Abbas Hilmi Paşa

Abbas Hilmi Paşa - I

Mısır valilerinden


Babası Ahmed Tosun Paşadır Vehhabiler üzerine sefer yapıp, onların fitne hareketlerine mani olmak için vazifelendirilen Mehmed Ali Paşa'nın çok sevdiği torunudur 1813'te (H1228) Cidde'de doğdu Mısırda yetişti


Abbas Hilmi, amcası İbrahim Paşa'nın 1848 senesinde vefatı üzerine, Mısır valiliğine tayin edildi Bu sırada Osmanlılar'da Tanzimat devri başlatılmış ve Mısırda da Avrupanın tesiri ile bir takım reformlar yapılmaya başlanmış, Avrupai tarzda bazı müesseseler açılmıştı Avrupalıların menfaatlerine olan işlere, Abbas Hilmi karşı çıktı Reformlara uyularak açılan bu neviden bir takım kuruluşları kapattı Bu kuruluşlarda misyoner gibi faaliyet gösteren pek çok Avrupalı danışman ve eğitimciyi vazifelerinden aldı Devrin alimlerinden Tahtaviyi, 1850 senesinde Hartuma gönderip, bir medrese açmasını istedi Diğer taraftan, masrafları kontrol altına aldığı gibi, vergilerde indirim yaparak halkın iktisadi durumunu oldukça iyi bir hale getirdi Kahirede bir harp okulu kurdu


Tanzimat'ın Mısırda uygulanması konusunda Osmanlı Devleti ile ortaya çıkan meseleleri çözmek üzere Fuad Efendi (Paşa) Mısıra gönderildi Fuad Efendi bu hususta bazı düzenlemeler yaptı ve şikayet konusu meseleleri halletti Bu zamanda bir İngiliz şirketi, Kahire ile İskenderiye arasında demiryolu inşaatına başladı ve 1853te tamamladı Böylece İngilizler, kısa yoldan Mısır içlerine ulaşma fırsatını da elde ettiler


Abbas Hilmi, dedesi Mehmed Ali Paşaya verilen fermanı değiştirerek, valiliğe, ailenin en yaşlısının geçmesi usulünü kaldırmak ve kendi yerine oğlu İbrahim Paşayı bırakmak istiyordu Bu maksatla oğlunu Abdülmecid Han'a damat yaptı Fakat vefat etmesi ile bu işi gerçekleştiremedi Abbas Hilmi, Kırım Harbi'nde Osmanlı sultanı Abdülmecid Hana yirmi bin kişilik bir ordu ve bir donanma göndererek yardımda bulundu Bu yardımı gönderdiği sıralarda, Kahiredeki köşkünde aniden öldü Zehirlenerek öldürüldüğü de rivayet edilmektedir

Abbas Hilmi Paşa - II

Osmanlı Devleti tarafından Mısıra gönderilen son hıdiv


14 Temmuz 1874 (H1291) senesinde İskenderiyede doğdu Hıdiv Tevfik Paşanın oğludur Mısırda prenslere ait mektepte okuduktan sonra İsviçrede tahsil gördü Kardeşi Mehmed Ali ile beraber Viyanadaki Theresianum okuluna devam etti 1892de babasının vefatı üzerine, on sekiz yaşında, Osmanlı Devleti tarafından Mısır hıdivliğine getirildi


Abbas Hilmi Paşanın genç ve idari işlerde tecrübesiz olması sebebiyle, Osmanlı hükümeti, Mısırda senelerce Osmanlı Devleti Mısır fevkalade komiserliği yapan ve Mısırın idaresiyle ilgili işlerde tecrübesi ile tanınan Ahmed Muhtar Paşayı kendisine müsteşar-ı has tayin etti Böylece İngilterenin, hıdiv Abbas Hilmi Paşa üzerindeki tesir ve telkinleri önlenmek istendi Fakat İngilizler, Mısırın içişlerine karıştılar ve Mısırdaki işgal kuvvetlerini arttırdılar Mısır ordusundaki yüksek rütbeleri ele geçirdiler Mısır idarecilerini elde etmeye başladılar Osmanlı komiseri olan Gazi Ahmed Muhtar Paşa vazifesine devam ediyordu Ancak İngiliz komiseri Lord Cromer ve ondan sonra yerine tayin edilen Lord Kitchener ön planda rol oynuyordu Lord Kitchener, ekseriyetini Mısır halkından topladığı bir ordu ile Sudana saldırınca, İngilizler ile Fransızlar arasında uzun süren siyasi tartışmalara sebep olan Paşoda meselesi ortaya çıktı ise de, Fransız ve İngiliz ileri gelenlerinin savaş istememeleri üzerine kapanıp gitti


İkinci Abdülhamid Hanın, Abbas Hilmi Paşaya verdiği hıdivlik fermanında, Mısırın idaresi ve hudutları hakkında bazı değişikliklerden bahsedilmişti O zamana kadar Mısır jandarması tarafından beklenen Akabenin Hicaz iline katılarak Osmanlı askerinin koruması altına verilmesi istenmişti Bu durum, Akabe Körfezi ağzındaki Tran Adasının, Hindistan yolu üzerindeki çok elverişli bir deniz üssü haline gelmesi ihtimalinden dolayı, İngilterenin şiddetli itirazlarına ve uzun tartışmalara sebep oldu Sonra mesele Akabenin yine eski halinde kalması şeklinde ve İngilizlerin isteğine göre bırakıldı


Vazifesinin ilk senelerinde İngilizlerin idaresine muhalif bir siyaset takip eden Abbas Hilmi Paşa, nazırların reisliğine Fahri Paşayı tayin etmek istedi Bu sebeple Kahiredeki konsolos temsilcileri ile anlaşmazlığa düştü Çok şiddetli bir hal alan bu anlaşmazlık, Riyaz Paşa tarafından kurulan nazırlar heyeti tarafından halledildi Abbas Hilmi Paşanın, İngilizlere karşı muhalefeti de uzun sürmedi Mısır daimi komiseri Ahmed Muhtar Paşa, Osmanlı Devletinin Mısır üzerindeki haklarının belli bir ölçüde, şeklen de olsa korunmasında büyük gayret göstermesine karşılık, Abbas Hilmi Paşa bu derecede istikrarlı bir siyaset güdemedi


Abbas Hilmi Paşa, 1893te Ahmed Muhtar Paşa ile İstanbula gitti Sultan İkinci Abdülhamid Han, onu alaka ile karşılayıp, hediyeler verdi Abbas Hilmi Paşa, İstanbula geldiği senenin ertesi senesi Avrupa seyahatlerine çıkmaya karar verdi Onun bu seyahatleri neticesinde Mısırda idari bir boşluğun doğması tehlikesi vardı Bu sebeple Osmanlı Devleti, Avrupa devletlerinin Mısır hıdivi üzerinde etkili olmaması için Ahmed Muhtar Paşadan bu seyahatlere mani olmasını istedi Fakat Abbas Hilmi Paşa bütün ısrarlara rağmen seyahatten vazgeçmeyince, Osmanlı Devleti gittiği her Avrupa ülkesinde onu takip etmeye çalıştı


Mısırda ölçülü ve dengeli bir siyaset sürdüremeyen Abbas Hilmi Paşanın, hem Mısırda hem de diğer dış ülkelerde muhalifleri artmaya başladı Neticede çeşitli suikastlara maruz kaldı 1894te suikast yapmak üzere olan bir İtalyan, İskenderiyede yakalandı 1914te ise, İstanbulda uğradığı bir suikastta yaralandı Bundan sonra da Birinci Dünya Savaşı çıkması sebebiyle bir daha Mısıra dönemedi İstanbulda ve Avrupada yaşadı Birinci Dünya Savaşı esnasında Almanlarla işbirliği yaparak Fransızları müttefiklerinden koparmaya çalıştı ise de muvaffak olamadı Birinci Dünya Harbinin başlaması ile İngilizler 19 Aralık 1914te Mısırı himayelerine alıp, Osmanlıların Mısırdaki haklarını da sona ermiş saydılar Abbas Hilmi Paşayı da hıdivlikten azlettiler Osmanlılar ise, Abbas Hilmi Paşanın hıdivliğini Lozan Antlaşmasına kadar geçerli saydılar


Abbas Hilmi Paşadan sonra, amcası ve hıdiv İsmail Paşanın oğlu olan Hüseyin Kamil, İngilizler tarafından Mısırda sultan ilan edilerek hıdivlik kaldırıldı Böylece Mısırı Osmanlı idaresinden ayırarak kendi emellerine hizmet ettirdiler 1923 senesinden sonra hayatını İstanbul ve Viyanada geçiren Abbas Hilmi Paşa, Mısırın bağımsızlığa kavuşmasından ve Hüseyin Kamilin yerine Fuadın kral olarak getirilmesiyle 1922de hıdivlik haklarını tamamen kaybetti ve malları müsadere edildi Kendisi de, ömrünün son günlerini geçirdiği İsviçrenin Cenevre şehrinde 1944 senesinde öldü