Yasama Dokunulmazliğinin Kaldirilmasi İle İlgili İşlemler Hakkinda Genelge (Ceza İşleri Genel Müdürlüğü)

YASAMA DOKUNULMAZLIĞININ KALDIRILMASI İLE İLGİLİ İŞLEMLER HAKKINDA GENELGE (CEZA İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ)

YASAMA DOKUNULMAZLIĞININ KALDIRILMASI İLE İLGİLİ İŞLEMLER HAKKINDA GENELGE (CEZA İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ)

TC
ADALET BAKANLIĞI
Ceza İşleri Genel Müdürlüğü
Sayı : B030CİG0000005/0100602/4620/01/2006
Konu : Yasama dokunulmazlığının kaldırılması ile ilgili işlemler
[/b]GENELGE
No: 100
Bazı yer Cumhuriyet başsavcılıklarınca, suç işledikleri ihbar veya şikâyet edilen Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri hakkında soruşturma yapılmaksızın yalnızca ihbar veya şikâyeti kapsayan dilekçeler ya da yapılan soruşturma sonunda kamu davasını açmaya yeterli delil elde edilip edilmediği incelenip değerlendirilmeden, yahut deliller tam olarak toplanılmadan evrakın; Bakanlığa, kimi zaman da doğrudan Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına gönderildiği Bakanlığımıza intikal eden bilgilerden anlaşılmaktadır
Bilindiği üzere; Türkiye Cumhuriyet Anayasası'nın 83'üncü maddesinde; "Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar
Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14'üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır Ancak, bu halde yetkili makam durumu hemen ve doğrudan doğruya Türkiye Büyük Millet Meclisine bildirmek zorundadır
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi hakkında, seçiminden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılır; üyelik süresince zamanaşımı işlemez
Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma, Meclisin yeniden dokunulmazlığını kaldırmasına bağlıdır
Türkiye Büyük Millet Meclisindeki siyasî parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz"
100'üncü maddesinin birinci fıkrasında; "Başbakan veya bakanlar hakkında, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az onda birinin vereceği önerge ile, soruşturma açılması istenebilir Meclis, bu istemi en geç bir ay içinde görüşür ve gizli oyla karara bağlar"
112'inci maddesinin son fıkrasında; "Bakanlar Kurulu üyelerinden milletvekili olmayanlar; 81 inci maddede yazılı şekilde Millet Meclisi önünde andiçerler ve bakan sıfatını taşıdıkları sürece milletvekillerinin tâbi oldukları kayıt ve şartlara uyarlar ve yasama dokunulmazlığına sahip bulunurlar Bunlar Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri gibi ödenek ve yolluk alırlar"
TBMM İçtüzüğü'nün "Meclis Soruşturması Açılması İçin Önerge" kenar başlıklı 107'nci maddesinde; "Görevde bulunan veya görevinden ayrılmış olan Başbakan ve bakanlar hakkında Meclis soruşturması açılması, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az onda birinin vereceği bir önerge istenebilir
Bu önergede; Bakanlar Kurulunun genel siyasetinden veya bakanlıkların görevleriyle ilgili işlerden dolayı hakkında soruşturma açılması istenen Başbakan veya bakanın cezaî sorumluluğu gerektiren fiillerinin görevleri sırasında işlendiğinden bahsedilmesi, hangi fiillerinin hangi kanun ve nizama aykırı olduğunun gerekçe gösterilmek ve maddesi de yazılmak suretiyle belirtilmesi zorunludur"
Şeklinde düzenlemeler yapılmıştır
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, bu arada üye olmayan bakanların da Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça, bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamayacakları hüküm altına alınarak burada mutlak bir dokunulmazlık getirilmiş olup, hem cezaî hem de hukukî sorumsuzluğu içermektedir
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin yasama faaliyeti çerçevesinde bulunan eylemlerinin cezaî bakımdan takibi için Meclisin buna izin vermesi zorunlu olup, Başbakan ve Bakanlar Kurulunun üyesi bakanların görev nedeniyle işledikleri suçların kovuşturması ise ancak meclis soruşturması yoluyla mümkün olabilecektir
Kişisel suçların takibinde, ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14'üncü maddesindeki durumlar dışında milletvekili Meclisin kararı olmadıkça tutulamayacak, sorguya çekilemeyecek, tutuklanamayacak ve yargılanamayacaktır Buradaki koruma nisbî ve geçici niteliktedir Zira Meclis tarafından kaldırılabilir ve hukukî sorumluluğa engel değildir Ayrıca milletvekilliği düştüğünde, sona erdiğinde veya dokunulmazlığı kaldırıldığında cezaî takibat kaldığı yerden devam edecektir
Bu itibarla;
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, bu arada Meclis üyesi olmayan bakanların da Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça, bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan mutlak olarak sorumlu tutulamayacakları göz önünde bulundurularak, bu tür eylemlerin takibine tevessül edilmemesi,
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı Genel Sekreterliği'nin 17 Kasım 1997 tarih ve 9427/23887 sayılı yazısında da belirtildiği üzere; görevde bulunan veya görevinden ayrılan Başbakan ve bakanlar hakkında Bakanlar Kurulu'nun genel siyaseti veya Bakanlıkların görevleriyle ilgili olarak yapılan şikâyet ve ihbarların, ancak Anayasa'nın 100'üncü ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü'nün 107'nci maddelerine göre işleme tâbi tutulacağı, bu gibi başvuruların belirtilen şartlar oluşmadan TBMM Başkanlığına intikal ettirileceğine dair yasal bir dayanak bulunmadığı ve Bakanlığımızca da yapılacak başkaca bir işlem olmadığı cihetle bu tür evrakın Bakanlığımıza gönderilmemesi,
Kişisel suç niteliğindeki iddialarda ise, Başbakan, bakanlar ve milletvekillerinin ifadesine başvurulmadan, soruşturmanın bizzat Cumhuriyet başsavcısı ya da Cumhuriyet başsavcıvekili tarafından yapılarak leh ve aleyhte eksiksiz olarak toplanan deliller suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturuyorsa, varsa maktul, mağdur, suçtan zarar gören kişi veya şikâyetçinin kimliği, yüklenen suçu, işleniş şeklini, delilleri ve suça temas eden kanun maddelerini de içerecek şekilde yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin olarak düzenlenecek fezlekeye bağlı evrakın, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunulmak üzere Bakanlığımız Ceza İşleri Genel Müdürlüğüne gönderilmesi,
Ağır cezayı gerektiren suçüstü hâli ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasa'nın 14'üncü maddesinde belirtilen durumlar sebebiyle soruşturmaya başlanıldığı takdirde, milletvekillerinin tutulmalarının, sorguya çekilmelerinin, tutuklanmalarının ve yargılanmalarının Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kararına bağlı olmadığının hatırdan çıkartılmayarak, keyfiyetin en sür'atli şekilde Türkiye Büyük Millet Meclisine ve Bakanlığımız Ceza İşleri Genel Müdürlüğüne bildirilmesi, gereksiz yazışmalara ve gecikmelere sebebiyet verilmemesi,
Kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi ve kovuşturma imkânının bulunmaması hâllerinde, Cumhuriyet başsavcısı ya da Cumhuriyet başsavcıvekili tarafından, mahallinde yasal gereğinin yerine getirilmesi, herhangi bir bilgi veya belge gönderilmemesi,
Konularında gereken dikkat ve özenin gösterilmesini rica ederim
Cemil ÇİÇEK
Bakan

Kaynak: mevzuatadaletgovtr