Şükür Nedir?

Sual: Şükür nedir?
CEVAP
İslam âlimleri şükrü şöyle tarif etmişlerdir:
Şükür, her nimetin ’tan geldiğini bilip dil ile de hamd etmektir ü teâlânın emirlerini yapıp yasak ettiklerinden sakınmak şükretmek olur İnsanların hidayeti için çalışmak, onları irşat etmek de şükür sayılır

Şükür, ü teâlânın verdiği nimetleri yerinde sarf etmek, günahlardan kaçınmaktır İnsan, Rabbin verdiği nimetlerle günah işlerse, nankörlük etmiş olur

Şükür, nimeti değil, nimeti vereni görmektir Nimeti vereni bilip gereğiyle amel etmektir Bu amel, kalb, dil ve diğer azâlarla olur Kalb ile iyiliğe niyet eder Dil ile hamd eder, şükrünü açıklar Uzuvlarla şükür ise, ü teâlânın verdiği nimetleri yerli yerinde kullanmaktır Mesela gözün şükrü, müslümanların, arkadaşların kusurunu görmemektir Kulağın şükrü, söylenilen ayıpları duymamış olmaktır

Şükür, ü teâlânın verdiği nimetleri Onun sevdiği yerlerde kullanmaktır ü teâlâ bir kula birbirini takip eden çeşitli nimetler verince, kul buna layık olmadığını düşünüp utanması da şükür olur Şükürdeki kusurunu bilmesi de şükür olur Şükredemiyoruz diye özür beyan etmesi de şükürdür (ü teâlâ, kusurlarımı örtüyor) demesi de şükürdür Şükür vazifesini yerine getirmenin ü teâlânın bir lütfu olduğunu düşünmek de şükürdür

Şükür, kendini o nimete layık görmemektir Şükür, İslamiyet’e uymak demektir
Şükür, yapılan iyiliği anarak ihsan edeni övmektir Yani dil ile teşekkür de şükürdür

Nimeti muhafaza ve artırmak için
Şu üç şeyi yapan tam şükretmiş olur:
1- Gelen her nimeti ’tan bilip şükretmek
2- ü teâlânın verdiği her şeye razı olmak
3- Nimetlerden istifade edildiği müddetçe, ü teâlâya isyan etmemek
Şükür, hem eldeki nimeti yok olmaktan kurtarır, hem de yeni nimetlere kavuşturur

Kuran-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Bana şükredin, nankörlük etmeyin!) (Bekara 152)

(’tan sakının ki şükredebilesiniz) [Nisa 123]

ü teâlâ, şükredene bol bol nimet verir (Fâtır 30)

Hazret-i İbrahim, Rabbinin nimetlerine şükretti, Rabbi de onu doğru yola iletti (Nahl 121)

Cenab-ı Hak, kudretinin eseri olarak insanların istifadesi için birçok hayvan yaratmıştır Kimine binilir, kiminin etinden, sütünden, yününden, derisinden vesairesinden istifade edilir (Yâsin 71-73)
Bu hayvanlar, şükretmemiz için istifademize verilmiştir (Hac 36)

Çoğu bilmez, azı şükreder
ü teâlâ, insanlara bol nimet vermiştir; fakat insanların çoğu şükretmez (Bekara 243, Yunus 60, Neml 73, Mümin 61)

ü teâlâ, çeşitli nimetler verdiğini, fakat şükredenlerin az olduğunu, az şükredildiğini bildiriyor (Secde 9, Sebe 13, Araf 10, Müminun 78, Nahl 78, Mülk 23)

Kıymetli şeyler ekseriya az olur Mesela altın pek çok olsa, bu kadar kıymeti olmaz

Azların kıymetli olduğunu bildiren âyet-i kerimelerden birkaçı şöyle:
Emrimiz gelip, tandırdan sular kaynamaya başlayınca, [Hazret-i Nuha] "Her cinsten birer çifti ve aleyhine hükmedilmiş olanın dışında kalan çoluk çocuğunu ve inananları gemiye bindir" dedik Pek azı, onunla beraber iman etmişti (Hud 40)

İnanıp yararlı iş işleyenler bunun dışındadır ki sayıları da çok azdır! (Sad 24)
İsrailoğullarından, "’tan başkasına kulluk etmeyin, ana-babaya, yakınlara, yetimlere, düşkünlere iyilik edin, insanlarla güzel konuşun, namazı kılın, zekatı verin" diye söz almıştık Sonra pek azınız müstesna, sözünüzden döndünüz (Bekara 83)

İnkârlarından dolayı, Hak teâlâ, onları lanetlemiştir Onların pek azı inanır (Bekara 88)

yolunda savaşacaklarını söylemişlerdi ama savaş onlara farz kılınınca, azı hariç, yüz çevirdiler (Bekara 246)

Nice az topluluk, çok topluluğa ’ın izniyle üstün gelmiştir, sabredenlerle beraberdir (Bekara 249)

’ın size bol nimeti ve rahmeti olmasaydı, pek azınız hariç, şeytana uyardınız (Nisa 83)

İçlerinden pek azı hariç, onlardan daima bir hainlik görürsün, yine de sen, onları affet ve aldırış etme! ü teâlâ, iyilik edenleri elbette sever (Maide 13)

Yaptıklarının cezası olarak, bundan böyle az gülsünler, çok ağlasınlar (Tevbe 82)

Günahlarımızı düşünerek elbette üzülmemiz, ağlamamız gerekir (Az gülsünler) demek, (Güler yüzlü olmayın) demek değildir Müslüman her zaman güler yüzlü olur Fakat günahlarını düşünerek üzülür ve ağlar

Namaz, şükür ve kanaat
Namazı doğru kılan, ü teâlânın sayılamayacak kadar çok olan bütün nimetlerine şükretmiş sayılır Nitekim, (Namaz, şükrün bütün aksamını câmidir) buyurulmuştur Demek ki doğru namaz kılan şükretmiş olur Namaz kılmayan ise, nankörlük etmiş olur

Hadis-i kudsilerde buyuruldu ki:
(Beni anan şükretmiş, beni unutan nankörlük etmiş olur) [Hatib]

(Bir kimse, kendine verdiğim nimeti benden bilip kendinden bilmezse, nimetlerin şükrünü eda etmiş olur Bir kimse de, rızkını kendi çalışması ile bilip, benden bilmez ise, nimetin şükrünü eda etmemiş olur) [İGazali]

Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Kanaat eden, en çok şükredenlerden sayılır) [İbni Mace]

(Kıyamette “Şükredenler gelsin!” diye seslenilir Onlar bir bayrak altında Cennete girer Bunlar, darlık ve genişlikte, her hâlükârda ü teâlâya şükredenlerdir) [İGazali]

(Bir nimet için, Elhamdülillah diyen, daha iyisine kavuşur) [TGafilin]

(Yiyip içtikten sonra Elhamdülillah diyen Cennete girer) [Hakim]

(Bir nimet için Elhamdülillah diyen, nimetin şükrünü eda etmiş olur) [Beyheki]

(İnsanlara teşekkür etmeyen kimse, ü teâlâya şükretmez Aza şükretmeyen de, çoğa şükretmez ü teâlânın nimetini söylemek şükürdür, hiç bahsetmemek ise nankörlüktür) [Beyheki]

(Nimete şükür, o nimetin gitmesine karşı emandır) [Deylemi]

(Nimete kavuşunca şükreden, belaya uğrayınca sabreden, haksızlık yapınca af dileyen, zulme uğrayınca bağışlayan, emniyet ve hidayettedir) [Taberani]

(İyiliği anmak şükür, iyiliği gizlemek nankörlüktür) [Ebu Davud]

(Bir kimse, kavuştuğu nimeti her hatırlayışta, 'a şükrederse, ü teâlâ da, onun her şükrüne karşı yeniden sevab verir Kim de başına gelen musibeti her hatırlayışta, "İnna lillah ve inna ileyhi raciun" derse, ü teâlâ da her seferinde onun sevabını artırır) [Tirmizi]

Mümin kabirde doğru cevap verince, hemen o anda kabrin sağ tarafından ay yüzlü bir kişi çıka gelir (Ben senin, dünyada, sabrından ve şükründen yaratıldım Kıyamete kadar, sana yoldaş olurum) der Ne mutlu sabredip şükredenlere

Hâline şükret, haset etme
Nice fakirler vardır ki, bir lokma ekmek kazanınca, ü teâlâya şükreder ve zenginlerin hâlini düşünmez bile Nice zenginler de vardır ki, milyarlarına daha birkaç milyar ekleyemediği için üzüntü içindedir Kıskanç insan, başka bir insanın kendinden iyi giyinmesini, iyi yaşamasını hazmedemez Yani onun boyunu bosunu, güzelliğini, çalışkanlığını, başarısını kıskanır Daha kötüsü, onun başına gelen fenalıklara sevinir

İşte bu hâl, kıskançlığın en kötü derecesidir Böyle insandan, ü teâlânın yardımı kesilebilir Daha da mahrum olur İyi kalbli ve herkesin iyiliğini isteyen insan, ü teâlânın himayesinde demektir

Bir hadis-i şerifte, (Bir müslüman, kendisine istediği bir iyiliği, başka bir müslüman için istemezse ve bir müslüman, kendisine gelecek bir kötülüğü, istemediği halde, o kötülüğü başka bir müslüman için isterse, onun imanı tam değildir) buyuruldu Yani, Peygamber efendimiz yalnız kendisini düşünenleri beğenmiyor Başka müslümanları düşünenleri beğeniyor ve öyle yapmalarını istiyor Düşünün bir kere; bütün dünya, Peygamber efendimizin bu emirlerini yapmış olsa, dünyada kavga, gürültü kalır mı?

Haset, tekebbüre sebep olur Başkasında bulunan nimetlerin ondan ayrılarak kendisine gelmesini ister Onun haklı olan sözlerini ve nasihatlerini reddeder Ondan bir şey sorup öğrenmek istemez Kendinden yüksek olduğunu bildiği halde, ona tekebbür eder İmam-ı Gazali hazretleri, (Bütün kötülüklerin başı, kaynağı üçtür: Haset, riya, ucub) buyurdu

Haset eden, çekemediği kimseyi gıybet eder, çekiştirir Onun malına, canına saldırır Kıyamette, bu zulümlerinin karşılığı olarak, hasenatı alınarak ona verilir Haset edilendeki nimetleri görünce, dünyası azap içinde geçer Uykuları kaçar Hayır hasenat işleyenlere, on kat sevap verilir Haset bunların dokuzunu yok eder, birisi kalır Haset edenin duası kabul olmaz

İyiliğe teşekkür edilir
Sual: İyiliğe teşekkürün dindeki yeri nedir?
CEVAP
İyilik edene, mal ile, hizmet ile karşılığı yapılır Bunu yapamayan, hamd ve sena, teşekkür ve dua eder İyiliğe karşı, iyilik yapmak, insanlık vazifesidir Böyle olunca, her iyiliği yapan, en büyük iyilik olarak, yok iken var eden, en güzel şekli veren, lüzumlu uzuvları, kuvvetleri ihsan eden, her birini bir ahenk ile işleterek sıhhat veren, akıl ve zeka bahşeden, çoluk çocuk, ev, ihtiyaç eşyası, gıda, içecek, elbiselerimizi yaratan yüce bir sahibe, bu nimetleri sebepsiz, karşılıksız ihsan eden ve her an yok olmaktan, düşmandan, hastalıktan muhafaza eden ve bize hiç ihtiyacı olmayan, sonsuz kuvvet, kudret sahibi olan ü teâlâya şükretmemek, kulluk hakkını ödememek ne büyük kabahat, ne çok zulüm ve ne alçak bir vaziyet olur? Hele, Ona ve nimetlerin Ondan geldiğine inanmamak veya bunları başkasından bilmek en büyük zulüm, en çirkin yüz karası olur

Bir kimseye her ihtiyacı verilse, her ay yetecek para, gıda hediye olunsa, bu kimse, o ihsan sahibini her yerde, herkese nasıl över Gece gündüz onun sevgisini, teveccühünü, onun kalbini kazanmaya uğraşmaz mı? Onu dertlerden, sıkıntılardan muhafaza etmeye çalışmaz mı? Ona hizmet edebilmek için, kendini tehlikelere atmaz mı? Bunları yapmasa, o ihsan sahibine hiç kıymet vermese, herkes onu ayıplamaz mı? Hatta, insanlık vazifesini yapmıyor diye cezalandırılmaz mı?

İyilik eden bir insanın hakkına böyle riayet ediliyor da, her nimetin, her iyiliğin hakiki sahibi olan, hepsini yaratan, gönderen, ü teâlâya şükretmek, Onun beğendiği, istediği şeyleri yapmak niçin gerekmesin? Elbette, en çok Ona şükretmek, ibadet etmek gerekir Çünkü, Onun nimetleri yanında başkalarının iyilikleri deniz yanında damla kadar bile değildir Hatta diğerlerinden gelen iyilikleri de, yine O göndermektedir

İnsanlık vazifesi
Sual: Nimete şükür nasıl olur?
CEVAP
İmam-ı Rabbani hazretleri Mektubat kitabında buyuruyor ki:
İnsanın, bu nimetleri gönderen ü teâlâya gücü yettiği kadar şükretmesi insanlık vazifesidir Aklın emrettiği bir vazife, bir borçtur Fakat, ü teâlâya yapılması icap eden bu şükrü yerine getirebilmek, kolay bir iş değildir Çünkü, insanlar, yok iken sonradan yaratılmış, zayıf, muhtaç, ayıplı ve kusurludur ü teâlâ ise, hep var, sonsuz vardır Ayıplardan, kusurlardan uzaktır Bütün üstünlüklerin sahibidir İnsanların ü teâlâya hiçbir bakımdan benzerlikleri, yakınlıkları yoktur Böyle aşağı kullar, öyle bir yüce ’ın şanına yakışacak bir şükür yapabilir mi? Çünkü çok şey vardır ki insanlar onları güzel ve kıymetli sanır Fakat ü teâlâ, bunları beğenmez Saygı ve şükür sandığımız şeyler, beğenilmeyen, bayağı şeyler olabilir Bunun için insanlar, kendi kusurlu akılları, kısa görüşleri ile ü teâlâya karşı şükür, saygı olabilecek şeyleri bulamaz Şükretmeye, saygı göstermeye yarayan vazifeler, ü teâlâ tarafından bildirilmedikçe, övmek sanılan şeyler, kötülemek olabilir

İşte, insanların ü teâlâya karşı, kalb ile ve dil ile ve beden ile yapmaları ve inanmaları gereken şükür borcu, kulluk vazifeleri, ü teâlâ tarafından bildirilmiş ve Onun sevgili Peygamberi tarafından ortaya konmuştur ü teâlânın gösterdiği ve emrettiği kulluk vazifelerine İslamiyet denir ü teâlâya şükür, Onun Peygamberinin getirdiği yola uymakla olur Bu yola uymayan, bunun dışında kalan hiçbir şükrü, hiçbir ibadeti, ü teâlâ kabul etmez, beğenmez Çünkü, insanların, iyi, güzel sandıkları çok şey vardır ki, İslamiyet, bunları beğenmemekte, çirkin olduklarını bildirmektedir (c3 m17)

Kısacası şükür, İslamiyet’e uymak demektir

Dil ile şükür
Sual: Dil ile şükrün önemi nedir?
CEVAP
Peygamber efendimiz, bir kimseye (Nasılsın?) buyurdu O kimse, (İyiyim) dedi Üçüncü defa sorunca o kimse, (Elhamdülillah iyiyim) dedi Peygamber efendimiz, (İşte senden bu cevabı bekliyordum Bunun için soruyu tekrarladım) buyurdu (Taberani)

Âlimler, salihler, bir kimseyi ü teâlâya şükrettirmek için, (Nasılsın?) derlerdi İnsan ya şükreder, ya susar veya şikayette bulunur ’tan şikayet etmek ise çok çirkindir Kulun Mevlasına zillet göstermesi izzettir Mevlayı başkasına şikayet etmesi ise zillettir Şükür, ihsanını, iyiliğini anmak suretiyle ihsan edeni övmektir Yani dil ile teşekkür de şükürdür Bir grup kimse, Halife Ömer bin Abdülaziz hazretlerini ziyarete geldiklerinde, içlerinden gencin birisi, (Üstün faziletinizi adaletinizi duyduk Size dilimizle teşekkür etmeye geldik Teşekkür edip döneceğiz) der

Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Beni İsrailde bir abid var idi Beşyüz yıl ibadet etmişti Kıyamet günü ü teâlâ, "Bu Abidin benim ihsanımla Cennete götürün!" buyurur Abid, "Ben ihsan ile değil, yaptığım beşyüz yıllık ibadetle Cennete girmek istiyorum" der ü teâlâ emreder, hesabı görülür Yalnız göz nimeti beşyüz yıllık ibadetten fazla gelir Melekler abidi Cehenneme götürürler Abid, "Ya Rabbi beni rahmetinle, ihsanınla Cennete koy" diye dua eder ü teâlâ buyurur ki:
"Ey kulum, seni yoktan kim yarattı? [Abid, sen yarattın, der] Seni yaratmam, senin tarafından mı oldu, yoksa benim ihsanımla, benim rahmetimle mi oldu? [Abid, senin rahmetinle oldu, der] ü teâlâ verdiği bazı nimetleri de sayar Abid, "Hepsi senin rahmetinle, ihsanınla oldu" der) [T Gafilin]

Nimet umumi olunca, herkese gelince insan bu nimetin kıymetini bilemez Görmek büyük nimet iken, herkeste göz olduğu için göz nimetine her zaman şükretmeyiz Gençler, yaşlanmadıkça gençliğin kıymetini bilmez Hastalar sağlığın kıymetini anlar Fakirler zenginliğin kıymetini bilir Hayatın kıymetini de ancak ölüler anlar Şu halde yaşlanmadan gençliğin, hastalanmadan sıhhatin ve ölmeden önce de hayatın kıymetini bilip şükretmelidir

Nimetlerle övünmek
Sual: ’ın verdiği nimetleri, başkalarına bildirerek övünmek uygun mudur?
CEVAP
Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(ü teâlânın verdiği nimetleri bildirmek, bunlara şükretmek olur) [Beyheki]

Övünmek haramdır Kendindeki iyilikleri, nimetleri, kendinden bilirse, ü teâlânın verdiğini düşünmezse, övünmek olur Yani (Tezkiye-i nefs) olur Bu nimetlerini ü teâlâdan geldiğini bilir, kendinin kusurlu olduğunu düşünürse, (Şükür) olur

Hamd ve şükür
Sual: Hamd ve şükür arasında fark var mıdır?
CEVAP
Hamd, bütün nimetleri ü teâlânın yarattığına ve gönderdiğine inanmak ve söylemek demektir Şükür, bütün nimetleri İslamiyet'e uygun olarak kullanmak demektir

Herhangi bir kimse, herhangi bir zamanda, herhangi bir yerde, herhangi bir kimseye, herhangi bir şeyden dolayı, herhangi bir suretle hamd ederse, bu hamd ve övgülerin hepsi, ü teâlânın hakkıdır Her şeyi yaratan, terbiye eden, yetiştiren, her iyiliği yaptıran, gönderen hep Odur Kuvvet ve kudret sahibi yalnız Odur O hatırlatmazsa, kimse, iyilik ve kötülük yapmayı irade, arzu edemez Kulun iradesinden sonra, O da istemedikçe, kuvvet ve fırsat vermedikçe, hiçbir kimse, hiçbir kimseye, zerre kadar, iyilik ve kötülük yapamaz Kulun istediği her şeyi, O da irade ederse, dilerse yaratır Yalnız Onun dilediği olur İyilik ve kötülük yapmayı, çeşitli sebeplerle hatırlatmaktadır

Sual: Çok şükür mü demek iyidir, yoksa Elhamdülillah demek mi?
CEVAP
İkisi de aynı ise de, Elhamdülillah demek daha faziletlidir İmam-ı Rabbanihazretleri buyuruyor ki:
(Sevilenin her şeyi, sevenin gözünde her zaman sevgilidir İncitirse de, iyilik ederse de sevilir Sevmek nimeti ile şereflenenlerin, sevmenin tadını alanların çoğu, sevdiğinin iyiliklerine kavuşunca sevgileri artar Yahut incitmesinde de, iyiliğinde de, sevgileri değişmez Sevdiğinin hiçbir hareketi ona çirkin gelmez Sıkıntılı ve neşeli zamanlarında hep hamd eder Hamd etmek, şükretmekten daha kıymetlidir Çünkü şükretmekte nimetleri göz önündedir

Hamd ederken nimetleri de, elemleri de sevilmektedir Çünkü ü teâlânın verdiği elemler, nimetler gibi güzeldir Hamd devamlıdır Nimet zamanında da, sıkıntılı hâllerde de hamd edilir Şükür ise nimet zamanlarında olur, nimet kalmayınca, ihsan bitince şükür de kalmaz) [c2, m33]

İyilik eden bir insanın hakkına riayet ediliyor da, her nimetin, her iyiliğin hakiki sahibi olan, hepsini yaratan, gönderen ü teâlâya şükretmek, Onun beğendiği, istediği şeyleri yapmak, niçin lazım olmasın? Elbette, en çok Ona şükretmek, ibadet etmek lazımdır Çünkü, Onun nimetleri yanında başkalarının iyilikleri, deniz yanında damla kadar bile değildir Hatta onlardan gelen iyilikleri de, yine O göndermektedir O halde, hamd ve şükre devam etmek gerekir

Kuran-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Biz şükreden kimseleri mükafatlandırırız) [Aİmran 145]

Hadis-i şeriflerde de buyuruluyor ki:
(Cennetin bedeli La ilahe illallah, nimetin bedeli Elhamdülillah’tır) [Deylemi]

(Müminin her işi, hayırdır Nimete şükreder, hayra kavuşur Belaya uğrayınca da, sabreder, yine hayra kavuşur) [Müslim]

Hadis-i şerifte, (Nimetin bedeli Elhamdülillah) buyuruluyor Peki, sadece Elhamdülillah demekle nimetin bedelini vermiş olur muyuz? Yani şükretmiş olur muyuz? Bir kimsenin eline bir miktar para geçse, onunla şarap alıp içse, (Elhamdülillah, elime para geçti şarabımı alabildim) dese, nimetin şükrünü eda etmiş olamaz O nimeti dinin yasaklamadığı yerde, hatta emrettiği yerlerde kullanırsa ancak o zaman şükretmiş olur Elhamdülillah demenin, yani şükrün kısa tarifi, İslamiyet’in emir ve yasaklarına uymaktır

Hamd etmek
Sual: Hamd etmek vacib mi, sünnet mi?
CEVAP
Hamd, yani elhamdülillah demek, namazda vacib, her duadan önce ve yiyip içtikten sonra sünnettir Her hatırladıkça söylemek mubahtır Pis yerlerde söylemek mekruh, haram yedikten, içtikten sonra söylemek, haramdır ve hatta küfre sebep olur (Redd-ül Muhtar 1/6)

Hâline şükretmenin yolu
Sual: Hâline şükretmenin yolu nedir?
CEVAP
Ahiret işinde, salih kimselere bakıp, onlar gibi olmaya çalışmak gerekirken, dünya işlerinde, kendimizden daha aşağıda olan fakirlere bakmak gerekir Kendimizden daha çok zengin olanlarla sık sık görüşmemek iyi olur Peygamber efendimiz, (Zenginlerdeki mal ve nimetleri görüp, hâlinizden şikâyet etmemek ve sahip olduğunuz nimetleri küçümsememek için onların yanına seyrek gidin) buyuruyor (Hakim)

Zengin de, fakir de olsak, dilencilere değil, fakirlere yakın olmak çok iyidir Çünkü hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Fakirlerin kıyamette saltanatı vardır Onlara “ rızası için sana bir şey vereni, bir lokma veya bir yudum su vereni Cennete götür” denir Onlar da alıp götürürler) [İAsakir]

(Fakirlerle dostluk kurun Zira kıyamette devlet onlarındır) [Ebu Nuaym]

(Din işlerinde kendinden üstün olanı görüp ona uyan, dünya işlerinde ise kendinden aşağısına bakıp ü teâlâya hamd eden şükretmiş olur) [TGafilin]

İnsan, içinde bulunduğu duruma isyan etmemelidir Belki o durumu kendisi için daha iyidir Çünkü hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(ü teâlâ buyuruyor ki: “Öyle kimse vardır ki, onun imanı ancak zenginlikle salah bulur Eğer o fakir olsaydı, küfre girerdi Kimi de, ancak fakirlikle salah bulur, [doğru, iyi yolda olur], eğer zengin olsaydı, küfre düşerdi Kiminin imanı da, ancak sıhhatte olması ile tamam olur Eğer hastalansa, küfre girerdi Kiminin imanı hastalık içinde bulunmakla olgunlaşır Eğer sıhhatte olsaydı küfre sürüklenirdi”) [Hatib]

Kanaat
Aza kanaat etmek, çoğu istememek değildir Bulunduğu duruma razı olmak demektir Hadis-i şerifte, (Kim ü teâlânın verdiği az rızka razı olursa, ü teâlâ da onun az ameline razı olur) buyuruldu

Nimete şükredince
Sual: Fakir bir kimsenin de şükretmesi gerekir mi?
CEVAP
Elbette gerekir Cenab-ı Hak, göz, kulak gibi uzuvların yanında akıl ve iman gibi nimetler vermiş, insanlar için çeşitli gıdalar yaratmıştır Bunlara şükretmek gerekir İmam-ı Rabbani hazretleri, şükrün İslam’a uymak olduğunu, Cenab-ı Hakkın, (Şükrederseniz nimetimi artırırım) buyurduğunu bildirmektedir

Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Bir kul, ü teâlânın verdiği nimet için Elhamdülillah derse, nimetin şükrünü eda etmiş olur İki defa söylerse sevabı artar Üç defa söylerse günahları mağfiret olur) [Beyheki]

(ü teâlâ, yiyip içtiğinde Elhamdülillah diyeni, bu sözü için Cennete koyar) [İbni Asakir]

İmam-ı Mücahid hazretleri Nahl suresinin, (Onlar, ’ın nimetini bilip itiraf ederler Sonra da onu inkâr ederler) mealindeki 83 âyet-i kerimesini, (Onlar, nimetlerin ’tan olduğunu bilirler Fakat, "Bu nimetleri biz kazandık veya bize miras kaldı" diyerek nankörlük eder) diye tefsir etmiştir İnsan, bir hasta veya sakat görünce, kendisinin böyle bir derde müptela olmadığı için şükretmelidir! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Bir kimse, hasta, sakat birini görünce, "ü teâlâya hamdolsun ki beni böyle etmedi Bundan ve daha başka dertlilerden üstün kıldı" derse, nimetin şükrü olur) [Beyheki]

Nimete şükredince, hem eldeki nimet yok olmaktan kurtulur, hem de yeni nimetlerin ele geçmesine sebep olur Hadis-i şerifte, (Az veya çok bir nimete kavuşan, "Elhamdülillah" derse, ü teâlâ, o kimseye bu nimetten daha iyisini verir) buyuruldu Şükredenden ü teâlâ razı olur Hadis-i şerifte, (Yiyip içtikten sonra "Elhamdülillah" diyenden ü teâlâ razı olur) buyuruldu

ü teâlânın başta iman nimeti olmak üzere verdiği sayısız nimetlere her zaman şükretmek, hamd etmek gerekir Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(İnsanların en efdali, çok hamd edenlerdir) [Taberani]

Âyet-i kerimelerde de buyuruluyor ki:
(Bana şükredin, nankörlük etmeyin!) [Bekara 152] [Nankörlük,şükretmemek, nimetleri ü teâlâdan bilmemek demektir]

(Şükrederseniz elbette nimetimi artırırım Eğer nankörlük ederseniz, hiç şüphesiz azabım çok şiddetlidir) [İbrahim 7]

İyilik edene dua
Sual: İyilik eden arkadaşa, teşekkür etmeyip, gıyabında dua etsek uygun olur mu?
CEVAP
Yüzüne karşı teşekkür etmeli, gıyabında da dua etmelidir! Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İyilik gördüğüne, Cezakellahü hayran kesira [, seni çok hayırla mükafatlandırsın] diyen, ona en büyük duayı etmiş olur) [İ Asakir]

(Bir müslüman, arkadaşının gıyabında dua edince, bir melek de ona, “Aynen bir mislini de ü teâlâ sana versin” diye dua eder) [Müslim] Meleğin duası ise elbette kabul olur

Şükür secdesi
Sual: Şükür secdesi nedir, nasıl yapılır?
CEVAP
Kendisine nimet gelen veya bir dertten kurtulan kimsenin, ü teâlâ için şükür secdesi yapması müstehaptır Şükür secdesi, tilavet secdesi gibidir Şükür secdesi yapacak olan, niyet edip, secdeye gidince, önce Elhamdülillah der Sonra secde tesbihini okur Sonra ü ekber der ve ayağa kalkar (Tahtavi)

Sual: Şükür secdesi, abdestsiz yapılabilir mi?
CEVAP
Tilavet secdesi gibidir, abdestsiz yapılmaz

Şükür duası
Sual: Sıkıntılı bir halimizden kurtulduk Acaba böyle bir durumda en güzel şükür nasıl olur? Dua, secde vbnasıl hareket etmeliyiz?
CEVAP
1- Her gün sabah ve akşam aşağıdaki duayı okuyunuz:
("ümme ma esbaha bi min nimetin ev bi ehadin min halkıke, fe minke vahdeke la şerike leke, felekel hamdü ve lekeşşükür" duasını, gündüz okuyan o günün, akşam okuyan o gecenin şükrünü ifa etmiş olur) [Akşam okurken esbaha yerine emsâ denir]
[Bu dua çok kıymetlidir, ezberleyip gündüz ve akşam okumayı ihmal etmemeli]

2- Şükür secdesi yapınız

3- İki rekat şükür namazı kılınız

4- Mali durumunuz iyi ise hayatınızın şükrü için hayvan kesin ve fakirlere dağıtın

5- Şükür İslam’a uymak demektir Dinin her emrine uymaya çalışınız

Herkes, içinde bulunduğu nimetin kıymetini bilmelidir! Nimetin kıymeti bilinirse, artar, bilinmezse elden gider Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(ü teâlâ, bir kimseye nimet verir ve insanların ihtiyaçlarını ona düşürür de, o da onların ihtiyaçlarını gidermezse, nimeti yok olmaya mahkumdur) [İbni Neccar]

Her müslüman, sahip olduğu imkanları, başarıları, nimetleri kendinden bilmemelidir! "Bunu ben yaptım" dememelidir! Her nimeti ü teâlâdan bilmelidir! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(ü teâlâ, bir kimseye nimet verir, o da nimetin ’tan olduğunu bilirse, henüz hamd etmeden, ü teâlâ onu şükretmişlerden yazar Bir kimse de, işlediği günaha pişman olursa, henüz tevbe etmeden, ü teâlâ onu affeder) [Hakim]

Şükür ve sabırla ilgili küçük bir kıssa da bildirelim:

Hifa Hatun
Medine’de güzelliği diller destan olan bir kadın vardı Adı Hifa olan bu hatun, Resulullah efendimizden Cennete götürecek ibadetin ne olduğunu sordu (Önce evlenmek gerekir Evlenen dinin yarısını korur) cevabını alınca, Hifa Hatun, (Kendime denk olan hiç kimse göremedim Ancak siz, kimi uygun görürseniz, ona razıyım) dedi Resulullah efendimiz, (Yarın mescide ilkönce gelen zat ile evlendireyim) buyurdu Hifa hatun da razı oldu

Sabah oldu Mescide gelen zat, hem fakirdi, hem de fiziki yönden de güzel değildi Siyaha yakın, zayıf biri olan Süheyb idi Hifa ise, güzel olduğu kadar da zengin ve her bakımdan mükemmel idi ü teâlânın takdirine razı oldu Nikahları kıyıldı Süheybin düğün yemeği verecek parası olmadığı gibi, gelini götürecek bir yeri de yoktu Hifa hatun, ona mal ve ev verdi Hifa, Süheyb için bir nimet, Süheyb de Hifa için bir mihnet demekti

Gerdek gecesi, (Cennete öyle yüksek dereceler var ki buraya ancak sabreden ve şükredenler girer) hadis-i şerifindeki müjdeye kavuşmak için ikisi de, (Nimete şükür ve mihnete sabır için geceyi ibadetle geçirmeye) karar verdi Cebrail aleyhisselam gelip durumu Resulullah efendimize bildirdi Peygamber efendimiz, Cebrail aleyhisselamın bildirdiklerini anlatınca, Hazret-i Süheyb, sevincinden başını secdeye koyup, (Ya Rabbi eğer beni affetmişsen, yeni bir günaha girmeden, canımı al) diye dua etti O anda vefat etti Peygamber efendimiz, (Şu anda Hifa hatun da vefat etti) buyurdu İkisinin kabrini yanyana kazdılar Biri nimete şükretmişti, diğeri de mihnete sabretmişti

’a şükrün lüzumu
Sual: Kendi isteğimizle yaratılmadığımıza göre, ’a şükretmemiz gerekir mi?
CEVAP
Hiç yoktan yaratıldığımız için şükür gerektiği gibi, şu hususlardan dolayı da şükür gerekir:
1- ü teâlâ, bizi bir taş, bir bitki veya bir hayvan olarak değil de, insanolarak yarattığı için,
2- Müslüman bir ülkede doğduğumuz için, [Gayrimüslim bir ülkede dünyaya gelseydik, araştırıp iman etmemiz çok zor olurdu Müslüman ülkede doğmamız, ü teâlânın bir ihsanıdır]
3- Müslüman ülkede doğduğu hâlde, dinsiz olan birçok kişi gibi olmadığımız için,
4- Müslüman aileden dünyaya gelip, onlar bizi Müslüman olarak yetiştirdiği için,
5- Bozuk çevrenin etkisinde kalmadan, imanımızı muhafaza ettiğimiz için,
6- Musa aleyhisselam gibi büyük bir peygamber, bu ümmetten olmak için dua etmiştir Bir peygamberin bile isteyip de kavuşamadığı nimete, biz kavuştuğumuz için,
7- Ülkemizde ve dünyada, insanların çoğu, namaz kılmaktan mahrumdur Namaz kılmak, ü teâlânın kulunu kendisine muhatap seçmesi, huzuruna kabul etmesi demektir Milyonlarca, milyarlarca insan arasından, bizi muhatap kabul ettiği, bize yap, yapma diye emirler verdiği ve her gün beş sefer, huzuruna kabul ettiği için,
8- Her ülkede bid’at ehli gruplar var Bid’atler ibadet gibi işleniyor Bid’at ehli olmadığımız için,
9- Cehennemden kurtulacağı bildirilen, Ehl-i sünnet vel cemaat fırkasında olduğumuz için,
10- İslam âlimlerini tanımayı, sevmeyi, kitaplarını okuyup dinimizi öğrenmeyi ve yaymayı bize nasip ettiği için de çok şükretmek gerekir Ne kadar çok şükretsek, yine layıkıyla şükretmiş olamayız Çünkü ü teâlânın nimetleri, ihsanları saymakla bitmez Bir âyet-i kerime meali şöyledir:
(’ın nimetlerini saymaya kalksanız, bitiremezsiniz) [Nahl 18]

Bir beyit:
Vücudun her zerresi, gelse de dile,
Şükrün binde birini, yapamaz bile

Bunca nimetlere şükrediyor muyuz? Nimet içinde yüzen, şükrü kolay hatırlayamaz Bir âyet-i kerime meali de, şöyledir:
(Kullarım içinde hakkıyla şükreden azdır) [Sebe 13]

Şükretmemek nankörlüktür ü teâlâ, (Şükrederseniz, nimetlerimi artırırım Nankörlük ederseniz, azabım çok şiddetlidir) buyuruyor (İbrahim 7)

Şükretmek için İslam’a uymak gerekir İslam’ın emir ve yasaklarına uyan şükretmiş olur
Hamd etmek
Sual: Nefsimize uyup günah işlediğimiz zamanlar oluyor, bu zamanlar da dahil, her halimize hamdolsun demek caiz midir?
CEVAP
Günahlar kast edilmeden, elhamdülillahi alâ külli hâl yani her halimize hamd olsun demek caiz olur Küfre düşmek veya sapıtmak gibi haller de düşünülünce, o zaman şöyle demelidir:
(Elhamdülillahi alâ külli hâl, sivel küfri ved-dalâl) (Küfür ve dalalet hariç, her halden dolayı ’a hamd olsun) demektir

Şöyle demek de uygun olur:
(Elhamdülillahi alâ külli hâl Ve eûzü billahi min hâli ehlinnâr)
(Her halden dolayı ’a hamd olsun Cehennem ehlinin halinden ’a sığınırım) demektir

Hazret-i Ebu Bekre şükretmek
Sual: (Ebu Bekir’i sevmek ve ona şükretmek her mümine şarttır) anlamında bir hadis var Şükür sadece ’a olmaz mı?
CEVAP
Şükür, teşekkür etmek demektir Bir iyilik edene memnuniyetini, minnetini bildirmek demektir İyilik edene bu hissi göstermek ve onu övmektir Araplar şükran derler Teşekkür ederim demektir İnsanlara da şükredilir İki hadis-i şerif meali şöyledir:
(İnsanlara şükretmeyen, ü teâlâya şükretmemiş olur) [Tirmizi, İ Ahmed]

(Kime bir iyilik yapılırsa, o iyiliği ansın! İyiliği anmak şükür olur İyiliği gizleyen nankörlük etmiş olur) [Ebu Davud]

Elhamdülillah demek
Sual: Her nimet için elhamdülillah demek gerekir mi?
CEVAP
Evet gerekir Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Bir nimet için "Elhamdülillah" diyen, nimetin şükrünü eda etmiş olur İki defa derse sevabı tazelenir Üç defa derse, günahları affolur) [Hakim]

(Bir Müslüman dünyadaki her şeye sahip olsa, "Elhamdülillah" dese, bu "Elhamdülillah" sözü, o her şeyden daha kıymetlidir) [Deylemi]

(Yiyip içince bir defa "Elhamdülillah" diyeni ü teâlâ Cennete koyar) [İbni Asakir]

(Yeni gömlek giyerken, "Hamd olsun O ’a ki, bedenimi örtecek ve hayatımı güzel edecek şeyi bana nasip etti" diyen ve eskisini de birisine veren, hayatında da, ölümünde de ’ın himayesinde olur) [İAhmed]

Hamd olsun demek
Sual: Nasılsın diyene, hamd olsun iyiyiz veya çok şükür iyiyiz demek kâfi midir yoksa ’a hamd olsun, ’a şükürler olsun demek şart mıdır?
CEVAP
’a hamd olsun, ’a şükürler olsun demek çok iyidir
Bununla beraber İslam âlimleri, hamd olsun, şükürler olsun, çok şükür gibi ifadeler kullanmışlardır

Mesela İmam-ı Rabbani hazretleri, bazı mektuplarında kelimesini kullanmadan da hamd olsun diyor

Hamd gibi, dua da için yapılır ’a dua ediyorum demek şart değildir Dua ediyorum demekle adı kasten kaldırılmış olmaz

İmam-ı Rabbani hazretleri, (’ın seçtiği, sevdiği kullarına selam olsun) buyuruyor ’ın selamı olsun demiyor

Hamd gibi selam da için olduğundan dolayı, ismi kullanılmamıştır Bu bakımdan vesselam demek kâfi görülmektedir

Kur'an-ı kerimde de, ’a şükür yerine, sadece şükür kelimesi kullanılmıştır:
(İnsanların çoğu şükretmez) [Bekara 243, Yunus 60, Yusuf 38, Müminun 61]

(Az şükrediyorsunuz) [Araf 10, Müminun 78, Secde 9, Mülk 23]

(Şükreden kimseleri mükafatlandıracağız) [Âl-i İmran 145]

(İman eder ve şükrederseniz, size neden azap etsin?) [Nisa 147]

(Nuh, çok şükreden bir kul idi) [İsra 3]

Şükretmek nasıl olur?
Sual: Şükür nedir? ü teâlâya nasıl layıkıyla şükredebiliriz?
CEVAP
Şükür, her nimetin ’tan geldiğini bilip yerinde sarf etmek ve dille de hamd etmektir Şükür, kendini o nimete layık görmemektir Şükür, nimeti değil, nimeti vereni görmektir Nimet sahibinin emirlerine uyup yasakladıklarından sakınmaktır Bu da, kalb, dil ve diğer azalarla olur Kalble iyiliğe niyet eder Dille hamd eder, şükrünü açıklar Uzuvlarla şükürse, ü teâlânın verdiği nimetleri, onun sevdiği ve istediği yerlerde kullanmaktır ü teâlâya layıkıyla şükretmek mümkün değilse de, şunlar yapılırsa, şükredilmiş kabul edilir:
1- Her nimetin ’tan geldiğini bilmek ü teâlâ, Hazret-i Musa’ya buyurdu ki:
(Kendine verdiğim nimeti benden bilen, nimetlerin şükrünü eda etmiş olur Bir kimse de, rızkını kendi çalışmasıyla bilip benden bilmezse, nimetin şükrünü eda etmemiş olur) [İ Gazali]

2- Nimetleri ü teâlânın istediği şekilde kullanmak Mesela gözün şükrü, ibretle bakmak, harama bakmamak, Müslümanın ve arkadaşının kusurunu görmemektir Kulağın şükrü, iyi şeyler dinlemek, kötü şeyleri, söylenilen ayıpları dinlememektir

3- Kendimiz dinin emir ve yasaklarına uyarken, diğer insanların da bu nimetten istifade etmesini, hidayete ermelerini sağlamak için çalışmak

4- ü teâlâ çeşitli nimetler verince, buna layık olmadığını düşünüp utanmak şükür olur Şükürdeki kusurunu bilmek de şükür olur Şükredemiyoruz diye özür beyan etmek de şükürdür (ü teâlâ, kusurlarımı örtüyor) demek de şükürdür Şükür vazifesini yerine getirmenin ü teâlânın bir lütfu olduğunu düşünmek de şükürdür

5- ü teâlânın verdiği her şeye razı olmak

6- Nimetlerden faydalanıldığı müddetçe, ü teâlâya isyan etmemek

7- Yapılan iyiliği anıp ihsan edeni övmek, yani dille de Elhamdülillah demek

8- Bir hadis-i şerif meali: (“ümme mâ esbaha bî min ni’metin ev bi-ehadin min halkıke, fe minke vahdeke, lâ şerîke leke, fe lekel hamdü ve lekeşşükr” duasını, gündüz okuyan o günün, akşam okuyan o gecenin şükrünü ifa etmiş olur) [M Rabbani 3/17] (Bu duayı akşam okurken, esbaha yerine emsâ denir)

9- Vasıtalara şükretmek ü teâlâ nimetlerini, rızkımızı bir vasıtayla gönderir Onlara teşekkür etmekle de, ü teâlâya şükretmiş oluruz Bir hadis-i şerif meali: (İnsanlara teşekkür etmeyen ü teâlâya şükretmemiş olur) [İ Ahmed]

Hamd etmek
Sual: ’a hamd etmenin, yani Elhamdülillah demenin hükmü nedir?
CEVAP
Yerine göre hamd etmenin hükmü değişir Birkaç örnek verelim:

Vacib olduğu yerler:

Namazda hamd etmek vacibdir Fatiha suresi okumakla hamd edilmiş olur

Sünnet olduğu yerler:

Duaya başlarken, hutbede ve yiyip içtikten sonra hamd etmek sünnettir

Müstehab olduğu yerler:

Duaların sonunda hamd etmek müstehabdır

Mubah olduğu yerler:

Her hatırladıkça hamd etmek mubahdır

Haram olduğu yerler:

Haram bir şeyi yiyip içtikten sonra hamd etmek haramdır

Küfür olduğu yerler:

Domuz eti, şarap gibi kesin haram olan bir şeyi yiyip içtikten sonra hamd etmek haramdır, hatta haramlığına önem verilmezse küfür olur

Sayılamayan nimetler
Sual: Çok sıkıntıları olan bir Müslümanın, yine de şükretmesi gerekir mi?
CEVAP
Müslüman olmak en büyük nimete sahip olmak demektir Bu nimete ne kadar şükretsek azdır Müslüman olan, nimetler içindedir Kur’an-ı kerimde mealen buyuruldu ki:
(’ın nimetlerini saymaya kalksanız, bitiremezsiniz) [Nahl 18]

ü teâlâ, (Rahmetim gazabımı aştı) buyuruyor (Deylemi)

Bu bakımdan, her işte müminin kârı çok olur Birkaç örnek verelim:
1- Günahlar bire bir yazılırken, sevablar en az bire on yazılır Bire yedi yüze kadar çıkar, hatta daha da fazla karşılık verilir Bir âyet-i kerime meali:
(Bir iyilik yapana on katı sevab verilir Bir kötülük ise ancak misliyle [bire bir] cezalandırılır Kimseye haksızlık yapılmaz) [Enam 160]

Bir hadis-i şerif meali de şöyledir:
(İyilik yapmak isteyip de yapamayana, ü teâlâ, tam iyilik etmiş gibi sevab yazar Eğer o iyiliği yaparsa on, yediyüz misli ve çok daha fazla sevab yazar Eğer kötülüğe niyet eder de yapmazsa, tam bir sevab yazar O kötülüğü yaparsa, sadece bir günah yazar) [Buhari]

2- İyilik yapmaya imkânı olmayan bir mümin samimi olarak, (Şu dağ altın olsa da, herkese dağıtsam) diye düşünse sanki dağıtmış gibi sevaba kavuşur, ama imkânım olsa şöyle hırsızlık ederdim, şöyle günah işlerdim diye düşünse, o günahları işlemedikçe günah yazılmaz Hatta günah işlemeye karar verip sonra rızası için vazgeçse, sevab da alır

3- Mümin hastalanıp ibadet edemez hâle gelince, ona yine lütuflar yağmaya başlar Hastayken doğru dürüst yapamadığı amellere daha çok sevab kazanır Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Mümin, hastalanıp ibadet edemeyince, ü teâlâ, günahları yazan soldaki meleğe, “Onun günahlarını yazma” emri verir Sevabları yazan sağdaki meleğe de, “Ona sıhhatliyken yaptığı amellere verilen sevabların en güzelini yaz, ben onun durumunu bilirim ve onu ben bu hâle getirdim” buyurur) [İbni Asakir]

4- İnsanların amellerini yazan ikişer melek, her sabah akşam değişir Eğer kul sabah ve günün sonunda iyi iş işlemişse, aradaki günahlara bakılmadan affedilir Bu ne büyük bir ihsandır! Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Melekler, insanların amel defterlerini götürdükleri zaman, başında ve sonunda iyi iş yazılı ise, gün ortasında yapılanları ona bağışlarlar) [Ebu Ya’la]

5- Sevab veya günah yazılırken de melekler mümine lütufta bulunur Mümin, birkaç günah işler, sağdaki âmir olan melek soldakine günahları yazdırmaz, (Biraz bekle, belki bir iyilik) işler der Kul bir iyilik işleyince, şimdi yazalım der Bir iyiliğe on sevab verilir O kişi üç günah işlemişse, 10’dan 3’ü çıkar, geriye 7 sevab yazılır Bir hadis-i şerif meali:
(Sağdaki melek, soldaki meleğin âmiridir Kul, bir iyilik yapınca, on sevab yazar Kötülük yapınca, sağdaki melek, soldaki meleğe, bekle der O da, 6 saat bekler Eğer kul istiğfar ederse, hiç günah yazmaz İstiğfar etmezse, tek bir günah yazar) [Taberani, Beyheki]

6- Dört rekâtlık namazda yanılıp üç mü, dört mü kıldım diye şüphelenince, üç kabul eder, bir rekât daha kılar Secde-i sehv eder Peygamber efendimiz, böyle yapan kimse için, (Eğer beş rekât kılmışsa, melekler bir rekât daha ekleyip o namazı altı rekât olarak yazarlar) buyuruyor(Müslim)

Bir rekât fazla kıldığı namaz boşa gitmiyor, yanına bir daha eklenerek iki rekât namaz olarak takdim ediliyor Hep böyle, müminin lehine hareket edilmektedir Bir kimse ’a bir adım yaklaşırsa ü teâlâ ona on adım yaklaşıyor Hep nimet içindeyiz

7- dostlarını, sadece seven bile kurtulur Silsile-i aliyye büyüklerinden, Kâbe-yi şerifi görünce, (Yâ Rabbi, bizi seveni dostun yap) diye dua edenler oldu ve bu duaları kabul oldu Demek ki, bu büyükleri seven kurtulur Bir hadis-i şerif meali de şöyledir:
(Dini sual sormakla dört kişi sevabda ortaktır: Sual soran, cevap veren, dinleyen ve bunları sevenler) [Ebu Nuaym]

Gazetede, maillerde bunları okuyanlar, radyoda ise dinleyenler de sevaba ortak olur Bir de, bir kimse gazete alamıyordur yahut bilgisayarı, maili yoktur, okuyamıyordur Radyoyu o saatte dinleyemiyordur, fakat (Gazete alsaydım veya bilgisayarım olsaydı da, bu sual ve cevapları okusaydım) yahut radyoda konuşulurken (O saatte müsait olsaydım da dinleseydim) diyordur Böyle diyenler de, diğerleri gibi sevaba kavuşur Mesela, Osman Ünlü hoca konuşuyor, bir mazeretle dinleyemeyen biri, (Ne iyi, suallere nakle uygun cevap veriliyor, Osman hocadan ve ona bu imkânı verenlerden razı olsun)derse, yine sevaba ortak olur

8- Yatağa abdestli giren, ölürse şehit olur Namaza kalkmak yahut ertesi gün faydalı işler yapmak niyetiyle uyuyanın uykusu ibadet olur İki hadis-i şerif meali:
(Âlimlerin uykusu ibadettir) [İ Gazali]

(Oruçlunun uykusu ibadettir) [Deylemi]

9- Ramazan ayına kavuşmak büyük nimettirBir hadis-i şerif meali şöyledir:
(ü teâlâ, Ramazanın ilk gecesi, müminlere rahmet eder Rahmetle baktığı kuluna da artık hiç azap etmez Ramazanın son günü, oruç tutan müminlerin hepsini affeder) [Beyheki] (ü teâlânın sıfatları da ebedî olduğu için, razı olması, affetmesi de ebedîdir Bir defa rahmetle bakarsa, bir defa affederse, artık ona hiç azap etmez)

10- Camiye giren bile nimete kavuşuyor Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Camiye giren, o andan itibaren namazda sayılır) [İbni Ebi Şeybe]

11- Cuma günü ölen bile kurtulur Bir hadis-i şerif meali de şöyledir:
(Cuma günü ölen mümin, şehid olur ve kabir azabından kurtulur) [Ebu Nuaym]

12- Ömründe bir kere günahtan sakınan, sonunda Cennete gider Bir hadis-i şerif meali:
(Ömründe bir kere ’ı anan veya Ondan korkan Mümin, Cehennemden çıkar) [Tirmizi]

13- İman eden kâfirin, kâfirken yaptığı iyilikler boşa gitmediği gibi, yaptığı bütün günahları da affolur, hatta sevaba çevrilir Bir âyet-i kerime meali:
(ü teâlâ, kâfirken tevbe edip iman eden ve salih amel işleyenlerin seyyiatını hasenata [günahlarını sevablara] çevirir çok affedici ve çok merhamet sahibidir) [Furkan 70]

ü teâlâ, (Affettiğim kimseyi artık asla kınamam) buyuruyor Bir hadis-i şerif meali de şöyledir:
(Tevbe eden, hiç günah işlememiş gibi olur) [İbni Mace]

14- Rabbimizin affetmediği günah yoktur Bir âyet-i kerime meali:
(De ki, ey çok günah işlemekle haddi aşan kullarım! ’ın rahmetinden [bizi affetmez diye] ümidinizi kesmeyin! Çünkü , [iman ehlinin] bütün günahlarını hiç şüphesiz affeder Elbette O, sonsuz mağfiret ve nihayetsiz merhamet sahibidir) [Zümer 53]

15- ü teâlâ, âhirette bile, yapılan cömertlikten veya başka iyilikten dolayı kulunu affeder Mahşer günü bir tek sevabı kalan mümin, bunu tek sevaba ihtiyacı olan başka mümine bağışlayınca ü teâlâ, ikisini de Cennete koyar Cehennemden sorgu için çıkarılan bir kimseye, (Haydi tekrar Cehenneme) dendiği zaman, o mümin, ayağındaki zincirlerle koşarak Cehenneme gider Cehenneme gidilirken koşulur mu diye sorulduğu zaman, (Dünyada ne başımıza gelmişse, söz dinlememekten ileri gelmiştir, bari burada söz dinleyeyim diye koşuyorum) der Bu söz ü teâlânın hoşuna gider ve onu Cennete götürün buyurur

Teşekkür ve şükür
Sual: (İnsanlara teşekkür etmeyen, ü teâlâya şükretmiş olamaz) hadis-i şerifindeki insanlara teşekkürden maksat nedir?
CEVAP
(Bize gelen nimete vesile olan kimseye teşekkür etmedikçe, o nimet için yapacağımız şükrü ü teâlâ kabul etmez) demektir Mesela, evi olmayan bir fakire, hayırsever bir zengin bir ev hediye etse, o fakir de zengine teşekkür etmeyip sadece, (Yâ Rabbi, bana ev nasip ettiğin için sana şükrederim) dese, yetmez, bu nimete vesile olan şahsa da teşekkür etmesi gerekir

Nimete şükür
Sual: Nimetlere şükretmenin kısa yolu nedir?
CEVAP
Dini hususlarda kendimizden üstün olana bakıp kibirlenmemek, dünyalık hususlarda ise kendimizden aşağıda olana bakıp bizdeki mevcut nimetlere nankörlük etmemek gerekir Bir hadis-i şerif meali:
(Dinde kendinizden yukarıda olana bakın, aşağı olana bakmayın, yoksa kendinizi beğenip, helâk olursunuz Dünyalık hususunda da, kendinizden yukarıda olana bakmayın, yoksa nankörlük edersiniz Kendinizden aşağı olana bakın ki nimete şükredesiniz) [Ey Oğul İlmihali]

Sabır ve şükür
Sual: (ın nimetlerini yiyip, şükredenin sevabı, oruç tutup sabredenin sevabından az değildir) hadis-i şerifinde, şükretmek, neden oruç tutup sabretmekten daha sevabdır? Oruç tutup sabreden çok sıkıntıya katlanır; ama şükretmek daha kolay değil mi?
CEVAP
Hamd, bütün nimetleri ü teâlânın yaratıp gönderdiğine inanmak ve söylemek demektir Şükür, bütün nimetleri İslamiyet’e uygun kullanmak demektir Yani ’ın verdiği nimetleri yerinde sarf etmek, gizli açık ’a itaat edip günahlardan kaçınmaktır Kişi, Rabbinin verdiği nimetleri günaha vasıta kılarsa, şükretmiş olmaz, nankörlük etmiş olur Şükrün esası, nimetlerin sahibini bilmek, bunu kalble tasdik edip dille söylemektir

Büyüklerin söyledikleri gibi, Horasan’ın köpeklerini de aç bıraksanız, sabretmiş olur Şükretmek ise, çok zordur Onun için Kur’an-ı kerimde, (İnsanların çoğu şükretmez, şükredenler azdır) buyuruluyor Her uzvun şükrü vardır:

1- Ellerin şükrü: Harama el uzatmamak, helal olan şeyleri tutmak,
2- Dilin şükrü: Yalan, gıybet, iftira, fuhuş söz gibi kötü şeylerden uzak durmak, hayır söylemek ve ü tealayı zikretmek,
3- Gözlerin şükrü: Harama bakmamak, Müslümanların kusurlarını görmemek ve her şeye ibretle bakmak,
4- Kulakların şükrü: İyi şeyler dinlemek, kötü şeyleri, çalgıları dinlememek, söylenilen ayıpları duymamak,
5- Burnun şükrü: Haram şeyler koklamamak, helal olanları koklamak,
6- Ayakların şükrü: Kumarhane, meyhane gibi kötü yerlere gitmemek, camiye ve salih akrabaları, diğer salih zatları ziyarete gitmek,
7- Fercin şükrü: Zinadan, livatadan uzak durmak, nikâhlı eşle beraber olmak,
8- Midenin şükrü: Mideye haram lokma sokmamak, helal şeyleri yiyip içmek,
9- Kalbin şükrü: Kibir, ucb, suizan, öfke, riya, kin, haset, mal ve makam sevgisi, övülmeyi sevmek, ayıplanmaktan korkmak, övünmek gibi şeylerden kaçmak; ilim, tefekkür, rıza, hayâ, tevazu, merhamet, mürüvvet, hüsnüzan etmek gibi güzel vasıflara sahip olmak, yani kötü sıfatlardan kurtulup güzel huylarla süslenmek,
10- Bedenin şükrü: Oruç tutmak ve namaz kılmak

Diğer şükürlerden bazıları:

’ı tanımanın şükrü: Bildirdiği emir ve yasaklara riayet edip, hubb-i fillah buğd-i fillah üzere olmak, yani sevdiklerini sevip, düşmanlarına düşman olmak ve ayrıca çok elhamdülillah demek,
Peygamberi tanımanın şükrü: Sünnetiyle amel etmektir
Bir büyüğü tanımanın şükrü: Eserlerini okumak, okutmak ve yaymak, talebeleriyle birlik beraberlik içinde olmak
İmanın şükrü: Doğru iman bilgilerini ü teâlânın diğer kullarına ulaştırmak, Hubb-i fillah, buğd-i fillah üzere olmak Yani sevdiğini için sevmek, sevmediğini de için sevmemektir
Aklın şükrü: Aklı dinin emrettiği şekilde kullanmak
İlmin şükrü: Bildiğiyle amel etmek ve emr-i maruf yapmaktır
Sağlığın şükrü: Oruç tutmak, bedeni günah olan yerlerde hırpalamamak, dinin emrettiği yerlerde kullanmaktır
Malın şükrü: Zekât, sadaka vermek, hayır hasenat yapmaktır
Evin şükrü: Evde günah olan işler yapmamak ve misafir ağırlamaktır
Arabanın şükrü: Faydalı hizmetlerde kullanmaktır
Mesleğin şükrü: Mesleği dine uygun şekilde kullanmaktır
Eşin şükrü: Haklarına riayet etmek ve onu üzmemeye çalışmaktır
Evladın şükrü: Akikasını kesmek ve İslam terbiyesi üzere yetiştirmektir
Dertten kurtulmanın şükrü: Şükür secdesi yapmak veya şükür namazı kılmaktır
Günün şükrü: (ümme mâ esbaha bî min ni’metin ev bi-ehadin min halkıke, fe minke vahdeke, lâ şerîke leke, fe lekel hamdü ve lekeş-şükr) diyen gündüzün şükrünü yerine getirir Akşam (Mâ esbaha) yerine (Mâ emsâ) diyerek, okuyan da gecenin şükrünü yerine getirmiş olur
İbadet etmenin şükrü: Sabah akşam yüz kere, (Sübhanallahi ve bi-hamdihi sübhanallahil’azîm) demektir
Bütün nimetlerin şükrü: Bütün nimetlerin, ü teâlânın lutfü ve ihsanı olduklarını düşünerek İslam’ın beş şartını kusursuz yerine getirmektir Bunun için, şu üç hususa riayet etmelidir:
1- Ehl-i sünnet itikadına göre itikadı düzeltmek,
2- İslamiyeti Ehl-i sünnet âlimlerinin ilmihal kitaplarından öğrenip, bunlara uymak,
3- Tasavvuf büyüklerinin yolunda, kalbi ve nefsi temizlemektir

Şükrün önemi
Sual: ’a şükretmek ne demektir, nasıl yapılır?
CEVAP
İmam-ı Rabbani hazretleri (’a şükretmek, Ona inanıp, emir ve yasaklarına riayet etmekle olur) buyuruyor (3/41)
Bir âyet-i kerime meali de şöyle:
(Ya Musa, sana verdiğim emir ve yasaklara sarıl da, şükredenlerden ol!) [Araf 144 ]
Kur’an-ı kerimde üç şey, üç şeyle beraber bildirildi Biri yapılmazsa, ikincisi kabul olmaz
1- Resulullah’a itaat edilmedikçe, ü teâlâya itaat edilmiş olmaz
2- Ana, babaya şükredilmedikçe, ü teâlâya şükredilmiş olmaz
3- Zekât verilmedikçe, namazlar kabul olmaz (Tefsir-i Mugni)

Şükreden kurtulur Bir âyet-i kerime meali:
(’a iman edip, nimetlerine şükrederseniz, size niçin azap etsin?) [Nisa 147]

Şükredenin kazancı nedir? İki âyet-i kerime meali:
(Şükrederseniz elbette nimetimi artırırım) [İbrahim 7]

(Biz şükredenlerin mükâfatını vereceğiz) [Âl-i İmran 145]

Şükür bu kadar önemliyken, şükredenler azdır Bir âyet-i kerime meali:
(Kullarım içinde hakkıyla şükreden azdır) [Sebe 13]

Yine İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
İslam’ın beş şartını yerine getiren, nimetlere şükretmiş olur Şükreden de, Cehennem azabından kurtulur Salih amel, İslam’ın beş şartıdırİslam’ın bu beş temelini, bir kimse hakkıyla kusursuz yaparsa, Cehennemden kurtulur; çünkü bunlar, salih işler olup, günahlardan ve çirkin şeylerden korur Bir âyet-i kerime meali:
(Kusursuz kılınan bir namaz, insanı kötü işlerden korur) [Ankebut 45] (1/304)
Şükrün önemi hakkında üç hadis-i şerif meali de şöyledir:
(Nimete kavuşunca şükreden, belaya uğrayınca sabreden, haksızlık yapınca af diler, zulme uğrayınca bağışlarsa, emniyet ve hidayet üzere olur) [Taberani]

(Müminin her işi, hayırdır Nimet gelince şükreder, hayra kavuşur Bela gelince de sabreder, yine hayra kavuşur) [Müslim]

(Şu üç şey iman alametidir: Belaya sabır, nimete şükür, kazaya rıza) [İhya]

’ı anmak
Sual: İbadet edebilmek, ’tan bir nimet midir? Şükretmek gerekir mi?
CEVAP
Her şey ü teâlâdandır Nimetlerine şükretmek gerekir Mesela ü teâlâyı anmak da bir ibadettir Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(’ı anmak, ’ın bir nimetidir Onun şükrünü eda edin!) [Deylemi]

Şükür nimeti
Sual: Doğuştan nimetlere kavuştuğumuz gibi, sonradan da, sayılmayacak kadar maddi ve manevi çeşitli nimetlere kavuşuyoruz Nimet çok olunca şükür hatırımıza gelmiyor Şükretmediğimiz için vebali oluyor mu?
CEVAP
Elbette vebali olur Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Sizin günah işlemenizden çok, nimetlere şükretmemenizden korkuyorum Şükredilmeyen nimetler öldürücü ve yok edicidir) [İ Asakir]

Eğer şükredilmezse, hem nimet elden alınır, hem de nankörlüğün cezasını çekeriz Şükredersek, hem sevaba kavuşuruz, hem de nimetin yok olmasını önlemiş oluruz İki hadis-i şerif meali şöyledir:
(Bir kimse, ü teâlânın kendine verdiği nimete Elhamdülillah derse, o nimetin şükrünü ödemiş olur Bir daha derse, sevabı artırılır Üçüncü defa derse, günahları affolur) [Hâkim, Beyheki]

(Nimete hamd etmek, o nimetin elden çıkmasına karşı bir garantidir) [Deylemî]

Hâline şükretmek
Sual: Her türlü belaya uğrayan kimsenin, yine sabretmesi mi gerekir?
CEVAP
Elbette sabretmesi gerekir Beterin beteri olduğunu düşünerek her hâlimize şükretmeliyiz Sabretmezsek elimize ne geçecek ki?

İsa aleyhisselam, cüzzamdan etleri dökülmüş, gözleri kör olmuş, her tarafı perişan yatalak ve fakir bir genç hastanın, (Çoklarını müptela ettiği dertlerden beni koruyan ü teâlâya hamdolsun) dediğini işitince, (Sana gelmedik belâ mı var da, böyle dua ediyorsun?) buyurdu Hasta genç, (Ben iman ve marifet sahibiyim, kalbimde dünya ve para sevgisi yok) dedi Hazret-i İsa, (Doğru söyledin) buyurarak elini hastanın vücuduna sürdü Gözleri açıldı, vücudunu kaplayan hastalık da hemen geçti Eskisinden daha güzel bir genç oldu (Eskiden günah işleyecek durumda değildim Şimdi bu yakışıklı hâlimle günah işlersem felaket olur) diye korkmaya başladı Fakat Hazret-i İsa ile birlikte sağ salim uzun müddet yaşadılar

Nimeti göstermek
Sual: (ü teâlâ, sana bir mal verince, bu nimetin eserinin senin üzerinde görülmesini sever) hadis-işerifi, maddî şeyler için midir, yoksa manevî şeyler de buna dâhil midir?
CEVAP
Elbette dâhildir Manevî nimetler, mal mülk gibi maddî nimetlerden daha büyüktür Mesela iman nimeti, malla mülkle ölçülmez İman nimetinin şükrünü göstermek gerekir ü teâlâ, (Nimetlerime şükrederseniz arttırırım) buyuruyor Şükrün dereceleri var ü teâlâ, (Ey, imanla şereflenen müminler, iman nimetinin şükrünü ifa edebilmek için birbirinizi seviniz!) buyuruyor Ana babadan, kardeşten daha çok sevmek gerekir Hele, ana baba bu yolda ise, elbette onları da böyle sevmek gerekir İman şükrünü yerine getirmek için insanların Cehennemden kurtulmasına çalışmak gerekir Bunu da güler yüzle, tatlı dille yapmalı, dini doğru olarak öğreten kitapları ucuza satarak veya ücretsiz dağıtarak, milletin imanını korumaya çalışmalıdır

İman nimetine şükretmek için dua da etmek gerekir Mesela abdeste başlarken okunan şu duayı, kim okursa, iman nimetine şükretmiş olur
(Elhamdülillahi alâ dînil islâm ve alâ tevfîkil îmân ve alâ hidâyetir-rahman)

İmanının sağlamlaşması için bu duayı okumalı Çünkü şükredince nimet artar İman artmaz, ama kuvvetlenir Diğer nimetlerine şükredince artar, imana şükredince sağlamlaşır, kuvvetlenir