Osmanlı İmparatorluğu'nda Askeri Teşkilat

Osmanlı İmparatorluğu'nda Askeri Teşkilat
Osmanlı Devletinde kurulan ilk düzenli kara kuvveti yaya ve müsellemlerdirBu kuvvet Orhan Gazi'nin veziri Aleaddin Paşa ve Çandarlı Kara Halil'in önayak olmalarıyla kurulmuşturPiyade (yaya) ve süvari (müsellem) olmak üzere iki kısımdan oluşurAncak fetihlerle genişleyen Osmanlı Devletine bu kuvvetler yetersiz kalmaya başladıVe yeni bir askeri teşkilata ihtiyaç doğduBunun üzerine Kapıkulu ocağı meydana getirildi
Kapıkulu Ocakları
Piyadeler:
1Acemi Ocağı:
İlk Acemi Ocağı Gelibolu'da Çandarlı Kara Halil ve Rüstem Paşaların önayak olmalarıyla Murad I zamanında kurulduAcemi Ocağına savaş esirlerinin beşte biri (Pençik) ve Osmanlı tebasında bulunn Hristiyanların çocukları (Devşirme) alınırdıBu esirlerle çocuklar önce Anadolu'da Türk ailelerin yanına Türkçeyi ve Türk gelenek ve göreneklerini öğrenmeleri için verilirdi Küçükler oda hizmetinde büyükler ise devlet ileri gelenlerinin hizmetine veriliyorlardıSonra bunlar, yer açıldıkça Yeniçeri Ocağına ya da Bostancı Ocağına girerlerdi
2Yeniçeri Ocağı:
Kapıkulu Ocaklarının en önemlisidirMevcudu devamlı değişmekle beraber orta sayısı hiç değişmemiştirBu ortalar üç kısma ayrılmıştır
a)Yaya Ortaları:
En eski yeniçeri ortalarıydıBunların her biri Deveci,Tekke,Katrancılar,İmam,Haseki,Solak,Zağa rac ılar,Turnacılar,Seksoncu,
Zemberekçi,Tüfenkçi ortaları gibi adlar alırlardı
Ortabaşlarına yayabaşı adı verilirdiBu ortalar diğer (Ağa ve Sekban) ortalarına göre imtiyazlı idiler
En önemli hudut kalelerine muhafız olarak bu ortalar gönderilirdi
b)Sekban Bölükleri:
Yaya ve atlı olmak üzere iki kısımdı33 bölüğüne Avcı başlarına ise sekbanbaşı denirdi1451 yılına kadar yeniçeriocağından ayrı bir bölümdü bu tarihten sonra Yeniçeri ağalarının sekbanbaşı olması kuralı getirildiPiyade ve süvari sekbanlar padişahla birlikte ava çıkarlardı
c)Ağa Bölükleri:
Bayezıd II zamanında kurulduPadişahın cülûsu sırasında bazı Yeniçerilerin isyankar hareketleri sonucu sekbanbaşıların Yeniçeri Ağası olma usülü kaldırıldıBunun yerine sarayda padişaha bağlı birinin ağa olması getirildi
Yeniçeri Ocağının en büyük kumandanı yeniçeri ağasıdırPadişahların tahta geçebilmeleri bu yeniçeri ağalarının onlara olan itaatine bağlı olduğu için padişahlar çoğunlukla bunları en güvendikleri kişilerden seçerlerdiYeniçeriler padişahın hassa askerlerinde olduğu için padişahla beraber sefere çıkarlar padişah çıkmazsa onlar çıkmazlardıSeferlerde çadırlarını Otağ-ı Hümayunun etrafına kurup Otağa yabancı birinin girmesini engellerlerdiSavaşlarda da ordunun merkezinde bulunurlardı
4Cebeci Ocağı:
Yeniçerilerin tüm silah araç ve gereçlerinin bakımı onarımı ve muhafazasınla görevli teknik bir sınıftırAyıca tüm bunların harp alanına nakilleriyle de görevliydilerBu ocaktan olanlar yeniçeriler gibi Acemi ocağından yetişmeydiTüm Kapıkulu ocakları gibi bu ocak da 1826 da kaldırıldı
5Topçu Ocağı:
Osmanlı ordusunda top Murad I devrinden beri kullanılıyorduFakat topçu ocağının kesin olarak ne zaman kurulduğu bilinmemektedirOsmanlı topçuluk Fatih devriyle gelişmeye başlamış 16yy'da ise en mükemmel haline gelmiştirBu zarfta Osmanlıların kazandığı zaferlerde topların büyük payları vardıBu ocağın kışlaları ve dökümhaneleri bugünkü Tophane denilen semtteydiBurada top dökümcüleri tarafından (Rihtegânı top ) tarafından dökümler yapılırdı İmparatorluğun gelişmesiyle beraber buradaki dökümhaneler yetersiz hale geldi bunun üzerine Anadolu ve Rumeli'de yeni dökümhaneler yapıldı ayrıca 18yy'da sürat topçuları ocağı kuruldu Böylece topçu ocağı hem yeterli kapasiteye ulaştı hemde teknoljik gelişmelere ayak uydurabildi
6Lağımcı Ocağı:
Lağımcılar kale kuşatmalarında yeraltından yollar yaparak fitil ve barutla kale duvarlarını yıkmakla görevli bir teknik sınftıBir kısmı Cebeci ocağına bağlı bir kısmı ise tımar ve zeamet sahibi idiLağımcıların başına Lağımcıbaşı denirdiTımar sahibi olanlar Cebecibaşına bağlıydı
7Humbaracı Ocağı:
Humbaracılar savaş sırasında humbara ( Demirden veya tunçtan içi patlayıcı madde dolu top veya elle atılan bir savaş aleti) kullanmakla görevliydiHumbaracılar Cebeci ve topçu ocağına bağlı olmakla birlikte kale muhafazasında görevli humbaracılarda vardıCebeci ocağına bağlı humbaracılar daha çok humbara yapımıyla uğraşıyorlardıTopçu ocağına bağlı humbaracılar ise savaşta bu savaş aracını kullanmaka görevliydi
Süvariler:
Kapıkulu Süvari Ocağının temeli Murad I zamanında sipahi ve silahtar birliklerinin kurulmasıyla atıldıSonra sağ ve sol ulufeciler ve sağ ve sol garipler bölüklerinin kurulmasıyla tamamlandıKapıkulu süvarileri de yeniçeriler gibi padişahın atlı askerleriydiDerece ve maaş olarak üstün olmalarına rağmen devletteki nüfuz ve savaşlardaki rol bakımından yeniçeriler daha üstündü Yeniçeriler acemi ocağından gelirdisüvariler ise yeniçeriler,cebeciler ve saraydaki hizmetlilerin başarı gösterenleri ve terfiye hak kazananları arasından seçilirdi
1Sipahi Bölüğü:
Fatih Sultan Mehmet zamanında kurulmuştuBu bölük barış zamanında çeşitli vergileri toplamakla görevliydiBunların savaştaki görevleri padişahın çadırını korumak Sancak tepesi denilen yerleri yaparak orduya yol göstermek,siper kazdırmak ve kuşatılan kalelere toprak sürdürtmekti
2Silahtar Bölüğü:
Bu bölüğe Harem-i Hûmayundan çıkan iç oğlanlarla Galatasaray ve İbrahimpaşa sarayından çıkanlar alınırdı
3-4 Ulufeciler:
Ulufecıyan-ı Yesar (Sol ulufeciler),Ulufecıyanı Yemin (Sağ ulufeciler) bölükleri mensupları da savaşta ve barışta padişahın hizmetinde bulunurlar ;savaşta hazineyi ve padişahın sancağını korurlardı
5-6 Garipler:
Gurebayı Yemin (Sağ garipler) Gurebayı Yesar ( Sol Garipler ) bölüklerinin en önemli görevleri padişahın sancağını korumaktıBu bölüklere Galata,İbrahimpaşa ve Edirne saraylarından çıkanlara ve savaşlarda büyük kahramanlık gösterenler alınırdıAtları için büyük otlaklara gereksinim olduğundan bu süvariler doğrudan İstanbul'a değil Anadolu ve Rumeli'de muhtelif yerlere gelirlerdiOk,yay,balta,pala,mızrak,hançer,kalka n ve bozdoğan (gürz) kullanırlardı
Eyalet Askerleri
Osmanlı ordusunun asıl büyük kısmıydıTımarlı sipahiler ve Yerlikulu teşkilatı olmak üzere ikiye ayrılırdı:
a)Tımarlı Sipahiler: Eyalet askerlerinin dolayısıyla Osmanlı ordusunun en önemli kesimiydiTımarlı sipahiler tımar sahiplerinden ve bunların beslemekle yükümlü oldukları askerlerden meydana gelirdiBir seferden 2-3 ay önce tımarlı sipahilere hazır olmaları emredilirdiBütün sipahilerin sefere katılması zorunluyduSipahilerin subaylarına Alaybeyi denirdiHer alaybeyi 1000 sipahiye kumanda ederdiSilahları kılıç,ok,kalkan,mızrak idiBaşlarında miğfer üstlerinde zırh bulunurdu
b)Yerlikulu Teşkilatı:
Yerlikulu teşkilatı üç bölüme ayrılır:

• Yurtiçi teşkilatı:
  Voynuklar,cerahorlar,martalozlar,derbentçiler,bel d eranlar ve menzilciler gibi gruplardan meydana gelirlerdi
  Geri Hizmet Teşkilatı:
  Yaya ve müsellemler Yeniçeri Ocağı kurulduktan sonra yol açmak, köprü yapmak,kale tamir etmek,zahire nakli vb geri hizmetler ve kalelerin muhafazalarıyla görevlendirildi
  Kale Kuvvetleri Teşkilatı:
  Sınırda ve stratejik bölgelerde muhafızlıkla görevli askerler,azablar gönüllü ve beşlilerden oluşan kuvvetlerdirAzablar kale muhafızlığı dışında köprücülük ve lağımcılık gibi işlerde de kullanılırdıGönüllü ve beşliler sınır bölgelerindeki kasabalar,şehir ve kalelerin muhafazalarıyla görevliydilerBunlar çoğunlukla yerli halktan ve müslümanlığı kabul etmiş olanlardan seçilirdiGönüllüler süvari ve maaşlı olurduBunların maaşlarını bölgenin maliyesi karşılardıBeşliler bölgedeki köylerden bir mükellefiyet (beş evden bir kişi=Pençik) şeklinde toplanırdı
  Akıncılar:
  Hafif süvari birliği idiRumeli'de hudutlara yakın yerlerde bulunurlardıDevamlı düşman memleketlere akınlar yapıp para,mal ve esirler elde ederlerdiBu arada elde ettikleri bilgileri merkeze bildirirlerdiSavaş zamanında ordunu 3-4 günlük mesafe ile önünde giderler keşifte bulunurlar,yol ve köprüleri emniyete alırlardıSilahları pala,mızrak,kılıç,kalkan ve "bozdoğan" denen gürzdü