Ebû Muhammed Bayram Efendi

EBÛ MUHAMMED BAYRAM EFENDİ

On yedinci yüzyılın sonunda, on sekizinci yüzyılın başında Anadolu'da yaşayan âlim ve velîlerden Aydî lakabıyla meşhûr olan Mustafa Efendinin oğludur Ebû Muhammed künyesiyle ve Amâsî nisbesiyle meşhurdur Merzifon'da doğdu Doğum târihi bilinmemektedir

İlim ve fazîlet sâhibi bir âileye mensûb olan Ebû Muhammed Bayram Efendi, küçük yaştan îtibâren ilim tahsîline başladı Zamânının ileri gelen âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsîl etti SivaslıTefsîrî Efendi onun ders aldığı âlimlerdendir Tahsîlini tamamlayıp ilimde yükseldikten sonra Amasya müftülüğüne ve Sultan Bâyezîd Medresesi müderrisliğine tâyin edildiMüslümanların müşkillerini halledip talebe yetiştirdi Sonra ilmî rütbelerden mevleviyyet ünvânına yükseltildi Medîne-i münevvere, Trablusşam, Sofya, Konya ve Kayseri kâdılığı yaptı Bu vazîfeleri sırasında ilmi ve güzel ahlâkı ile insanlara örnek oldu Onların dünyevî ve uhrevî (âhiretle ilgili) her türlü müşkillerinin halline çalıştı Velîlerle görüşüp sohbetlerinde bulundu Tasavvuf yolundan nisbet aldı İlim ve fazîlet sâhibi bir velî oldu 1709 (H1121) senesinde Konya'ya giderken Eskişehir'de vefât etti Orada defnedildi

Ebû Muhammed Bayram Efendi, güzel ahlâk sâhibi bir zât idi Tasavvufu, tasavvuf ehlini çok severdi Fakirlere, hâfızlara ve diğer ilim ehline çok ikram ve ihsânlarda bulunurdu Anadolu'yu aydınlatmak, insanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlatarak onların dünyâ ve âhirette saâdete kavuşmalarına vesîle olmak için çalışan gönül ehli dervişleri misâfir eder, her türlü ihtiyaçlarını karşılardı İlmin ve âlimlerin kıymetini takdir eder onlara iltifatlarda bulunurdu Mevleviyyeti zamânında kendisine âid olan Sultan Bâyezîd Medresesi müderrisliğini oğlu Mustafa Âkif Efendinin hocası Abdullah Çorumî'ye takdim etmişti İnsanların; "Medreseni kendi oğluna ver" demeleri üzerine onlara; "Onun hocası böyle bir ihsâna muhtaç iken ona vermem uygun olmaz" demişti

İnsanlara hizmet için kendi mülkü olan arâzileri kullanırdı Fakir fukarânın ihtiyaçlarını temin için arâzi satın alır, vakıflar ihdâs ederdi Vakıf ve arâzilere sâhip çıkar, rastgele kullanılmasına mâni olurdu

Amasya kütüphânelerinde bulunan pekçok kitabı inceler, onlarla ilgili açıklamalar yapardı Özellikle dînî ilimlerle ilgili kitapları yazmaya ve tashih etmeye azmederdi Bu sebeple onun yazdığı kitaplar yayılmıştı Edebiyata ve Farsçaya karşı özel merakı vardı

1) Kitâbü'l-Mecmû fi'l-Meşhûd ve'l-Mesmû'; s44