İzzeddîn Türkmânî

İZZEDDÎN TÜRKMÂNÎ

Büyük velîlerden İsmi, Mahmûd bin Mevdûd bin Ahmed, künyesi Ebü'l-Hasan, lakabı İzzeddîn'dir Soyu, Mısır hâkimi Aybek Türkmânî'ye ulaşır Mısır'da doğdu Doğum târihi bilinmemektedir 1424 (H828) senesinde Meraga'da vefât ettiDergâhındaki bahçeye defnedildi

İzzeddîn Türkmânî önceleri ticâretle uğraştığından çok kere Mekke-i mükerremeye gidip geldi Bir dönüşünde kervanın yolunu harâmîler kesti Kervandakileri esir alıp soydular Bu kargaşalık esnâsındaHindli bir derviş korkusuz ve kaygısızca bir yere çıkıp bekledi Soyguncular birçok kimseyi şehîd edip bâzılarını da yaraladılar Lâkin bu dervişe bir şey yapamadılar Bu sırada İzzeddîn Türkmânî bu hâli görünce kendi kendine söz verip; "Eğer sağ sâlim şehrime dönersem, bütün mal ve mülkümü fakirlere dağıtıp, hak yolun yolcularının arasına gireceğim Dervişlerden olacağım" diye ahdetti Hakîkaten baskın esnâsında bir fırsatını bulup kendini ve malını kurtardı Selâmetle evine vardı Ahdine vefâ olarak Şeyh Seyfeddîn Halvetî hazretlerine bağlanmak düşüncesiyle önce istihâre yaptı Lâkin rüyâsındaAhî Mîrim hazretlerini gördü Kendisini yetiştirecek büyüğün o olduğu bildirildi Buna sevindi ve Herat şehrine doğru yola çıktı Herat'a varıp Mîrim hazretlerinin sohbetine katıldı Kısa zamanda icâzet, diploma alıp irşâda başladı Orada dergâh ve mescid inşâ edip, oturdular ŞehrinCâmi-i kebîrinde ders ve vâzla meşgûl oldu Çok kerâmetleri görüldü

İzzeddîn Türkmânî hazretleri hâfız olup, Kur'ân-ı kerîmi çok güzel okurdu Bu sebeple Mîrim hazretleri ona; "Sen bütün talebemize kırâat ilmini öğret!" buyurdu O da; "Peki efendim" deyip tâlime başladı

Bir gün birisi içinden; "İzzeddîn Türkmânî hazretleri acabâ beni de okutur mu?" diye geçirdi ve talebelerin arasına karıştı Sonra birisi gelip kendisini İzzeddîn Türkmânî hazretlerinin çağırdığını haber verdi O da varıp onun huzûruna çıktı Ona; "Kur'ân-ı kerîmi öğrenmek ve okumak lâzımdır Hatırına getirir lâkin öğrenmezsin?" buyurdu Sonra okutmaya başladı

Bir gün bâzı kimseler Türkmânî hazretlerini ziyârete geldiler Türkmânî hazretleri onlara yemek ikrâm etti Sonunda sofraya üzüm getirdiSofradakilerden biri; "Türkmânî hazretlerinin yediği salkımdan birkaç üzüm tânesi bana nasîb olsa da yesem" diye içinden geçirdi O zaman Türkmânî hazretleri dönüp tebessüm ettiElindeki üzümü, salkımıyla ona verdi ve; "Göz hakkın kalmasın" buyurdu O kişi bunu görünce ona olan sevgisi daha da fazlalaştı

Zamânında Tîmûr Han oraları fethedip ele geçirmiştiBir gün İzzeddîn Türkmânî hazretlerini çadırına dâvet etti ve çadırda otururken hizmetçisine tenbih edip; "Bu zâtı bir tecrübe edelim Şimdi siz gasb edilmiş bir kuzu veya tavuk yakalayıp pişirin ve bu zâtın önüne getirin İkrâm edelim Bakalım helal veya haram olduğunu anlayabilecek mi?" diye emretti Hizmetçi bir kuzu bulup getirdi ve İzzeddîn Türkmânî hazretlerinin önüne koydu Türkmânî hazretleri önüne konan kızarmış kuzudan besmele okuyup yemeye başladı Tîmûr Han; "Efendi hazretleri Helâl ise yiyorum demeyi unuttunuz" dedi O zaman Türkmânî hazretleri; "Bu bize helâldir" buyurdu O zaman Tîmûr Han yanındakilere; "Görün evliyâ dediğiniz zât, gasbedilmiş ve haram şeye besmele bile okudu Helâl gibi haramı yer Dînini hebâ ve kendini cezâya uğratır" dedi Bunun üzerine Türkmânî hazretleri; "Aslı vardır Birazdan anlaşılır" buyurdu O esnâda dışarıda bir kadın feryâd ederek; "Sultânım kuzucuklarımdan birini evimde beslerdim Onu İzzeddîn hazretlerine vermeyi adamıştım Onu alıp giderken adamlarınız elimden aldı ve bana eziyet ve zulüm ettiler" diye seslendiTîmûr Han bu sözleri duyunca, hayretler içinde kaldı O zaman Türkmânî hazretleri başını kaldırıp; "Ey hâtun! Adağın kabûl olsun Allahü teâlâ sana çok mükâfât versin Adağın bana geldi Sâhibini buldu İşte yediğimiz kuzu odur" buyurdu Kadıncağız sevinçle geri döndü O zaman Tîmûr Han, İzzeddîn Türkmânî hazretlerinin büyük bir zât olduğunu hakkıyla anlayıp hürmet ve ikrâmlarda bulundu ve yaptığı imtihan sebebiyle özür dileyip duâ istedi

Bir gün dergâha bir sepet nar geldi Narları talebelere dağıttılar Bir tânesini kendileri yediler Nardan bir tânesi yere düştü Türkmânî hazretleri o tâneyi alıp bir yere gömdü Gömer gömmez ondan bir ağaç oluverdi Sonra talebelerine; "Buraya bir kabir kazınız" buyurdu Talebeler onun yanına bir kabir kazdılar Daha sonraları vefât edeceğinde buraya defnedilmesini istediler Hasta biri bu narın meyvesinden veya bir yaprağından yese şifâ bulurdu

Bir zaman talebelerine; "Hak yolun yolcusu olmak isteyen, kalbiyle hocasına bağlanmalı Hocası ve derviş arkadaşlarından başkasıyla konuşmamalı, hallerini hocasından başkasına anlatmamalı" buyurdu

Kendileri anlatır: "Önceleri bir ara hacca gittim Vakfeye vardım O zaman biri yanıma geldi ve; "Ey İzzeddîn bak!" dedi İşâret ettiği tarafa baktım Hacılar arasında uzun boylu heybetli kişiler gördüm Sonra yanlarına gittim Selâm verdim Selâmımı aldılar Bana hak yolunun yolcusuna lâzım olacak şeyleri haber verdiler Meğer onlar, Ricâlullah denen Allahü teâlânın sevgili kulları imiş"

İzzeddîn Türkmânî hazretleri vefâtı yaklaşınca vasiyet edip; "Ben filan gün vefât ederim Musallaya koyun Bir zât gelip namazımı kıldırır" buyurdu Dediği gibi oldu Tanımadık biri gelip cenâze namazını kıldırdı

EY ZAMÂNIN EN HAYIRLISI

Bir zaman bir grup tüccar gemi ile sefere çıktılar Giderken büyük bir fırtına çıktı Gemi neredeyse batacak hâle geldiHer bir tüccar can telaşıyla; "Yâ Hızır! Yâ İlyâs! Ey zamânın en hayırlısı!" diye nidâya, duâya başladılar O sırada gemide bir derviş; "Yâ İzzeddîn Türkmânî!" diye nidâ etti O söyler söylemez fırtına dindi, dalgalar durdu Tüccarlar adaklar adayıp Türkmânî hazretlerinin dergâhına geldiler ve durumu anlattılar Kendilerinin kurtuluşuna sebep, talebelerinden biri olduğunu söylediler

1) Lemezât, SüleymâniyeKütüphânesi, No: 4536, v126