Mimar Sinan (1489 - 1588)

Mimar Sinan
(15 Nisan 1489 - 17 Temmuz 1588)






Mimar Sinan, Koca Sinan diye de anılan, Kanuni Sultan Süleyman dahil üç büyük Osmanlı padişahı döneminde yaşamış, dünyanın en büyük mimar ve yapı sanatçılarından

Mimar Sinan, 1489’da, Kayseri'nin Ağırnas köyünde dünyaya geldi Doğum tarihi kesin değildir Ailesine ve yaşamına ilişkin kimi zaman yetersiz ve çelişkili bilgiler, çağdaşı Sâi Mustafa Çelebi'nin onun ağzından yazdıklarına, mimarbaşı olduğu dönemden kalan yazışmalara, kendi vakfiyesine ve yazarı bilinmeyen belge ve kitaplara dayanmaktadır

22 yaşında, Yavuz Sultan Selim’in hükümdarlığı sırasında başlatılan ve Rumeli'de olduğu gibi Anadolu'dan da asker devşirmeyi öngören yeni bir uygulama nedeniyle İstanbul Kanatlarımın Altında'a gelişinin ardından, orduya asker yetiştiren Acemi Oğlanlar Ocağı'na giren ve dülgerliği öğrenen Sinan, burada, yapı işlerinde de görev alırken, çağın önde gelen mimarlarının yanında çalışma fırsatını da elde etti

1514'te Çaldıran Savaşı ve 1516 – 1520 arasında yapılan Mısır seferlerinden sonra, İstanbul'a dönüşünün ardından Yeniçeri Ocağı'na alınan Sinan, Kanuni döneminde, 1521'de katıldığı Belgrad, 1522'deki Rodos seferlerinden sonra subaylığa yükseldi

1526 yılında, yayabaşı olarak çıktığı Mohaç seferinden sonra, cephane sorumlusu görevi verilen Mimar Sinan, 1529'da Viyana, 1529 - 1532 arasında Almanya, 1532-1535 arasında da Irak’a düzenlenen, Bağdat ve Tebriz seferlerine katıldı

Son Bağdat seferinde, Van Gölü'nün üstünden geçecek üç geminin yapımını başarıyla tamamlaması, Sinan’a haseki ünvanını getirdi

1536'da Pulya seferlerinin ardından çıkılan, 1538 yılındaki Moldova seferinde, Prut Irmağı üstünde yaptığı bir köprüyle dikkatleri üstüne çekerek, Yüksek Dergah Mimarları Başkanı olan ve 1539’da, Mimar Acem Ali'nin ölümü üzerine onun yerine Saray Başmimarı olan Sinan, ölümüne kadar, güncel devlet sisteminde bayındırlık bakanlığı adını almış bu görevi sürdürdü

Daha sonra ordunun yapı ihtiyacını karşılamaya yönelik kollarda çeşitli görevler üstlenen ve bu çalışmalarıyla öne çıkan Sinan, katıldığı yapım ve onarım çalışmalarıyla ve orduyla birlikte sefere gittiği yerlerde gözlemlediği farklı mimari yapılarla kendini eğitti

Osmanlı'nın en güçlü çağında yaşayan ve Kanuni Sultan Süleyman, II Selim ve III Murat olmak üzere, üç padişah döneminde mimarbaşılık eden Mimar Sinan, imparatorluğun gücünü simgeleyen mimarlık başyapıtlarının tasarlanıp uygulanmasında en büyük rolün sahibiydi

Elli yıla yakın süreyi kapsayan, Osmanlı Devleti’nde yaptığı mimarlık görevi boyunca, yapılarında gerçekleştirdiği deneyler ve getirdiği yeniliklerle, zirveye taşıdığı Osmanlı - Türk mimarlığının bireşim sürecini tamamlayarak, arayış aşamasından, klasik döneme geçiren ve hem Doğu, hem Batı ile ilişki içinde oldu Anadolu ve Akdeniz kültürlerine sahip çıkan bir Osmanlı - Türk İslam mimarlık bileşimi ortaya çıkaran Mimar Sinan, birçoğu İstanbul’da olan, 84 cami, 52 mescit, 57 medrese, 7 okul ve darülkurra, 22 türbe, 17 imaret ve 3 darüşşifa, 7 su yolu kemeri, 8 köprü, 20 kervansaray, 35 köşk ve saray, 6 ambar ve mahzen, 48 hamam ve kaydı olmayanlarla beraber, üç yüz elliyi aşkın yapının baş mimarlığını üstlendi

Yeniçeri ordusunda bir asker olarak değil, istihkâm işlerinin idare ve tasarımından sorumlu olarak görev yapan Mimar Sinan’ın ilk yapıtı, 1536 – 1537 arasında yaptığı, Halep’teki Hüsreviye Camisi’dir İstanbul’daki ilk yapıtı 1539’da inşa edilen Haseki Külliyesi olan Sinan’ın, mimarbaşı olduktan sonraki ilk büyük ve önemli yapıtı ise, 1543 – 1548 seneleri arasında yapılan, kendisinin çıraklık dönemi yapıtı olarak tanımladığı dönemde yaptığı, dört ayağın taşıdığı ve dört yarım kubbenin desteklediği bir kubbe ile örtülü olan, içerde daha aydınlık bir mekan yaratmanın amaçlandığı ve dış görünümün kitlesel etkisi azaltılan, İstanbul’daki Şehzade Mehmed Camisi’dir

Daha Sonra yaptığı, Üsküdar'daki Mihrimah Sultan Camisi'nde, yarım kubbelerin sayısı üçe indirilerek daha rahat bir iç mekan elde etmeyi deneyen Sinan’ın, kalfalık dönemi yapıtı olarak adlandırdığı, Osmanlı - Türk mimarlığının en önemli yapılarından biri olan Süleymaniye Camisi ve Külliyesi'nin yapımında, İstanbul'daki Bayezid Camisi'nde kullanılan taşıyıcı sistem tekrarlanarak, dört ayak üstüne oturan kubbe, mihrap yönündeki yarım kubbelerle desteklenmiştir

Süleymaniye, Ayasofya ile ortaya çıkan strüktür sorununun, Sinan tarafından ikinci kez ele alınışıdır Darülkurrası, darüşşifası, hamamı, imareti, altı medresesi, dükkânları ve Kanunî Süleyman ile Hürrem Sultan'ın türbeleriyle büyük bir alana yayılmış kentsel bir düzenleme ve Türkler'in dinsel yapılara toplumsal hizmet yapısı içeriği katmalarının en önemli örneği kabul edilen Süleymaniye’de, kubbe ve yarım kubbeler, yüklerini, uyumlu geçişlerle bir sonrakine iletirler Dönemin önde gelen tüm sanatçılarının katkıda bulunduğu ve İstanbul'un Haliç'e bakan tepelerinden birinde yer alan bu yapı, her ayrıntısıyla bir bütün olarak ele alındı ve yedi yıl gibi kısa bir sürede bitirilerek, Sinan'ın mimarlığının yanı sıra, organizasyon ve örgütlemedeki becerisini de açığa çıkardı Yapının yapıldığı döneme ışık tutan muhasebe defterleri de günümüze kalmıştır Sinan yapı ile çatı örtüsü için en yetkin taşıyıcı sistemi, en yetkin biçimi bulmak yolunda deneyler yapmış, hatta zaman zaman geçmişte kullanıp sonra terkedilen yöntemleri yineleyerek bunların nasıl ileri götürülebileceğini araştırmıştır Kimi zaman bu tür deneyleri birbirine koşut olarak sürdüğü de görülür

Sinan, ustalık dönemi yapıtı olarak nitelendirdiği, Klasik dönem Osmanlı-Türk mimarlık bireşiminin dilini ortaya koyan, kurallarını belirleyen çok önemli bir başyapıt olan Selimiye Camisi’nde, İstanbul'daki Rüstem Paşa Camisi'nde çözmeye kubbeyi sekizgen bir plan üstüne oturtma sorunu tekrar ele alarak uyguladı 31 metreyi geçen çapıyla, en büyük kubbesini inşa eden Sinan’ın, külliye'nin öteki yapılarını camiye göre arka planda tuttuğu Selimiye, strüktür mekân oluşumu, oranları ve süslemeleriyle Osmanlı’nın en önemli mimari yapılarının başında gelir

Selimiye Camii - Edirne



1557’de tamamladığı ve kendisine “Koca” ünvanını getiren, Süleymaniye Camisi, Mimar Sinan’ın başyapıtıdır

Sultan III Murad döneminde Mekke’nin onarımı için Hicaz’a gönderilen Sinan, 1573’te tamamladığı, Kasımpaşa’daki Kaptanıderya Piyale Paşa Camisi’nde eski ulucamilerin planına dönüş yaparak, kuruluş döneminin özellikleriyle, uzun mimarlık hayatı süresince edindiği deneyimlerin sentezini uyguladı

Birçok eski yapının onarımı ve restorasyonunda da görev alan Mimar Sinan, bütün yaşamı boyunca, İstanbul, Edirne, Ankara, Kayseri, Erzurum, Manisa, Bolu, Çorum, Lüleburgaz, Kütahya, Gebze, Babaeski, Çorlu, Bolvadin, vb Anadolu kentleriyle, Halep, Şam, Sofya, Hersek, Budin, Rusçuk gibi, imparatorluğun her yanına dağılmış topraklarda suyolları, çeşmeler, camiler, külliyeler, medreseler yaptı Bu yapıların bazılarının inşasında bizzat kendisi bulunmasa da, öğrencilerini ya da kendine bağlı mimarlar grubunu görevlendirirdi

Her zaman işleve, taşıyıcı sisteme, yapının bulunduğu yere göre en uygun olacak biçimi araştıran Sinan’ın türbeleri, bu denemeci tutumunu öteki işlevlerde de sürdürdüğü düşünce tarzını yansıtır Sinan'ın yapılarının, yola çıkış noktası geleneksel biçim ve plan şemaları olmasına karşın, bunlara katı bir biçimde bağlı kalmayan, koşulların gerektirdiği yerlerde yeni biçimlere yönelen ve böylece eski ile yeni arasında bir bağ oluşturabilen Sinan’ın yapıları, mimarlık bakımından olduğu kadar mühendislik bakımından da öneme sahiptir

Bu tarzıyla, "ser mimârân-ı cihan ve mühendisân-ı devran, dünyadaki mimarların ve zaman içindeki mühendislerin başı" şeklinde anılan Sinan’ın yapılarının çoğunun, 400 sene sonra bile ayakta duruyor, hatta kullanılıyor olması, onların taşıyıcı sistemlerine olduğu kadar temellerine de özen gösterilmiş olmasındandır

Mimar Sinan’ın klasik dönem olarak adlandırılan mimarlık anlayışı Ayas, Şecca, Acem Ali, Küçük Sinan, Davut Ağa, Ahmet Ağa, Kemalettin, Yusuf Mehmet Ağa, Süleyman Ağa, Muslihittin, Hüseyin Çavuş, Hacı Hasan, İbrahim gibi mimarlar tarafından sürdürülmüştür

İstanbul'un su sorununu çözmekle görevlendirilen Sinan’ın mühendis yanı su yolları ve köprüleri yaparken ortaya çıktı Bentleri, tünelleri, su yolları ve su yolu kemerleriyle, biriktirme ve dağıtma yapılarıyla, uzunluğu 50 kilometreyi aşan ve Kırkçeşme adıyla anılan su yapılar inşa eden Sinan, bu yapıların bazılarında zamanın mühendislik bilgilerini de aşan çeşitli tasarımlara imza attı Süleymaniye Külliye'sine 53 milyon akçe harcanırken Kıkçeşme yapılarına 43 milyon akçe harcanmış olması da zamanında bunlara verilen önemin bir başka göstergesi olmaktadır

Yapım yöntemlerinin, yapı malzemeleri ve yerel - iklimsel koşullarla uyum içinde olduğu Mimar Sinan döneminde, ortaya çıkan biçimler, toplumun büyük bir çoğunluğunca benimsenen simgelere dönüştü ve mimarlığı uyumlu ve kendi içinde tutarlı bir birleşime götürme yolundaki çalışmaları, yapıya katkıda bulunan öteki sanatları da etkileyerek, imparatorluğun her yerinde ki yapı eylemleri için yol gösterici oldu

Selçuklu ve erken Osmanlı dönemlerine kıyasla daha rasyonel ve ölçülü olan, gerçekçiliğe, sade ve net anlatıma dayanan Osmanlı klâsik mimarisi, kendine güvenen, yetenekli ve deneyimli bir mimar olan Sinan'la zirveye çıktı ve 50 yılda oluşan bu tarz, Osmanlı’nın siyasal ve ekonomik gücünün dorukta olduğu dönemi ile aynı zaman diliminde, Mimar Sinan’ın dehasıyla özgün ve üniversal bir ifadeye kavuşarak, hayat buldu

Hünkâr, paşalar ve özellikle saraya damat olan zengin vezirler tarafından, siyasal gücün aracı olarak kullanılan anıtsal mimari deşteklenmesiyle, Mimar Sinan’a bağlı olan Hassa Mimarları Ocağı, devletten her türlü yardımı görerek, rahat bir ortamda çalışma olanağı buldu ve anıtsal yapılar çok kısa süreler içinde inşa edilebildi

O dönemin Avrupası’nda, Roma’da inşası 160 yıl süren San Pietro Katedrali ve Londra’da, Sir Christopher Wren tarafından, 40 yılda tamamlanabilen St Pauls Katedrali göz önünde bulundurulduğunda, Sinan’ın, İstanbul’daki Süleymaniye Külliyesi’ni 7, Edirne’deki Selimiye Camisi’ni de 6 yılda tamamlamış olması, 16 Yüzyıl Osmanlı mimarlık ve yapı kurumlarının hızlı ve verimini kanıtlar

17 Temmuz 1588'de İstanbul'da öldüğünde ardından yüzlerce mimari eser bırakan Mimar Sinan’ın beyaz taşlı, sade bir yapı olan türbesi, Süleymaniye Külliyesi’ndeki, Haliç duvarının önündedir


Mustafa Kemal Atatürk, yapılarının etkisi ölümünden sonra da süren ve her dönemde saygınlığını koruyan Mimar Sinan’ın, bilimsel olarak araştırılmasını ve bir heykelinin yapılmasını istedi

1982'de, daha sonradan İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi olmak üzere oluşturulan üniversiteye onun adı verildi

Mimar Sinan'ın Eserleri

Mimar Sinan 92 camii, 52 mescit, 57 medrese, 7 darül-kurra, 22 türbe, 17 imaret, 3 darüşşifa (hastane), 5 su yolu, 8 köprü, 20 kervansaray, 36 saray, 8 mahzen ve 48 de hamam olmak üzere 375 eser vermiştir

Camiler

1 İstanbul Süleymâniye Câmii,
2 İstanbul Şehzâdebaşı Câmii,
3 Haseki Camii,
4 Mihrimah Sultan Camii - Edirnekapı
5 Mihrimah Sultan Câmii - Üsküdar’da, iskelede
6 Rüstem Paşa Câmii (Tahtakale’de),
7 Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Kadırga Limanında),
8 Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Azapkapısı’nda),
9 Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Büyükçekmece)
10 Odabaşı Câmii (Yenikapı yakınında),
11 Hamâmî Hâtun Câmii (Sulumanastır’da),
12 Ferruh Kethüdâ Câmii (Balat Kapısı içinde),
13 Kara Camii - Sofya
14 Kazasker İvaz Efendi Camii
15 Kılıç Ali Paşa Camii (Tophane’de),
16 Ahî Çelebi Câmii (İzmir İskelesi yakınında),
17 Ebü’l-Fazl Câmii (Tophâne üstünde),
18 Sinan Paşa Camii (Beşiktaş’ta),
19 Eski Vâlide Câmii (Üsküdar’da),
20 Ferhad Paşa Câmii (Çatalca’da),
21 Drağman Yunus Camii
22 Gazi Ahmet Paşa Camii
23 Hadım İbrahim Paşa Camii
24 Abdurrahman Paşa Camii (Kastamonu, Tosya'da)
25 Molla Çelebi Camii
26 Nişancı Paşa Çelebi Câmii (Kiremitlik’te),
27 Piyale Paşa Camii
28 Rüstem Paşa Câmii - Tahtakale
29 Selimiye Camii - Edirne
30 Zâl Mahmûd Paşa Câmii - Eyüp
31 Çavuşbaşı Camii - Sütlüce
32 İskender Paşa Câmii (Kanlıca’da),
33 Şah Sultan Camii - Eyüp
34 Şehzade Camii - Şehzadebaşı
35 Şehzâde Cihangir Câmii (Tophâne’de),
36 Şemsi Ahmed Paşa Câmii (Üsküdar’da),
37 Osman Şah Vâlidesi Câmii (Aksaray’da),
38 Sultan Bâyezîd Kızı Câmii (Yenibahçe’de),
39 Ahmed Paşa Câmii (Topkapı’da),
40 Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Hafsa’da, Trakya),
41 Sokullu MehmedPaşa Câmii (Burgaz’da),
42 İbrâhim Paşa Câmii (Silivrikapı’da),
43 Bâli Paşa Câmii (Hüsrev Paşa Türbesi yakınında,
44 Hacı Evhad Câmii (Yedikule yakınında),
45 Kazasker Abdurrahmân Çelebi Câmii (Molla Gürânî’de),
46 Mahmûd Ağa Câmii (Ahırkapı yakınında),
47 Hoca Hüsrev Câmii (Kocamustafapaşa’da),
48 Defterdar Süleymân Çelebi Câmii (Üsküplü Çeşmesi yakınında),
49 Yunus Bey Câmii (Balat’ta),
50 Hürrem Çavuş Câmii (Yenibahçe yakınında),
51 Sinan Ağa Câmii (Kâdı Çeşmesi yakınında),
52 Süleymân Subaşı Câmii (Unkapanı’nda),
53 Kasım Paşa Câmii (Tersâne yakınında),
54 Muhiddin Çelebi Câmii (Tophâne’de),
55 Molla Çelebi Câmii (Tophâne Beşiktaş arasında),
56 Çoban Mustafa Paşa Câmii (Gebze’de),
57 Pertev Paşa Câmii (İzmit’te),
58 Rüstem Paşa Câmii (Sapanca’da),
59 Rüstem Paşa Câmii (Samanlı’da),
60 Rüstem Paşa Câmii (Bolvadin’de),
61 Rüstem Paşa Câmii (Rodoscuk’ta),
62 Mustafa Paşa Câmii (Bolu’da),
63 Ferhad Paşa Câmii (Bolu’da),
64 Mehmed Bey Câmii (İzmit’te),
65 Osman Paşa Câmii (Kayseri’de),
66 Hacı Paşa Câmii (Kayseri’de),
67 Cenâbî Ahmed Paşa Câmii (Ankara’da),
68 Lala Mustafa Paşa Câmii (Erzurum’da),
69 Sultan Alâeddin Selçûkî Câmiinin (Çorum’da) yenilenmesi,
70 Abdüsselâm Câmiinin (İzmit’te)yenilenmesi,
71 Kiliseden dönme Eski Câminin (İznik’te)Sultan Süleymân tarafından yeniden yaptırılması,
72 Hüsreviye (Hüsrev Paşa)Câmii (Haleb’de),
73 Sultan Murâd Câmii (Manisa’da),
74 Orhan Câmiinin (Kütahya’da)yenilenmesi,
75 Kâbe-i şerîfin kubbelerinin tâmiri,
76 Hüseyin Paşa Câmii (Kütahya’da),
77 Sultan Selim Câmii (Karapınar’da),
78 Sultan Süleymân Câmii (Şam, Gök Meydanda),
79 Taşlık Câmii (Mahmûd Paşa için, Edirne’de),
80 Defterdar Mustafa Çelebi Câmii (Edirne’de),
81 Haseki Sultan Câmii (Edirne, Mustafa Paşa Köprüsü başında),
82 Cedid Ali Paşa Câmii (Babaeski’de),
83 Semiz Ali Paşa Câmii (Ereğli’de),
84 Bosnalı MehmedPaşa Câmii (Sofya’da),
85 Sofu MehmedPaşa Câmii (Hersek’te),
86 Maktul Mustafa Paşa Câmii (Budin’de),
87 Firdevs Bey Câmii (Isparta’da),
88 Memi Kethudâ Câmii (Ulaşlı’da),
89 Tatar Han Câmii (Kırım, Gözleve’de),
90 Vezir Osman Paşa Câmii (Tırhala’da),
91 Rüstem Kethüdâsı Mehmed Bey Câmii (Tırhala’da),
92 Mesih Mehmed Paşa Câmii (Yenibahçe’de)

Mescitler

1) İbrâhim Paşa Mescidi (Îsâ Kapısında),
2) Sinân Paşa Mescidi (Yenibahçe’de),
3) Rüstem Paşa Mescidi (Yenibahçe’de),
4) Mîmar Sinân Mescidi (Yenibahçe’de),
5) Hâfız Mustafa Çelebi Mescidi (Yenibahçe’de),
6) Müftü Çivizâde Efendi Mescidi (Topkapı yakınında),
7) Emir Ali Çelebi Mescidi (Karagümrük çevresindee),
8) Üçbaş Mescidi (Karagümrük yakınında),
9) Defterdar Şerifezâde Efendi Mescidi (Fâtih Çarşamba’da),
10) Defterdar Mahmûd Çelebi Efendi Mescidi (Defterdar’da),
11) Simkeşbaşı Mescidi (Lütfi Paşa Çarşısının yakınında),
12) Hâcegizâde Mescidi (Fâtih Câmii yakınında),
13) Çavuş Mescidi (Silivrikapı yakınında),
14) Civizâde Kızı Mescidi (Davutpaşa yakınında),
15) Takyeci Ahmed Çelebi Mescidi (Silivrikapı civârında),
16) Hacı Nasuh Mescidi (Sarıgez yakınında)
17) Kasap Hacı İvan Mescidi (Sarıgüzel’de),
18) Hacı Hamza Mescidi (Ağa Çayırında),
19) Tok Hacı Hasan Mescidi (Zeyrek’te),
20) İbrâhim Paşa Zevcesi Mescidi (Kumkapı yakınında),
21) Bayram Çelebi Mescidi (Langakapısı yakınında),
22) Kemhacılar Mescidi (Çakmakçılar’da),
23) Kuyumcular Mescidi (Çakmakçılar’da),
24) HersekBodrumu üzerinde olan mescit (Ayasofya yakınında),
25) Yayabaşı Mescidi (Fenerkapısı içinde),
26) Abdî Subaşı Mescidi (Sultan Selim yakınında),
27) Hüseyin Çelebi Mescidi (Sultan Selim Câmii yakınında),
28) Hacı İlyas Mescidi (Ali Paşa Hamamı yakınında),
29) Duhanîzâde Mescidi (Kocamustafapaşa yakınında),
30) Kâdızâde Mescidi (Çukurhamam yakınında),
31) Müftü Hâmit Efendi Mescidi (Azaplar Hamamı yakınında),
32) Tüfenkhâne Mescidi (Unkapanı’nda),
33) Saray Ağası Dâvûd Ağa Mescidi (Edirnekapı dışında),
34) Dökmecibaşı Mescidi (Eyüp’te),
35) Arpacıbaşı Mescidi (Eyüp’te),
36) Hekimbaşı Kaysûnîzâde Mescidi (İstanbul’da),
37) Kaysûnîzâde Mescidi (Sütlüce’de),
38) Karcı Subaşı Süleymân Mescidi (Eyüp’te),
39) İki Mescid (İstanbul’da),
40) Ahmed Çelebi Mescidi (Kiremitlik’te),
41) Yahya Kethüdâ Mescidi (Kasımpaşa’da),
42) Şehremini Hasan Çelebi Mescidi (Kasımpaşa’da),
43) Süheyl Bey Mescidi (Tophâne’de),
44) İlyaszâde Mescidi (Topkapı’nın dışında)
45) Sarrafbaşı Mescidi (Topkapı’nın dışında),
46) Pazarbaşı Nemu Kethüdâ Mescidi (Kasımpaşa’da),
47) Mehmed Paşa Mescidi (Büyükçekmecede),
48) Hacı Paşa Mescidi (Üsküdar’da),
49) Saraçhâne Mescidi (Hasköy’de),
50) Ruznâmeci Abdi Çelebi Mescidi (Sulumanastır’da),
51) Kürkçübaşı Mescidi (Kumkapı hâricinde),
52) Şeyh Ferhad Mescidi (Langakapısı yakınında)

Medreseler

1 Sultan Süleymân Medresesi (Mekke’de),
2 Süleymâniye Medreseleri (İstanbul’da),
3 Yavuz Sultan Selim Medresesi (Halıcılar Köşkünde),
4 Sultan Selim Medresesi (Edirne’de),
5 Sultan Süleymân Medresesi (Çorlu’da),
6 Şehzâde Sultan Mehmed Medresesi (İstanbul’da),
7 Haseki Sultan Medresesi (Avratpazarı’nda),
8 Vâlide Sultan Medresesi (Üsküdar’da),
9 Kahriye Medresesi (Sultan Selim yakınında),
10 Mihrimah Sultan Medresesi (Üsküdar’da),
11 Mihrimah Sultan Medresesi (Edirnekapı’da),
12 MehmedPaşa Medresesi (Kadırga’da),
13 MehmedPaşa Medresesi (Eyüp’te),
14 Osman Şah Vâlidesi Medresesi (Aksaray yakınında),
15 Rüstem Paşa Medresesi (İstanbul’da),
16 Ali Paşa Medresesi (İstanbul’da), 17ilşiplşmlçmö)AhmedPaşa Medresesi (Topkapı’da),
17 Sofu MehmedPaşa Medresesi (İstanbul’da),
18 İbrâhim Paşa Medresesi (İstanbul’da),
19 Sinân Paşa Medresesi (Beşiktaş’ta),
20 İskender Paşa Medresesi (Kanlıca’da),
21 Kasım Paşa Medresesi,
22 Ali Paşa Medresesi (Babaeski’de),
23 Mısırlı Mustafa Paşa Medresesi (Gebze’de),
24 Ahmed Paşa Medresesi (İzmit’te),
25 İbrâhim Paşa Medresesi (Îsâ Kapısında),
26 Şemsi Ahmed Paşa Medresesi (Üsküdar’da),
27 Kapı Ağası Mahmûd Ağa Medresesi (Ahırkapı’da),
28 Kapıağası Câfer Ağa Medresesi (Soğukkuyu’da),
29 Ahmed Ağa Medresesi (Çapa’da),
30 Hâmid Efendi Medresesi (Filyokuşu’nda),
31 Mâlûl Emir Efendi Medresesi (Karagümrük’te),
32 Ümm-i Veled Medresesi (Karagümrük’te),
33 Üçbaş Medresesi (Karagümrük’te),
34 Kazasker Perviz Efendi Medresesi (Fâtih’te),
35 Hâcegizâde Medresesi (Fâtih’te),
36 Ağazâde Medresesi (İstanbul’da),
37 Yahya Efendi Medresesi (Beşiktaş’ta),
38 Defterdar Abdüsselâm Bey Medresesi (Küçükçekmece’de),
39 Tûtî Kâdı Medresesi (Fâtih’te),
40 Hakîm Mehmed Çelebi Medresesi (Küçükkaraman’da),
41 Hüseyin Çelebi Medresesi (Çarşamba’da),
42 Şahkulu Medresesi (İstanbul’da),
43 Emin Sinân Efendi Medresesi (Küçükpazar’da),
44 Yunus Bey Medresesi (Draman’da),
45 Karcı Süleyman Bey Medresesi,
46 Hâcce Hâtun Medresesi (Üsküdür’da),
47 Defterdar Şerifezâde Medresesi (Kâdıçeşmesi’nde),
48 Kâdı Hakîm Çelebi Medresesi (Küçükkaraman’da),
49 Kirmasti Medresesi,
50 Sekban Ali Bey Medresesi (Karagümrük’te),
51 Nişancı MehmedBey Medresesi (Altımermer’de),
52 Kethüdâ Hüseyin Çelebi Medresesi (SultanSelim’de),
53 Gülfem Hâtun Medresesi (Üsküdar’da),
54 Hüsrev Kethüdâ Medresesi (Ankara’da),
55 Mehmed Ağa Medresesi (Çatalçeşme’de)

Külliyeler

1 Haseki Külliyesi
2 Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi

Dârülkurrâlar

1 SultanSüleymanHanDârülkurrâası (İstanbul’da),
2 Vâlide Sultan Dârülkurrâsı (Üsküdar’da),
3 Hüsrev Kethüdâ Dârülkurrâsı (İstanbul’da),
4 Mehmed Paşa Dârülkurrâsı (Eyüp’te),
5 Müftü Sa’di Çelebi Dârülkurrâsı (Küçükkaraman’da),
6 Sokullu MehmedPaşa Dârülkurrâsı (Eyüp’te),
7 Kâdızâde Efendi Dârülkurrâsı (Fâtih’te)

Türbeler

1 Yahya Efendi Türbesi (Beşiktaş’ta),
2 Barbaros Hayreddin Paşa Türbesi (Beşiktaş’ta),
3 Arap AhmedPaşa Türbesi (Fındıklı’da),
4 Sultan Süleymân Türbesi (Süleymaniye’de),
5 Şehzâde Sultan MehmedTürbesi (Şehzâdebaşı’nda),
6 SultanSelim Türbesi (Ayasofya civârında),
7 Hüsrev Paşa Türbesi (Yenibahçe’de),
8 ŞehzâdelerTürbesi (Ayasofya’da),
9 Vezir-i âzam RüstemPaşa Türbesi (Şehzâde Türbesi yakınında),
10 Ahmed Paşa Türbesi (Eyüp’te),
11 MehmedPaşa Türbesi (Topkapı’da),
12 Çocukları için inşâ ettiği türbe,
13 Siyavuş Paşa Türbesi (Eyüp’te),
14 Siyavuş Paşanın çocukları için yapılan türbe (Eyüp’te),
15 Zâl Mahmûd Paşa Türbesi (Eyüp’te),
16 Şemsi Ahmed Paşa Türbesi (Üsküdar’da),
17 Kılıç Ali Paşa Türbesi (Tophâne’de),
18 Pertev Paşa Türbesi (Eyüp’te),
19 Şâh-ı Hûban Türbesi (Üsküdar’da,
20 Haseki Hürrem Sultan Türbesi (Süleymaniye’de)

İmâretler

1 SultanSüleymân İmâreti (Süleymaniye’de),
2 Haseki Sultan İmâreti (Mekke’de),
3 Haseki Sultan İmâreti (Medîne’de),
4 Mustafa Paşa Köprüsü başında bir imâret (Edirne’de),
5 SultanSelim İmâreti (Karapınar’da),
6 SultanSüleymân İmâreti (Şam’da),
7 Şehzâde Sultan Mehmed İmâreti (İstanbul’da),
8 SultanSüleymân İmâreti (Çorlu’da),
9 Vâlide Sultan İmâreti (Üsküdar’da),
10 Mihrimah Sultan İmâreti (Üsküdar’da),
11 Sultan Murâd İmâreti (Manisa’da),
12 Rüstem Paşa İmâreti (Rodoscuk’ta),
13 Rüstem Paşa İmâreti (Sapanca’da),
14 MehmedPaşa İmâreti (Burgaz’da),
15 MehmedPaşa İmâreti (Hafsa’da),
16 Mustafa Paşa İmâreti (Gebze’de),
17 MehmedPaşa İmâreti (Bosna’da)

Dârüşşifâlar

1 SultanSüleymân Dârüşşifâsı (Süleymaniye’de),
2 Haseki Sultan Dârüşşifâsı (Haseki’de),
3 Vâlide Sultan Dârüşşifâsı (Üsküdar’da)

Su Yolları Kemerleri

1 Bend Kemeri (Kağıthâne’de),
2 Uzun Kemer (Kemerburgaz’da),
3 Mağlova Kemeri(Kemerburgaz’da),
4 Gözlüce Kemer (Cebeciköy’de),
5 Müderris köyü yakınındaki kemer (Kemerburgaz’da)
6 Kırık Kemer

Köprüler

1 Büyük çekmece Köprüsü,
2 Silivri Köprüsü,
3 Mustafa Paşa Köprüsü (Meriç üzerinde),
4 Sokullu Mehmed Paşa Köprüsü (Tekirdağ’da),
5 Odabaşı Köprüsü (Halkalıpınar’da),
6 Kapıağası Köprüsü (Harâmidere’de),
7 MehmedPaşa Köprüsü (Sinanlı’da),
8 Vezir-i âzam Mehmed Paşa (Mostar) Köprüsü (Bosna’da, Vişigrad kasabasında)
9 Drina Köprüsü
10 Kanuni Sultan Süleyman Köprüsü

Kervansaraylar

1 Kervansaray (Sultan Süleymân İmâreti yakınında),
2 Kervansaray (Büyükçekmece’de),
3 RüstemPaşa Kervansarayı (Rodosçuk’ta),
4 KebecilerKervansarayı (Bitpazarı’nda),
5 Rüstem Paşa Kervansarayı (Galata’da),
6 Ali Paşa Kervansarayı (Bursa’da),
7 Ali Paşa Kervansarayı (Bitpazarı’nda),
8 Pertev Paşa Kervansarayı (Vefâ’da),
9 Mustafa Paşa Kervansarayı (Ilgın’da),
10 Rüstem Paşa Kervansarayı (Sapanca’da),
11 Rüstem Paşa Kervansarayı (Samanlı’da),
12 Rüstem Paşa Kervansarayı (Karışdıran’da),
13 RüstemPaşa Kervansarayı (Akbıyık’ta),
14 Rüstem Paşa Kervansarayı (Karaman Ereğlisi’nde),
15 Hüsrev Kethüdâ Kervansarayı (İpsala’da)
16 MehmedPaşa Kervansarayı (Hafsa’da),
17 Mehmed Paşa Kervansarayı (Burgaz’da),
18 RüstemPaşa Kervansarayı (Edirne’de),
19 Ali Paşa Çarşısı ve Kervansarayı (Edirne’de),
20 İbrâhim Paşa Kervansarayı (İstanbul’da)

Saraylar

1 Saray-ı atîk tâmiri (Beyazıt’ta),
2 Saray-ı cedîd-i hümâyûn tâmiri (Topkapı’da),
3 Üsküdar Sarayının tâmiri (Üsküdar’da),
4 Galatasarayın eski yerine yeniden inşâsı (Galatasaray’da),
5 Atmeydanı Sarayının yeniden inşâsı (Atmeydanı’nda),
6 İbrâhim Paşa Sarayı (Atmeydanı’nda),
7 Yenikapı Sarayının yeniden inşâsı (Silivrikapı’da),
8 Kandilli Sarayının yeniden inşâsı (Kandilli’de),
9 Fenerbahçe Sarayının yeniden inşâsı (Fenerbahçe’de),
10 İskender Çelebi Bahçesi Sarayının yeniden inşâsı (İstanbul şehir dışında),
11 Halkalı Pınar Sarayının yeniden inşâsı (Halkalı’da),
12 Rüstem Paşa Sarayı (Kadırga’da),
13 MehmedPaşa Sarayı (Kadırga’da),
14 Mehmed Paşa Sarayı (Ayasofya yakınında),
15 MehmedPaşa Sarayı (Üsküdar’da),
16 Rüstem Paşa Sarayı (Üsküdür’da),
17 Siyavuş Paşa Sarayı (İstanbul’da),
18 Siyavuş Paşa Sarayı (Üsküdar’da),
19 Siyavuş Paşa Sarayı (yine Üsküdar’da),
20 Ali Paşa Sarayı (İstanbul’da),
21 AhmedPaşa Sarayı (Atmeydanı’nda),
22 Ferhad Paşa Sarayı (Bâyezîd civârında),
23 Pertev Paşa Sarayı (Vefâ Meydanında),
24 SinânPaşa Sarayı (Atmeydanı’nda),
25 Sofu MehmedPaşa Sarayı (Hocapaşa’da),
26 Mahmûd Ağa Sarayı (Yenibahçe’de),
27 MehmedPaşa Sarayı (Halkalı yakınında Yergöğ’de),
28 Şâh-ı Hûbân Kadın Sarayı (Kasımpaşa Çeşmesi yakınında),
29 Pertev Paşa Sarayı (şehrin dışında),
30 AhmedPaşa Sarayı (şehrin dışında),
31 AhmedPaşa Sarayı (Taşra Çiftlik’te),
32 AhmedPaşa Sarayı (Eyüp’te),
33 Ali Paşa Sarayı (Eyüp’te),
34 MehmedPaşa Sarayı (şehrin dışında, Rüstem Çelebi Çiftliğinde),
35 Mehmed Paşa Sarayı (Bosna’da),
36 Rüstem Paşa Sarayı (İskender Çelebi Çiftliğinde)

Mahzenler

1 Buğday mahzeni (Galata Köşesinde),
2 Zift Mahzeni (Tersâne-i Âmirede),
3 Anbar (sarayda),
4 Anbar (Has Bahçe Yalısında),
5 Mutbak ve kiler (sarayda),
6 Mahzen (Unkapanı’nda),
7 İki adet anbar (Cebehâne yakınında),
8 Kurşunlu Mahzen (Tophâne’de)

Hamamlar

1 SultanSüleymân Hamamı (İstanbul’da),
2 Sultan Süleymân Hamamı (Kefe’de),
3 Üç Kapılı Hamam (Topkapısarayında),
4 Üç Kapılı Hamam (Üsküdar Sarayında),
5 Haseki Sultan Hamamı (Ayasofya yakınında),
6 Haseki Sultan Hamamı (Bahçekapı’da),
7 Haseki Sultan Hamamı (Yahudiler içinde),
8 Vâlide SultanHamamı (Üsküdar’da),
9 Vâlide SultanHamamı (Karapınar’da),
10 Vâlide SultanHamamı (Cibâli Kapısında),
11 Mihrimah SultanHamamı (Edirnekapı’da),
12 Lütfi Paşa Hamamı (Yenibahçe’de),
13 MehmedPaşa Hamamı (Galata’da),
14 MehmedPaşa Hamamı (Edirne’de),
15 Kocamustafapaşa Hamamı (Yenibahçe’de),
16 İbrâhim Paşa Hamamı (Silivrikapı’da),
17 Kapıağası Yâkub Ağa Hamamı (Sulumanastır’da),
18 Sinân Paşa Hamamı (Beşiktaş’ta),
19 Molla Çelebi Hamamı (Fındıklı’da),
20 Kaptan Ali Paşa Hamamı (Tophâne’de),
21 Kaptan Ali Paşa Hamamı (Fenerkapı’da),
22 Müfti Ebüssü’ûd Efendi Hamamı (Mâcuncu Çarşısında),
23 Mîrmirân Kasımpaşa Hamamı (Hafsa’da),
24 Merkez Efendi Hamamı (Yenikapı dışında),
25 Nişancı Paşa Hamamı (Eyüp’te),
26 Hüsrev Kethüdâ Hamamı (Ortaköy’de),
27 Hüsrev Kethüdâ Hamamı (İzmit’te),
28 Hamam (Çatalca’da),
29 RüstemPaşa Hamamı (Sapanca’da),
30 Hüseyin Bey Hamamı (Kayseri’de),
31 Sarı Kürz Hamamı (İstanbul’da),
32 Hayreddin Paşa Hamamı (Zeyrek’te),
33 Hayreddin Paşa Hamamı (Karagümrük’te),
34 Yâkub Ağa Hamamı (Tophâne’de),
35 Haydar Paşa Hamamı (Zeyrek’te),
36 İskender Paşa Hamamı,
37 Odabaşı Behruzağa Hamamı (Şehremini’de),
38 Kethüdâ Kadın Hamamı (Akbaba’da),
39 Beykoz Hamamı,
40 Emir Buhârî Hamamı (Edirnekapı dışında),
41 Hamam (Eyüp’te),
42 Dere Hamamı (Eyüp’te),
43 Sâlih Paşazâde Hamamı (Yeniköy’de),
44 Sultan Süleymân Hamamı (Mekke’de),
45 HayreddinPaşa Hamamı (Tophâne’de),
46 Hayreddin Paşa Hamamı (Kemeraltı’nda),
47 Rüstem Paşa Hamamı (Cibâli’de),
48 Vâlide SultanHamamı (Üsküdar’da)