar sonradan yaratıldığı için, mahlûklara olan bağlantıları ise hâdistir, yani ezeli değildir Onun diri olması, bilmesi, işitmesi, görmesi, kudreti, dilemesi ve söylemesi kullarınkine hiç benzemez, bunların sadece isimleri benzer Onun zatını ve sıfatlarının hakikatini anlamak mümkün değildir

Hiç bir mahlûk, asla yaratıcısını anlayamaz, kavrayamaz Peygamber efendimiz, (ü teâlânın yarattıklarını düşününüz, Onun zatını düşünmeyiniz Çünkü siz Onun kadrini takdir edemez, Onu anlamaya güç yetiremezsiniz) buyuruyor Bir başka hadis-i şerifte de buyuruldu ki, (ü teâlâ, hatıra gelen her şeyden uzaktır) [CVeremedi]

Aynı da, gayrı da değildir
Sual: Sıfatları ’ın aynı da, gayrı da değildir ne demektir?
CEVAP
ü teâlânın sıfatları, kendisi gibi ezeli ve ebedidir, yani zatından ayrılmazlar Eğer sıfatlar, ü teâlânın gayrıdır, yani kendisinden ayrıdır, başkadır denirse; sonradan oldukları söylenmiş yani ezeli oldukları inkâr edilmiş olur ü teâlânın aynıdır, yani kendisidir denirse de, sıfatların varlığı inkâr edilmiş olur

Sıfatları saymak
Sual: ’ın sıfatlarını teker teker saymasını bilmeyene kâfir denir mi?
CEVAP
Sıfatları sayamayıp ama anlamlarını bilirse kâfir olmaz Mesela ü teâlânın her şeyi yarattığını, her şeyi bildiğini, işittiğini, gördüğünü vs bilen kimse ’ın sıfatlarını biliyor demektir

Tekvin sıfatı
Sual: "Basar, sem' " gibi insanlarda da sınırlı olarak bulunan sıfatları insanlar için kullanmak elbette caizdir İnsanın görmesi, ’ın ki gibi sınırsız değildir diye, hiç kimse "insanlar görebilir, demek caiz değildir" diyemez "Tekvin" de bu tür sıfatlardan biridir Tekvin, yaratmak demektir Görmek sıfatını insanlar için kullanabildiğimiz gibi, yaratmak kelimesini de "yeni bir şey, fikir oluşturmak, keşfetmek, ortaya çıkarmak" manalarında insanlar için kullanmak caiz midir?
CEVAP
Caiz değildir Benzetme yanlıştır ü teâlâ diridir, bilir, işitir, görür, diler, güçlüdür, konuşur Bu sıfatlarda insan sınırlı da olsa ortaktır Yani sınırlı da olsa, insan da diridir, bilir, işitir, görür, diler, gücü vardır, konuşur Fakat yaratma sıfatında ortaklık yoktur her şeyi yaratır, fakat insan bir karıncayı, bir hücreyi bile yaratamaz Yaratmak, yoktan var etmektir Maddeyi, elemanı yok iken var etmektir Yaratıcı, yalnız ü teâlâdır Kur’an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Yaratmak ’a mahsustur) [Araf 54]

(Her şeyi yaratan ancak ’tır) [Rad 16]

Beka sıfatı
Sual: Öldükten sonra dirileceğimiz, imanımız var ise Cennete gireceğimiz ve ebedi hayata geçeceğimiz Kur'anda bildirilmiştir Bu durumda ’ın Beka sıfatını taşıyor olmayacağız mı?
CEVAP
Ezeli ve ebedi olan yalnız ’tır Diğer her şey fanidir, yani ölümlüdür yani yok olucudur Yok olucu olan bir şey, ezeli ve ebedi olan ile mukayese olur mu? O sıfatı insanlar nasıl taşır? Ama ’ın kudretiyle bu iş devam edecektir Ahiret beka yurdudur Yoksa ’ın sıfatını kazanmış olmuyoruz Bizi ayakta tutacak olan Odur Yine kendiliğimizden durmayacağız Devamlı sonsuza kadar yaşamamız da yine ü teâlâya bağlıdır

Kıyas edilemez
Sual: Hâlık mahlûk ile kıyas edilir mi? Mesela, (, insanlardan daha kuvvetli) denir mi?
CEVAP
ü teâlânın sıfat-ı zatiyyesi altı olup birisi de, muhalefetün lil havadistir Yani hiç bir şeyde, hiç bir bakımdan, hiç bir mahlûka benzemez demektir ü teâlânın insanlardan daha şefkatli, daha kudretli olduğunu bildirmekte mahzur yoktur Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(’ın eli, onların ellerinin fevkindedir) [Fetih 10]

Yani, (ü teâlâ, hepinizden daha çok kudret ve kuvvet sahibidir) demektir Halbuki bütün insanların kuvveti, Cenab-ı Hakkın kudreti yanında nedir ki? ü teâlâ, hiç bir mahlûkla kıyas edilemeyen, sonsuz kudret sahibidir

Buna benzer âyet-i kerimeler çoktur Hazret-i Ömer’in rivayet ettiği hadis-i şerif şöyle:

Esirler içinde, çocuğunu arayan bir kadın, onu bulunca, hemen bağrına basıp emzirmeye başladı Resulullah efendimiz bize buyurdu ki:
- Şu kadın, çocuğunu hiç ateşe atar mı?
Eshab-ı kiram asla atmayacağını söyleyince, Peygamber efendimiz buyurdu ki:
(ü teâlâ da, kullarına, bu kadının çocuğuna olan şefkatinden elbette daha şefkatli, daha merhametlidir) [Buhari]