Lale Devri - (1718 - 1730)

Lale Devri - (1718 - 1730)



Osmanlı tarihinde batılaşma yönünde ilk adımların atıldığı Lale Devri, adını sanatta lâle motifinin işlenmesi ve dönemin yaşam biçimi sebebiyle lale çiçeğinden almıştır







Lale Devri’ne damgasını vuran kişi Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa olmuştur İbrahim Paşa 1718’de sadrazam olur olmaz ağır koşullar altında imzaladığı Pasarofça antlaşması ile 1714’ten beri Avusturya ve Venedik’e karşı sürdürülen savaşa son vermişti


Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa







Avrupa ülkelerinin gittikçe güçlenmekte olduğunu ilk fark eden kişilerden olan İbrahim Paşa, barışçı bir ortam yaratmak ve batıyı daha yakından tanımak istiyordu Bu amaçla İstanbul’daki batılı ülke elçileriyle yakın ilişkiler kurdu, bir yandan da Avrupa ülkelerine elçiler göndererek buralardaki toplumsal ve ekonomik yaşamı tanımaya çalıştı Bu elçiler arasında 1720’de Paris’e giden Yirmisekiz Mehmet Çelebi, İbrahim Paşa’yı en çok etkileyen kişi olduYirmisekiz Çelebi’nin 1721’de dönüşünde sunduğu bilgiler ve belgeler İbrahim Paşa’da Avrupa tarzı yaşamı Osmanlı Devleti’nde de egemen kılma isteği uyandırdı


Yirmisekiz Mehmet Çelebi -(1660'ların sonu - 1732)






İlk kez padişah 3Ahmed’in de onayıyla geniş bir bayındırlık etkinliğine girişilerek İstanbul’da batıdaki örneklerine benzer birçok bina ve bahce yapıldı Boğaziçi ve Haliç kıyıları yalılarla, köşklerle, kasırlarla donatıldı

















Saray çevresinden başlayarak birçok yüksek devlet görevlisi ve halkın varlıklı kesimi buralarda eğlence dolu bir yaşam sürmeye başladı Bu o zamana kadar içe kapalı bir yaşamı olan bütün halk kesimlerinin görmediği bir şeydi Her vesileyle düzenlenen kitlesel eğlencelerle bu yaşam biçimi giderek yaygınlaşmaya başladı Döneme adını veren lale çiçeğinin en güzelini yetiştirmek için herkes birbirleriyle yarışır oldu Bu amaçla başta Hollanda olmak üzere çeşitli avrupa ülkelerinden ve İran’dan lale soğanı bile getirildi











Lale Devri: Sadabad'da Av Sahnesi








Savurganlığa varan bu harcamalar yüzünden birçok tüketim maddesininde fiyatı aşırı biçimde yükseldi Öte yandan Lale Devri’nde bazı önemli yenilik girişimleride oldu Bunların arasında en kalıcı olanı matbaadırAyrıca dönemin ünlü şairi Nedim’in başkanlığında oluşturulan bir kurul batı ve doğu dillerinden çeviriler yapmakla görevlendirildi


Nedim -(1681 – 1730)












Zamanın Sairi Nedim, Lâle Devri'nin günlük hayatını ve İstanbul'un tasvirini aşağıdaki unutulmaz mısralarla yapmıştır



Bu şehri İstanbul kî, bî misl ü behâdir;
Bir sengine yekpare Acem mülki fedadır
Bazari hüner madeni ilm ü ulemadır
Hurşîd-i cihan-tâb ile tartılsa sezâdır
Altında mı üstünde midir cenneti â'lâ
Elhak bu ne hâlet bu ne hoş âb u havadır




İzmit’te bir kağıt fabrikasının yapımına başlandı Önemli bir girişimde İstanbul’u sık sık kasıp kavuran yangınlarla mücadele için tulumbacılık örgütünün kurulmasıdır İstanbul dışında Anadolu ve Rumeli halkı geleneksel yaşam biçimini korudu






























3Ahmed’in hazine gelirlerini artırmak amacıyla iltizam usulünü (vergileri aracılar eliyle toplama) yaygınlaştırması ve paranın değerini düşürmesi halkın daha çok ezilmesine yol açtı İstanbul’daki esnafa ve zanaatçılara konulan agır vergiler de kentte hoşnutsuzluk yarattı Damat İbrahim Paşa’nın birçok devlet görevlisini kendine bağlı kişilere vermesi ve onları uzun süre aynı yerde tutması yükselme bekleyen birçok memurun tepkisini çekiyordu Bütün bunlara 1723’te başlayıp aralıklarla süren İran Savaşı dolyısıyla konulan olağanüstü vergiler eklenince halkın hoşnutsuzluğu doruk noktasına vardı 28 Eylül 1730’da Damat İbrahim Paşa‘ya karşı olanların başını çekenlerden Kaptan-ı Derya Mustafa Paşa’nın kışkırtmasıyla eski bir denizci olan Patrona Halil İstanbul’da ayaklanma başlattı


Patrona Halil Ayaklanması






Üç gün içerisinde İstanbul’u eline geçiren ayaklanmacılar 3Ahmed’den Damat İbrahim Paşa ve yakın adamlarının idamını istediler 3Ahmed bu istegi terine getirdiyse de tahtını kurtaramadı Patrona Halil’le hareket eden devlet adamları 3Ahmed’in yerine 1Mahmud’u padişah yaptılar Ayaklanma sırasında Lale Devri’nde yapılan binalar yakılıp yıkıldı Yenilik simgesi sayılan birçok şey yok edildi Damat İbrahim Paşa’ya yakınlığıyla tanınanlar ya öldürüldü ya da sürgüne gönderildi Osmanlı tarihinde 12 yıl süreyle değişik bir çığır yaratan Lale devri böylece kanlı biçimde sonlandı


Sultan III Ahmet -(30 Aralık 1673– 01 Temmuz 1736)












Sultan III Ahmet Sebili ve Çeşmesi

Sultan III Ahmet tarafından 1728 - 1729 yıllarında başmimar Kayseri'li Mehmet Ağa'ya yaptırılmıştır Lale Devri'nin ve Osmanlı mimarisinin en güzel ve en önemli eserleri arasındadır 10 x 10 metre plan üzerine inşa edilmiştir Mimarisi ve bezemeleriyle ünlüdür

LaLe devri denilince hep gözümün önüne bir havuzda üzerinde yanan mumlar olan kaplumbağalar gelirdi Resmini bulamadım




Lale Devrinin Minyatürcüsü: Levni





Levni (17 yüzyıl sonları, Edirne- 1732, İstanbul), asıl adı Abdülcelil Çelebi, Lale Devri'nin en tanınmış minyatürcüsüdür Minyatür sanatına derinliği ve perspektifi getirmiş, yapay, yaldızlı ve canlı renkler yerine daha doğal renkler kullanmıştır

Topkapı Sarayı'ndaki nakkaşhanede tezhip öğrendi, daha sonra da II Mustafa zamanında sarayın başnakkaşlığına getirildi III Ahmet döneminde de bu görevini sürdürdü Lale Devri'nin insanı olmasından dolayı, minyatürlerinde daha çok eğlence sahnelerini işledi Şair Vehbi'nin, III Ahmed'in şehzadelerinin 1720'deki sünnet düğünün anlatan Surname'sini süsleyen minyatürleri Levni'nin en ünlü eserleri arasındadır

















Perspektif, resmettiği insanların kişisel özelliklerini yansıtmaya verdiği önem, resimdeki renk ve kompozisyon uyumu Osmanlı Minyatür sanatı için oldukça önemli yeniliklerdi

Levni'nin eserleri arasında Kaygusuz Abdal minyatürü bulunmaktadır





Osmanlı İmparatorluğu'nun Lale Devri'ndeki son büyük anıtı olan Doğubeyazıt'taki İshak Paşa Sarayı




İshak Paşa Sarayı Hakkında Geniş Konu İçin | Tıklayınız