Faili Meçhul Olaylar Ve Cinayetler Hakkinda Genelge (Ceza İşleri Genel Müdürlüğü)

FAİLİ MEÇHUL OLAYLAR VE CİNAYETLER HAKKINDA GENELGE (CEZA İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ)

FAİLİ MEÇHUL OLAYLAR VE CİNAYETLER HAKKINDA GENELGE (CEZA İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ)

TC
ADALET BAKANLIĞI
Ceza İşleri Genel Müdürlüğü
Sayı: B030CİG0000005/0100602/ 2101/01/2006
Konu: Faili meçhul olay ve cinayetler
GENELGE
No : 22
Bir kısım faili meçhul olay ve cinayetlerin aydınlatılamadığı, suç faillerinin yakalanamadığı, öldürülenlerin kimliklerinin sağlıklı bir şekilde tespit edilmeden defnedildiği, bu olaylara ilişkin soruşturmaların yürütülmesinde kimi zaman gerekli özenin gösterilmediği, bu surette suç fail ya da faillerinin tespit edilemeden suçun zaman aşımına uğramasına sebebiyet verildiği gibi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine açılan bazı davalarda da soruşturmaların etkili ve yeterli yapılamamasından dolayı ülkemizin tazminat ödemesine mahkûm edilebildiği Bakanlığımıza intikal eden bilgilerden anlaşılmıştır
Bilindiği üzere; Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın;
"Cumhuriyetin nitelikleri" kenar başlıklı 2'nci maddesinde; "Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir"
"Kişinin dokunulmazlığı, maddî ve manevî varlığı" kenar başlıklı 17'nci maddesinde;
"Herkes, yaşama, maddî ve manevî varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir
Tıbbî zorunluluklar ve kanunda yazılı hâller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbî deneylere tâbi tutulamaz
Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tâbi tutulamaz
Meşrû müdafaa hâli, yakalama ve tutuklama kararlarının yerine getirilmesi, bir tutuklu veya hükümlünün kaçmasının önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanın bastırılması, sıkıyönetim veya olağanüstü hâllerde yetkili merciin verdiği emirlerin uygulanması sırasında silâh kullanılmasına kanunun cevaz verdiği zorunlu durumlarda meydana gelen öldürme fiilleri, birinci fıkra hükmü dışındadır"
Hükümleri yer almaktadır
Öte yandan; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin "İnsan haklarına saygı yükümlülüğü" kenar başlıklı 1'inci maddesinde; "Yüksek Sözleşmeci Taraflar, kendi yetki alanları içinde bulunan herkese bu Sözleşme'nin birinci bölümünde açıklanan hak ve özgürlükleri tanırlar" hükmüne yer verildikten sonra, 2'nci maddesinde de yaşama hakkı düzenlenmiş bulunmaktadır
Ayrıca; 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun "Bir suçun işlendiğini öğrenen Cumhuriyet savcısının görevi" kenar başlıklı 160'ncı maddesinde;
"(1) Cumhuriyet savcısı, ihbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren bir hâli öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere hemen işin gerçeğini araştırmaya başlar
(2) Cumhuriyet savcısı, maddî gerçeğin araştırılması ve adil bir yargılamanın yapılabilmesi için, emrindeki adlî kolluk görevlileri marifetiyle, şüphelinin lehine ve aleyhine olan delilleri toplayarak muhafaza altına almakla ve şüphelinin haklarını korumakla yükümlüdür"
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Kaya/Türkiye(158/1996/777/978) kararının 86'ncı paragrafında şu ifadelere yer vermektedir:
"Mahkeme, kamu görevlilerinin keyfi bir biçimde adam öldürmelerinin Sözleşme'nin 2 maddesinde yasaklanmasının, uygulamada kamu makamlarının kullandıkları şiddetin hukuksallığını denetleyecek bir makamın bulunmaması durumunda bir anlamı olmayacağını tespit eder 2 maddedeki yaşama hakkı, 1 maddede devletin genel ödevini düzenleyen, 'kendi yetki alanı içindeki herkese bu Sözleşmenin birinci bölümünde açıklanan hak ve özgürlükleri tanımak (bunları güvence altında bulundurmak)' hükmüyle birlikte okunduğunda, bireyler kamu görevlilerinin eylemleri sonucu öldürüldükleri zaman etkili bir araştırmanın yapılmasını gerektirir"
Ayrıca; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin yaşama hakkını düzenleyen 2'nci maddesinin ihlâl edildiği iddialarıyla ilgili olarak Türkiye aleyhine yapılan başvurulara ilişkin bazı kararlarında, sadece soruşturmaların etkili ve yeterli yapılamaması sebebiyle ülkemizi tazminat ödemeye mahkûm ettiği anlaşılmaktadır
Bu itibarla;
1-Faili meçhul olayların aydınlatılması ve faillerinin bulunup yakalanması çalışmalarının kolluk kuvvetleriyle gereken koordinasyon sağlanarak aralıksız sürdürülmesi,
2-Olay yerinde delil olabilecek tüm belge ve bulguların tespit edilmesi ile koruma altına alınması,
3-Diğer soruşturmalarda ele geçirilen ve tetkike gönderilen silâh, mermi, mermi çekirdeği veya mukayese kovanlarının, faili meçhul olaylarla irtibatlı olup olmadıklarının tespiti amacıyla kriminal laboratuarlarla yapılacak yazışmalarda;
a) Anılan eşyaların; mühürlü, ambalajlı ve usulüne uygun olarak bağlanıp, inceleme konusunun nelerden ibaret olduğunun talep yazısında açıkça belirtilmesi,
b) Elde edilen silâh ve mermilerle ilgili olarak; ele geçirildikleri yer, olay ve olay tarihi gibi bilgiler de ayrıntısıyla yazılarak, varsa öncelikle şüpheli olay ya da olayların belirtilmesi, yoksa faili meçhul olaylarla bağlantısının araştırılmasının istenmesi,
c) Olay yerinden elde edilen silâh ve kovanların güvenlik kuvvetlerine veya *****istlere ait olduğunun belli olması hâlinde, incelemeye gönderilirken bu hususun da ayrıca müzekkereye dercedilmesi,
4- Faili meçhul öldürme olaylarında; öncelikle ölen kişilerin kimliklerini belirleyecek bulguların tespit edilmesi (ölü teşhis tutanağı tutulması, parmak izi alınması vs),
5- Yapılan otopsilerin 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 86 ilâ 89'uncu maddelerine uygun olarak yapılması yanında;
a) Fotoğraf çekimine başlamadan önce fotoğrafları çekecek kişinin hüviyetinin otopsi tutanağına geçirilmesi, çekimlerin negatifleri üzerinde düzeltmeler yapılamayacak makineler vasıtasıyla yapılmasının sağlanması,
b) Olay yerindeki ve çevreye dağılmış delillerin toplanması,
c) Otopsiye başlamadan önce cesedin pozisyonu değiştirilmeden ve üzerinde herhangi bir işlem yapılmaksızın çeşitli yönlerden değişik görüntülerinin alınması,
d) Ceset üzerinde varsa darp, cebir, mücadele, boğuşma, yara, barut ve mermi izlerinin tespit edilmesi ve cesetten çıkarılan mermilerin usulüne uygun olarak muhafaza edilmesi,
e) Cesedin elbiselerinin ve kişisel eşyalarının kaybolmasının önlenmesi,
f) Olayı aydınlatabilecek ve delil niteliğinde olabilecek her şeyin emanete alınması,
g) Muayene sırasında hekimin istediği yerlerin fotoğraflarının çekilmesi,
h) b, d, e ve f bentlerinde açıklanan konularda ayrıca tüm iz ve delilleri belirtecek şekilde, muhtelif açılardan en az iki poz olarak renkli fotoğraflarının veya görüntülerinin çektirilmesi; c, d ve g bentlerinde belirtilen hususların otopsi tutanağına ayrıntılı bir şekilde yazılması,
ı) a, b, e ve f bentlerinde belirtilen hususların olay yeri tespit tutanağında ayrıntılı bir şekilde yazılması,
j) Çekilen fotoğrafların negatiflerinin veya görüntü kayıtlarının dosyada muhafaza altına alınması ve üzerlerine soruşturma numarasının, ölünün ad ve soyadının yazılması,
k) Negatiflerin Cumhuriyet başsavcılığı tarafından tabettirilmesi ve fotoğraflarına veya görüntü kayıtlarına soruşturma numarasının, ölünün ad ve soyadının ve çekim tarihinin yazılmasından sonra ilgili Cumhuriyet savcısı tarafından tasdik edilmesi,
6- Hüviyeti tespit edilemeyen (sahibi bulunmayan) cesetlerin, otopsi yapıldıktan sonra hemen defnedilmeyerek Adlî Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 10'uncu maddesinin (c) bendinde öngörülen on beş günlük bekleme süresince, adlî tıp kurumu teşkilâtı olmayan yerlerde mahallî imkânlar çerçevesinde muhafaza edilerek, çekilen fotoğrafı ve belirlenen eşkâli ile mevcut diğer bilgilerin, Basın İlân Kurumu veya mahallî iletişim araçlarından yararlanılarak kamuoyuna duyurulması suretiyle ölü sahiplerinin aranması, sahibi bulunamayan cesetlerin, arandığında kolayca bulunacak mezarlara defnedilmesi için belediyelere teslim edilmesi,
7- Faili meçhul cinayet ve şüpheli ölüm olaylarında cesedin kimliğinin tespit edilememesi hâllerinde ölüye ait seçilebilir ve kimliğinin tespitine imkân verecek şekilde fotoğrafları da eklenmek suretiyle diğer ağır ceza Cumhuriyet başsavcılıklarına talimat yazılması,
8- Faili meçhul olaylarla ilgili olarak yeterli delil ve emarelerin bulunup bulunmamasına bakılmaksızın, kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmeyerek, suçun ya da faillerinin tespiti ve bulunması için zaman aşımına kadar aranmalarının sürdürülmesi,
9- Faili meçhul suçlara ve cinayetlere ilişkin evrakın öncelikle soruşturma defterine kaydedilmesi, bu tür evrakın diğer soruşturma evrakından farklı olmadığı göz önünde bulundurulmak suretiyle sürüncemede bırakılmaması veya kolluğun kontrolüne terk edilmemesi, yıl ve sayı sırasına konularak üzerlerine zaman aşımına uğrayacakları tarihin kaydedilmesi, o tarihe kadar uygun aralıklarla kolluğa yazı yazılarak, daha önce yazılan yazıdan bu zamana kadar yapılan işlemlerin neler olduğunun da bildirilmesinin istenilerek, olayın aydınlatılmasına çalışılması,
10- Faili meçhul olan soruşturma evrakının ilgili Cumhuriyet savcısı tarafından sık sık gözden geçirilmesi, ancak sadece soruşturma evrakının en üstündeki müzekkereye cevap verilmiş olup olmadığı ile yetinilmeyerek içeriği itibariyle başkaca eksik kalmış bir husus varsa onun da tamamlanması için gerekli yazının yazılması, sonucunun uygun aralıklarla takip edilmesi,
11- Faili meçhul cinayetler ve olaylara ilişkin soruşturmaların bizzat Cumhuriyet başsavcıları ya da Cumhuriyet başsavcıvekilleri tarafından yürütülmesi, iş yoğunluğu sebebiyle bunun mümkün olmaması durumunda ise, Cumhuriyet başsavcılarının iş bölümünde görevlendireceği bir Cumhuriyet savcısı tarafından yerine getirilmesi,
Konularında gereken dikkat ve özenin gösterilmesini rica ederim
Cemil ÇİÇEK
Bakan



Kaynak: mevzuatadaletgovtr