Amasya Gelenek Ve Görenekleri

Amasya Gelenek ve Görenekleri



EVLENME
Düğünler: Evlenecek çağa gelmiş erkek çocuğu için düşünülen kızın evine, oğlan evinin yakınlarından iki-üç kişi birleşerek kız bakmaya giderler Kız, gelen misafire çay veya kahve ikram ederek görücüye çıkmış olur
Gelen görücüler kızı beğenirse daha sonra rahatsız etmek için de müsaade isterler ve kız oğlana , oğlan kıza bir fırsatı bulup gösterilir İkiside biribirini beğenirse büyükler toplanarak kız evine haber salar ve dünürlüğe giderler “Allah’ın emri, Peygamber’in kavliyle” kız istenir Kız evinde izzet-ikram fazla olur ve gelen dünürlere yemek ikram edilirse, kız tarafınca verimkar gözle bakılır Bu isteme iki-üç kez kız tarafının naz ve edasının bitmesine kadar sürer ve söz kesimi için gün istenir
Şerbet: Söz kesiminde kıza söz yüzüğü getirilerek, o gece kız ve oğlan tarafından yakınları çağrılır ve şerbet içilir
Şerbet içilmesi her şeyin tatlılıkla gitmesi içindir Düğünde takılacak olan takılar, eşyalar, kız tarafından yazılarak erkek tarafına verilir Fazlalık varsa orada anlaşma sağlanır
Eksik Görme ve Gelin Hamamı: Daha sonra düğün günü karalaştırılır Eksikler için hep beraber çarşıya çıkılarak takılar, eşyalar alınır Kız tarafının yakınlarına da eksikler alınırken hediyelik gömlek, elbiselik, çorap vs alınır İlimiz çevresinde üç gün-üç gece düğün olur Davul zurna tutularak oğlan evinin kapısına bayrak asılır
Düğün evi olduğu belli olur Gelen misafirlere yemek verilir ağırlanır İkinci gün gelin hamamı yapılır Kızın arkadaşları ve yiğitbaşısı (kızın herşeyiyle düğün boyunca ilgilenir) sarılan dolmalar, börekler alınarak hamama gidilir Oğlan tarafından da birkaç kişi gelir Hamamda def çalarak bazı oyunlar oynanır Aynısı erkeğin arkadaşları tarafından da güvey için yapılır Güveyin boynuna ipek peştimal atılarak, tutulan çalgıcılara oynayarak hamama gidilir Damat traşı yapılır
Kına Gecesi: Gelin hamamının ardından, kına gecesi için akşama hazırlık yapılır Oğlan tarafından erkekler toplanır Kız tarafına yengeler diye hitap ettiğimiz, oğlan tarafından bekar kızlar ve başında iki veya üç tane büyük kadın bulunan kafile gelir
Çeşitli oyunlar oynanır, her iki tarafta da eğlenilir Yatsı namazından sonra oğlan tarafındaki erkekler kına almaya kız tarafına gelirler Oğlanın da, kızın yiğit başısı gibi (sağdıç deriz) bir arkadaşı onun herşeyiyle ilgilenir Kız tarafına gelin kınasına gelen erkekler, kızın arkadaşlarıyla pazarlık yaparak büyük bir tepsiyi kızları razı edip, parasını verip ve oynayarak geri oğlan evine gelir, damada arkadaşları, kıza da arkadaşları ilahi söyleyerek gelini ortaya getirir, ilahilerle ağlantıncaya kadar uğraşırlar Eline ve ayağına kına yakar, avucunun içine para koyarlar (bu para gelin tarafından saklanır, elinin bereketli olması içindir) Takıları takılır, gelenlerin eli öpülür Gelen misafirlere leblebi, fındık, fıstık karışımı kuruyemiş dağıtılır Bazı yerlerde bu karışımının içine bozuk para da katılır Sabah erken kalkmak üzere geç vakit dağılırlar
Gelin Alma: Sabah her iki tarafta erken kalkarak hazırlığını yapar, arabalar tutulur, süslenir, tanıdık ve akrabalar arabalara binerek kız tarafına hareket ederler Yiğitbaşı ve birkaç arkadaşı gelini hazırlarlar Eşyaları toplanır, arabanın birine taşınır Gelin almak için gelen oğlan tarafına önce evin kapısı kilitlenir ve yiğitbaşı bahşiş almayınca açmaz, kızın arkadaşlarından biri de gelinin çeyiz sandığında oturur, bahşişini almayınca kalkmaz Kapıdan çıkmadan kızın oğlan kardeşi varsa o, yoksa en yakın akrabası kardeş kuşağını (kırmızı kuşak) Besmele ile üç kez bağlar, açar ve üçüncü de gelinin belinin beline bağlar, ablasının valizini alarak oğlan tarafına teslim eder (adına kardeş yolu deriz) bahşişini alır
Gelin babası, annesi ve kardeşleriyle, yakınlarıyla helallaşır Oğlan tarafından gelen yengeler gelini teslim alırlar Kız tarafından alınan küçük yastık yengelerden birine satılır Dualar okunarak, gelin arabaya bindirilir Oğlan evine gelen gelini kapıda kayınvalide ve kaynata karşılar Gelinin bindiği arabanın kapısı kilitlenerek kapı açılmıyor bahşişi alınır İsterse gelinde arabadan inmez ve kaynanadan bahşiş ister Dua okunduktan sonra gelinin eline ekmek verilerek yedirilir Kapının arkasına çivi çıkartılır
Yumurta pişirilerek yedirilir Yumurta yedirmekle hemen çocuklarının olması anlatılır Gelinin başına para ve leblebi dökülür, önünde çömlek kırılır
Çeyiz Asma: Gelinin odası hazırlanıp duvarlara ve tavana ip asılarak gelinin çeyizinde ne var, ne yok hepsi güzel bir şekilde duvarlara asılarak çeyiz bakmaya gelenlere gösterilir Bir hafta çeyiz bakma olur
ASKER UĞURLAMA
Askere gidecek gençler 15-20 gün öncesinden belli olur Bunlar bütün komşu ve akrabaları tarafından topluca davet edilir Yemek yedirilir Gençler askere gidecekleri gün bütün köylüler tarafından dualarla uğrulanır
SÜNNET DÜĞÜNÜ
Sünnet Düğünü: On-on iki yaşlarına giren çocuklar için yapılan sünnet günü ve sünnet düğünüdür Sünnet düğünleri ekseriye Pazar günleri yapılır Çocuk genellikle yalnız sünnet edilmez Kardeşi yoksa yakınlarından bir çocuk bunların yanına fakir ve öksüz çocuklarda alınır Sünnet olacak çocuklar banyoya götürülüp, güzel elbiseler giydirilip gezdirilir Gelen davetlilere yemekler ikram edilir Yenilir, içilir, eğlenceler yapılır Ayrıca mevlüt okutularak sünnet yapanlar da vardır Yemekler yenildikten sonra, çocuklar sünnet ettirilir Davetliler getirdikleri hediyeleri sünnet olan çocuklara vererek dağıtırlar Erkekler dağıldıktan sonra sünnet evini kadınlar doldurur ve eğlence yaparlar

YÖRESEL YEMEKLER:

Amasya tarihsel yaşamı nedeniyle köklü bir kültür birikimine ekolojik yapısı itibari ile zengin bir bitki örtüsüne sahiptir Bu zenginlikler mutfak kültürüne de yansımıştır Her yörenin kendine özgü yemekleri vardır Bazı yemekler ise diğer yörelerde de bilinmesine rağmen yöremizde değişiklik arz eder İlimiz yöresel yemeklerinin başlıcaları:

Çorbalar:
Çatal Çorba Sakala Çarpan Toyga Çorbası Cilbir Helle Çorbası Kesme İbik Çorbası Yarma Çorbası

Etli Yemekler:
Bakla Dolması Etli Bamya Keşkek Ciğer Sarması Göbek Dolması Madımak Mıhlama Mumbar-İşkembe Pastırmalı Pancar Patlıcan Pehli Pastırma Gağallemesi Pirpirim Sirkeli Ciğer ve Sulu Köfte

Tatlılar:
Dene Hasudası Kuymak Yuka tatlısı Ayva Gallesi Elma Tatlısı Fırın Sütlüç Gelin Parmağı Gömlek Kadayıfı Kalbur Tatlısı Höşmerim Peluza (Hasuda) Şeker Böreği Unutma Beni Vişneli Ekmek ve Zerdali Gallasi

Hamur İşleri:
Cırıkta-Cızlak_AkıtmaAmasya Çöreği Yağlı-Katmer Kabak Kabuklu Pilav Bişi Döndürme Ekmek Aşı (Papara) Eli Böğründe Haşaşlı Çörek Haşaşlı-Cevizli Puaça Hengel (Kıymasız Mantı Kaypak Mayalı Patlıcanlı Pilav Sini Su Böreği Tepsi Böreği Yakasal Böreği ve Yanuç

YÖRESEL GİYİM:
HALK OYUNLARI VE FOLKLOR:
Genellikle düğünlerde kına gecelerinde özel gecelerde ve askere giden geçler uğurlanırken oynanmaktadır

Yelleme:
Bu oyun daha çok askere giden gençler tarafından oynanır Özünde yiğitlik duygusu taşımaktadır

Mahir Çavuş:
Mahir Çavuş Amasya'nın Göynücek İlçesi'nde yaşamış olan bir yiğittir İlçenin bir köyünde yaşayan bir kıza sevdalıdır Onların sevgisine ithaf edilen bu oyun yöre halkı tarafından halen oynanmakta benimsenip sevilmektedir

Sim Sim:
Ateş etrafında dönülerek bir el arkada diğeri havaya kaldırılarak davul-zurna eşliğinde oynanır Diğer oyuncu kendini göstermeden ortada oynayan kişiye vurarak kovmak amacıyla nara atarak hızlı bir şekilde oyuna girer ve gösterisini yapar Burada önemli olan oyuncunun hareketlerinin çabukluğu ve oyunundaki estetiktir Ayrıca anlaşan iki oyuncu karşılıklı gösteri yaparlar

Diğer halk oyunları şunlardır:
Narilli (Narey) Topal Kız (Sırıklı)Noktalı Karlıdağlar Kasap OyunuTemürağa Küstahlı Sarhoş Halayı Manili Dallihe Esen Yel Semah Mektepli Yanlama Yelleme (Sallama) Burçak Tarlası Köroğlu Halayı Tanakul Çerkez HalayıOduncular Amasya Ağırlaması Düz Ağırlama Hoşbilezik Sarıkız Tamzara Candarma

NELERİ İLE ÜNLÜ:
Amasya Elması Borabay Gölü Amasya Kalesi Kral Kaya Mezarları Ahşap Amasya Evleri Darüşşifa ( Akıl hastalarının müzik ve su sesiyle tedavi edildiği ilk yer ) Şehzadeler Şehri

İL İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Amasya şehrini tarihçi Strabon'a göre Amazon kralı Amasis kurdu ve ona Amasis kenti anlamına gelen "amesesia" ismini verdi