Emîr-İ Çin Şeyh Osman Efendi

EMÎR-İ ÇİN ŞEYH OSMAN EFENDİ

Şeyh Ahmed Yesevî hazretlerinin halîfelerinden Lakabı Şerefüddîn olup, babasının adı Muhammed'dir Emirci Sultan adı ile de anılmaktadır Doğum târihi bilinmemektedir Ancak on ikinci asrın ortalarında doğduğu tahmin olunmaktadır Kaynaklarda ecdâdının Veysel Karânî hazretlerinin sohbeti ile bereketlendiği ve duâsını aldıkları kaydedilmektedir 1240 (H638) yılında Yozgat'ın Osmanpaşa nâhiyesinde vefât etti

Doğumunda babası kendisine dört büyük halîfeden hazret-i Osman'ın adını koydu Tahsil çağına geldiği zaman kendisinin de bağlı bulunduğu büyük velî Şeyh Ahmed Yesevî hazretlerinin yanına gönderdi Küçük Osman bundan sonra Yesevî hazretlerinin yanından ayrılmadı Dâimâ onun hizmetinde oldu Mübârek sohbetlerinde bulunup dersleriyle yetişti Tasavvuf makamlarında ilerledi Talebelerinin en meşhurları arasında yer aldı Kendisinde daha küçük yaştan hârikulâde haller ve kerâmetler görülmeye başlandı

Bir kış günü talebelerine ders vermekte iken, Ahmed Yesevî hazretlerinin canı tâze üzüm yemek istedi Bulup bulunamayacağını sordu Talebeleri tâze üzüm bulmanın güçlüğünü hattâ mümkün olmadığını bildiklerinden sükût hâlinde kaldıkları sırada küçük Osman içeri girdi Elinde tuttuğu bir salkım tâze üzümü hocası Ahmed Yesevî hazretlerine takdim etti Hayret içerisinde kalan halîfeler çocuğa üzümü nerede bulduğunu sordularsa da, Yesevî hazretleri, bu sırrı kendilerinin bilmesi gerekmediğini söyledi

Günlerden bir gün Ahmed Yesevî hazretlerinin hânekâhına Çin diyârından bir grup tüccar geldi Şeyhin huzûruna çıkıp memleketlerinde o güne kadar görülmemiş korkunç bir ejderhanın türediğini ve küçük-büyük herkesi âciz bıraktığını arzederek kendilerini bu belâdan kurtarması için yardım istedi Çin tüccarlarının perişan hallerine bakan Ahmed Yesevî hazretleri, talebelerine dönerek; "Ejderi öldürmeye hanginiz gider?" diye sordu Hepsi de; "Emir sizindir" diye cevap verdilerse de az da olsa çekindikleri belli oluyordu Şeyh Hazretleri düşünceye daldığı sırada Osman Efendi ileri atılarak müsâade ettikleri takdirde, bu iş için gidebileceğini söyledi Şeyh hazretleri Osman'ın beline bir tahta kılıç kuşandırarak; "Cenâb-ı Hak yardımcın ve uğurun açık olsun" diye duâ ettikten sonra yolcu etti

Halîfe Osman Çin'e doğru yola çıktıktan sonra içinde tahta kılıcın ejderhayı kesip kesmeyeceği husûsunda tereddüt hâsıl oldu Onu güçlü bir şey üzerinde denediğinde keskin bir kılıçtan daha etkili olduğunu hayretle gördü Hocasına olan derin îtimâdı bir kat daha arttı ve hiç endişe ve korku duymadan yoluna devâm etti Çin diyârına vardığında ejderi bir nehir kenarında buldu Tahta kılıcını çekip bir hamlede öldürdü Bu hizmeti böylece îfâ eden Osman, tekrar Hâce Ahmed Yesevî'nin yanına geldi ve elini öptü Şeyh hazretleri gazâsını tebrik ettikten sonra ejderi nasıl öldürdüğünü sordu Osman olup bitenleri anlatınca Şeyh, ona, Emîr-i Çin lakabını verdi Ahmed Yesevî hazretleri çok geçmeden Emîr-i Çin Osman'a icâzet, diploma verdi

Ahmed Yesevî hazretlerinin 1194'te vefâtından sonra Emîr-i Çin Osman, Türkistan'da duramaz oldu Gönlü hocasının ayrılığı ile yanıyordu Bir müddet sonra 1204 yılında hocasının meşhur talebelerinden Avşar Baba, Şeyh Nusret, Gaygay Dede, Pîr Dede ve Pertev Sultan gibi o da İslâmiyeti yaymak gâyesiyle Rum diyarına doğru yola çıktı Talebesi İmad Sultanla birlikte günlerce yol alıp, Anadolu'ya geldi ve Keykavus Kalesi yakınlarında konakladı O gece rüyâsında şeyhi Ahmed Yesevî hazretlerini gördüŞeyhi ona; "Bu yakınlarda bir köy vardır, halkı, gelip geçen misâfir yolcuları öldürür Onların irşâdını, yetişmesini sana vazîfe verdim" buyurdu

Ertesi sabah Emîr-i Çin Osman hazretleri İmad Sultanla birlikte söz konusu köye varıp misâfir oldular Şeyh Osman, yanlarına toplanan ahâliye, kendilerini de öteki yolcular gibi öldürüp öldürmeyeceklerini sordu Halk bu soru üzerine; "Sizi öldüreceğimizi de nereden çıkardınız?" deyince, Şeyh; "Öküzleriniz haber verdi" dedi Bu cevap üzerine daha da şaşıran köylüler öküzlerin nasıl konuştuklarını görmek istediklerini söylediler Şeyh Osman hazretleri hemen bir adam göndererek hayvanları getirtti ve onlara köy halkının misâfirleri öldürüp öldürmediklerini sordu Öküzler, Allahü teâlânın kudretiyle lisana gelip; "Evet öldürüyorlar" cevâbını verdiler Gördükleri manzaradan şaşkına dönen köy halkı ve Keykavus kalesi sâkinleri karşılaştıkları kimsenin mübârek bir zât olduğunu anlayıp onun telkini ile İslâmiyeti kabûl ettiler Yanlış ve bozuk âdetlerinden vazgeçtiler Emîr-i Çin Osman hazretleri de hocasının öğüdüne uyarak; "Keçikıran" adındaki bu köye yerleşti Yaptırdığı zâviyede köylülere İslâmiyetin emir ve yasaklarını öğretmeye başladı

O sıralarda Selçuklu vezirlerinden Osman Paşa adında bir zât, Sivas'a vâli tâyin edilmiş olup memuriyet yerine gitmekteydi Keçikıran köyünden geçerken daha önceden burada oturduğunu duyduğu güzel ahlâkı ve kerâmetleriyle meşhur Şeyh hazretlerini görmek istedi Zâviyeye gelerek sohbetine dâhil oldu Şeyhin fazîleti, bilgisi, tatlı ve rûhları cezbeden sözleriyle kendinden geçti Sonra da bu mübârek kişinin sohbetinden istifâde etmenin kendisi için çok daha iyi olacağını düşünerek vazîfesine gitmekten vazgeçti Bir istifâ mektubu yazarak hükümdâra yollayıp, Şeyhin talebelerinden oldu Zâviye civarında bulunan birkaç köyü ve bir kısım arâziyi satın alarak buraya vakfetti Tekkenin adı da o günden sonra Osman Paşa Tekkesi adı ile anılır oldu Tekkede yıllarca talebe yetiştiren Emîr-i Çin Şeyh Osman hazretleri 1240 (H638) senesinde vefât etti Kabri, tekkenin yanında yer alan türbesindedir Yozgat'a bağlı Keçikıran köyü bugün Osmanpaşa nâhiyesi adıyla anılmaktadır

1) Âli, Künhü'l-Ahbâr; c5, s58-61
2) Evliyâ Çelebi, Seyâhatnâme; c3, s237-238
3) Ahmed Eflâkî, Menâkıbü'l-Ârifîn; c2, s860
4) AYOcak, "Emirci Sultan ve Zâviyesi", Târih Enstitüsü Dergisi, sayı-9, s132-179