Kül Tigin (Tegin)

Kül Tigin (Tegin)

Göktürklerin Kutlug devri kumandanlarından, Bilge Kağanın kardeşi Babası, Göktürklerde millî şuuru uyandırarak, İkinci Hâkanlık devrinin kurucusu İlteriş Kutlug Kağan, annesi İl-Bilge Hâtun idi Babası Kutlug Kağan 692 senesinde vefât ettiğinde, yedi yaşındaydı Ağabeyi Bilge ile amcası Kapagan Kağanın yanında büyüyüp, yetişti Atabegi, büyük edip ve prens Yollug Tegin idi Onun terbiyesinde yetişip, Türk töresini, devlet idâresini ve lüzumlu âdap ve erkânı öğrendi Küçük yaşından îtibâren Bilge ile berâber amcası Kapagan Kağanın yanında akınlara, seferlere katılmaya başladı


702 senesinde devlet hizmetine girdiğinde, on altı yaşında idi Amcası Kapagan Kağan ile Mâveraünnehirdeki Suğdakiler üzerine yapılan sefere katıldı Muvaffakiyetle dönüldü 706 senesinde, elli bin kişilik Çin ordusunun imhâ edilmesinde çok büyük hizmeti geçti Piyâde kuvvetleriyle hücuma geçerek Çin kumandanını esir etti Esir Çin kumandanını Kağana gönderdi 707 senesinde, Çinliler ile yapılan muhârebede, üç at değiştirecek kadar çetin mücâdelelere katıldı Yaralanmasına rağmen muhârebeye devâm etti Bu muhârebede Çin ordusu yok edildi Çinlilerin teşvik ettiği isyanların bastırılmasında mühim hizmetlerde bulundu


Kapagan Kağanın 716 senesinde vefâtıyla, ağabeyi Bilgenin kağanlığa geçmesine çalıştı ve muvaffak oldu Kendisi cesâret ve muharipliği ile meşhûr olduğundan, ordu kumandanı ve doğu bölgesi şadlığına getirildi İç isyanların ve taht kavgalarının bastırılmasında vazîfe aldı Âsîleri mağlup ederek, Türklerin birlik ve berâberliğini sağladı 731 târihinde Moga Kurgandaki karargâhında öldü Onun ölümü, başta Bilge Kağan olmak üzere Türk milletini mâteme boğdu


Kül Tegin adına âbidevî bir eser yapıldı Orhun Nehri sâhilinde Orhun Âbideleri veya Türük Bengü Taşları da denilen eser, Türk yâni Orhon Alfâbesiyle yazıldı Âbide, Yollug Tegin tarafından yazılıp, 21 Kasım 731de Orhun Nehri sâhiline dikildi Âbidede; Alpliği, cesâreti, muhâripliği, kumandanlığı ve Türk Milletine hizmeti, edebî bir lisanla anlatılır Kül Tegin Âbidesi, Göktürk Târihi, kültürü, Türk dil ve edebiyâtı yönünden emsalsiz bir eserdir Âbidenin metni Türkçe yazılmış, ayrıca Çince tercümesine yer verilmiştir