Ebü'l-Abbâs-I Mürsî

EBÜ'L-ABBÂS-I MÜRSÎ

On üçüncü yüzyılda Endülüs'te ve Mısır'da yetişmiş olan büyük velîlerden Mâlikî mezhebi fıkıh âlimi İsmi, Ahmed bin Ömer bin Muhammed, künyesi Ebü'l-Abbâs'tır Endülisî, Mürsî, Ensârî nisbeleriyle meşhûr olmuştur 1219 (H616) senesinde Endülüs'ün Mürsiyye kasabasında doğdu 1287 (H686) senesinde Mısır'ın İskenderiye şehrinde vefât etti Kabri, Humeyter denilen yerdedir

Küçük yaşından îtibâren ilim tahsîline yönelen Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî, zamânındaki Endülüs âlimlerinden ilim tahsîl ettiBüyüklük halleri ve kerâmetleri daha çocuk yaşlarında görülmeye başladı Kendisi anlatıyor: "Küçük bir çocuk idim Mektebe yeni başlamıştım Bir defâsında, bir levhaya bâzı yazılar yazarken, yanıma bir kimse gelerek; "O beyaz levhayı karalama!" dedi Ben de; "İş senin zannettiğin gibi değil Ben buraya mühim şeyler yazıyorum Asıl mühim olan, amel defterlerinin günah lekeleriyle karalanmamasıdır" dedim

Aklî ve naklî ilimlerde kendini yetiştirdi Bilhassa Mâlikî mezhebi fıkıh ilminde mütehassıs, büyük âlim oldu Âlim ve velîlerin ilim meclislerinde ve sohbetlerinde bulunup akranlarından üstün oldu Bu hususta hocası ve mânevî rehberi olacak olan Ebü'l-Hasan-ı Şâzilî onun ismini duymuş ve kendisini medhetmişti

Ebû Zekeriyyâ Yahyâ Belensî rahmetullahi aleyh şöyle anlattı: "Bir müddet, Ebü'l-Hasan-ı Şâzilî hazretleri ile berâber kaldım SonraEndülüs'e gitmem îcâb etti Hocam Ebü'l-Hasan, vedâlaşacağımız zaman bana; "Endülüs'e varınca, Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî ile görüş ve hizmetinde bulun!Çünkü o, yüksek makamlara kavuştu İnsanlar, onun bu durumunu bilmezler Onu gördükleri gibi sıradan biri zannederler" dedi Yanından ayrılıp, uzun bir yolculuktan sonra, Endülüs'e geldim Doğruca Ebü'l-Abbâs'ın yanına gittim Ebü'l-Abbâs beni görünce, ben bir şey söylemeden; "Henüz senden önce beni kimse tanımadı Ey Yahyâ! Elhamdülillah zamânın kutbu ile görüştün Hocam Ebü'l-Hasan'ın sana söylediklerini kimseye söyleme!" dedi

Ebü'l-Abbâs'ı Mürsî, ilmini ilerletmek için memleketinden ayrılıp Tunus'a geldi Oradaki çeşitli âlimlerden ilim öğrendi Tasavvuf yoluna karşı alâkası iyice arttı Zâhirî ilimlerin yanında, mânevî ilimlerdeki derecesini yükseltmek için kendisine yol gösterecek bir rehber, âlim ve velî aradı Bu sırada İskenderiye'de bulunan büyük velî Ebü'l-Hasan-ı Şâzilî hazretlerinin isim ve şöhretini duydu Onunla görüşmek istedi Bundan sonrasını kendisi şöyle nakletti: "Bir kimse bana, kendisiyle berâber gidebileceğimizi söyledi Ertesi günü gidecektik O gece rüyâmda kendimi, bir dağın tepesine doğru çıkıyor gördüm Tepeye varınca, üzerinde yeşil hırka giymiş bir zâtı orada oturur gördüm Sağında ve solunda iki kişi vardı Ben ortadaki oturan heybetli zâta baktım Bana zamânın halîfesi ile karşılaşıyorsun, buyurdu Sonra uyandım Sabah olunca, sözleştiğimiz kimse ile buluşup, Ebü'l-Hasan-ı Şâzilî'nin huzûruna gittik Bir de ne göreyim, Ebü'l-Hasan hazretleri, gece rüyâmda gördüğüm zât idi Aynen rüyâmda gördüğüm gibi oturuyordu Çok hayret ettim O vakit bana; "Zamânın halîfesi ile karşılaşıyorsun" buyurdu Sonra ismimi sordu İsmimi ve nesebimi söyledim "Sen bana, on sene evvel arzedilmiş idin" buyurdu ve beni talebeliğe kabûl etti

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî, Ebü'l-Hasan-ı Şâzilî hazretlerinin hizmet ve sohbet meclisinde bulundu Onun huzûrunda bulunmakla tasavvuf yolunda ilerledi

Uzun müddet Ebü'l-Hasan-ı Şâzilî hazretlerinin sohbetlerinde bulunan, yüksek makam ve derecelere ulaşan Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî, hocasının sağlığında talebe yetiştirmeye başladı Hocasıyla olan berâberliklerinden şöyle bahsetti:

"Bir defâsında, sohbetlerinde bulunmak niyetiyle hocamın yanına girmiştim Bana; "Konuş evlâdım! Allahü teâlâ seni mübârek eylesin" buyurdu Bundan sonra, Allahü teâlânın izni ile çok fasîh ve beliğ olarak konuşmaya, insanlara tesirli sözler söylemeye başladım"

Ebü'l-Hasan-ı Şâzilî onun üstünlüğünü bildirerek buyurdu ki: "Aralarında şu dört kimseden biri bulunan bir topluluk helâk olmaz: İmâm, velî, sıddîk ve üstâd Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî, imâmdır"

Hocasının kendisine icâzet vererek talebe yetiştirmekle ve insanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlatmakla vazîfelendirdiği Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî, Mukassim denilen yere gitti Hem talebe yetiştirdi, hem de akşamları Ebü'l-Hasan-ı Şâzilî hazretlerinin sohbetlerine devâm etti

Ebü'l-HasanCerîrî anlattı: "Bir gece Ebü'l-Hasan-ıŞâzîlî'nin yanında idim Onun huzûrunda, Hakîm-i Tirmizî'nin Hatm-ül-Evliyâ kitâbı okunuyordu Bu sırada orada oturan birini gördüm Geldiğimizde orada yoktu ve bizimle de gelmemişti Yakınında oturan birisine onu sordum Bana, mevcut görünen cemâattan başka kimse olmadığını söyledi O zaman ben sustum Onun, kastettiğim, oturan zâtı görmediğini anladım Cemâat dağılıp gidince, Ebü'l-Hasan-ıŞâzilî'ye onun kim olduğunu sordum "Efendim, burada birisi var, geldiğimizde de yoktu Bizim ile berâber de gelmiş değildi Bu kimdi" dedim O zaman Ebü'l-Hasan-ı Şâzilî; "O, Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî'dir Her gece Mukassim denen yerden gelir, sohbeti dinler, yine oraya döner" dedi Ebü'l-Hasan rahmetullahi aleyh ise o zaman İskenderiye'de idi Arada çok uzak mesâfe vardı

Ebü'l-Abbâs anlattı: "Hocam Ebü'l-Hasan ile denizde gemideydik Şiddetli rüzgâr vardı Hocam: "Semâyı gördüm Semâdan iki melek indi Birisi, Mûsâ aleyhisselâm Hızır aleyhisselâmdan daha âlimdir diyor, diğeri ise, Hızır aleyhisselâm, hazret-i Mûsâ'dan daha âlimdir, diyordu Sonra semâdan başka bir melek indi O şöyle söyledi: "Vallahi hazret-i Mûsâ'nın ilmi yanında, hazret-i Hızır'ın ilmi, Süleymân'ın ilmi yanında, Hüdhüd'ün ilmi gibidir" O böyle deyince, ben anladım ki, Allahü teâlâ bize bu seferimizde selâmetle kurtulmayı nasîb edecek Çünkü, Mûsâ'ya deniz musahhar kılınıp emrine verilmiş ve denizi kolayca geçmişti" buyurdu

Ebü'l-Hasan'ı Şâzilî'nin hayatta iken, talebe yetiştirmekle vazîfelendirdiği ve insanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlatmak husûsunda icâzet, diploma verdiği Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî, kerâmet sâhibi bir velî oldu Ebü'l-Hasan-ıŞâzilî hazretleri sağlığında talebelerine, kendisinden sonra Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî'ye tâbi olmalarını işâret ederek; "Ebü'l-Abbâs'a bağlanınız Allahü teâlâya yemin ederim ki, kendini temiz tutmaktan âciz, yürüyemeyen bir köylü ona gelse, huzûrunda bulunmakla, Allahü teâlânın izni ile evliyâlık yolunda çok yükseklere çıkar Yine Allahü teâlâya yemin ederim ki, şimdiye kadar ne kadar velî zât gelmiş ve bundan sonra ne kadar velî gelecek ise, hepsinin isimlerini, sayılarını, hallerini, Allahü teâlâya olan yakınlıklarını, evliyâlık yolundaki derecelerini, Allahü teâlâ hem ona, hem de bana bildirdi" buyurdu

Ebü'l-Hasan-ı Şâzilî'nin vefâtından sonra onun halîfesi oldu Hocasının yolu olan Şâziliyye yolunu anlattı ve yayılmasına çalıştı Birçok talebe yetiştirdi Tâcüddîn-i İskenderî, İmâm-ı Busayrî ve Abdullah-ı İsfehânî gibi meşhûr velîler onun talebelerindendir Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretleri mensûb olduğu Şâziliyye yolunun hazret-i Hasan'a dayandığını bildirerek; "Bizim bu yolumuz, hazret-i Hasan'a dayanmaktadır Hocalarımız silsile yoluyla hazret-i Hasan'a ulaşmaktadır Her insanın da, kendilerinden ilim öğrendiği hocalarının silsilesini bilmesi elbette lâzımdır" buyurdu

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî, zamânında bulunan evliyânın en büyüklerinden, kerâmetler ve hârikalar hazînesi çok yüksek bir zât idi Onun sohbetlerine devâm etmekle, huzûrunda yüksek derece ve makam sâhibi pek çok velî olup, bunların sayısı bilinmemektedir İnsanlar dört bir yandan sohbetine koşar, çok kıymetli ve tesirli sözlerinden istifâde etmeye çalışırdı

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî, sohbetlerinde hep; "Hocam Ebü'l-Hasan-ı Şâzilî buyurdu ki Hocam şöyle anlattı" şeklinde söze başlar, hep hocasından nakiller yapardı Bir gün biri; "Hep hocanızdan nakil yapıyorsunuz Hiç kendinizden bir şey söylemiyorsunuz Kendinizden bir şey söylediğinizi hiç görmedik" dedi Bunun üzerine Ebü'l-Abbâs; "Eğer istesem; "Allahü teâlâ buyurdu ki, Allahü teâlâ buyurdu ki" diyerek, nefesler adedince pekçok şey anlatırım Eğer istesem; "Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem buyurdu ki, Resûlullah efendimiz buyurdu ki" diyerek, nefesler adedince pekçok şey anlatırım Eğer istesem; "Ben diyorum ki, ben diyorum ki" diyerek nefesler adedince, pekçok şey anlatırım Yâni Allahü teâlânın izni ile ilmim o kadar genişledi O kadar çok şey biliyorum, fakat bütün bunları öğrenmeme, bu dereceye yükselmeme vesîle, vâsıta olan mübârek hocama karşı edebe riâyet ederek, edepte noksanlık olmaması ve daha çok ihsânlara kavuşmak için, hep hocamdan naklederek konuşuyorum Lâyık ve uygun olan da budur" buyurdu

İnsanların uzaktan yakından koşarak gelip istifâde ettikleri sohbetlerinin birinde buyurdu ki:

"Bir gece rüyâmda hazret-i Ömer bin Hattâb'ı gördüm "Ey müminlerin emîri! Dünyâ sevgisinin alâmeti nedir?" dedim Şöyle cevap verdi: "Kötülenme korkusu ve övülmeyi sevmektir" Dünyâyı sevmenin alâmeti bunlar olunca, zühdün (dünyâyı terk etmenin) alâmeti, doğru yolda bulunmakta kötülenmekten korkmamak ve övülmeyi sevmemektir"

"Dünyâsını veya âhiretini düzeltmek için değil de, yalnız Allahü teâlânın rızâsı için çalışan kimseyi, Allahü teâlâ ıslâh edip düzeltir"

"Zâhid dünyâda gurbettedir Çünkü onun asıl vatanı âhirettir Yâni o âhirete yönelmiştir Zâhidin dünyâda gurbette olması, kendisi gibi âhirete yönelmiş olanların yok denecek kadar az olup, insanların çoğunun dünyâya dalmış olması sebebiyledir Kendisi gibi olanlar bulunmadığı için, dünyâda gurbette sayılmıştır"

"Allahü teâlâya yemin ederim ki, üstünlük ve şerefi, mahluklardan bir şey beklememekte buldum Bir gün bir köpek gördüm Yanımdaki ekmeği, yemesi için önüne koydum Hiç iltifât etmedi Bu hâline hayret ederek, ekmeği ağzına yaklaştırdım, yine iltifât etmedi Yâni mahluklardan bir şey beklemiyor ve mahlûklardan gelen bir şeyi kabûl etmiyordu Bu sırada gizliden bir ses duydum "Köpeğin, kendisinden daha zâhid olduğu kimseye yazıklar olsun!" diyordu"

"Yağcıdan yağ satın alırken, normalinden kıl kadar fazla yağ isteyen, satın aldığı mikdârdan fazla olarak, satıcının elindeki malda gözü olan kimsenin dîninin kuvveti kıl gibi zayıftır Bunun gibi, kömürcüden kömür alan kimse, normal alacağı tamam olduktan sonra; "Biraz daha ver!" diyen, yâni aldığı ile yetinmeyen, kalanda gözü olan kimsenin kalbi, o kömürden daha karadır"

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî rahmetullahi aleyh kerâmet sâhibi olup, kendisine gelenlerin hallerini, derecelerini, Allahü teâlâ indindeki mertebelerini, Allahü teâlânın izni ile bilirdi Gelenlere de hallerine göre iltifât ve ikrâmda bulunurdu Bâzan huzûruna, görünüşte dînin emirlerine çok bağlı birisi gelir, ona hiç iltifât etmez, daha sonra görünüş îtibâriyle günahkâr bir kimse gelir ona iltifât eder, yakınlık gösterirdi Birincisinin, ibâdetine ve ilmine güvenerek geldiğini, ikincisinin ise, aşağı gönüllülükle, kırıklıkla geldiğini, dolayısı ile ikinci gelenin birinciden hayırlı olduğunu bildirirdi

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretleri şöyle anlattı: "Mevkı ve makam sâhibi, varlıklı, zengin bir kimse, büyüklerden birisine; "Sana iyilikte bulunabilirim Arzu ve ihtiyaçlarını bana bildirebilirsin" dedi O zât da; "Sen, bana böyle söylüyorsun ama, benim iki tâne kölem var Ben onlara hâkimim ve onlar benim emrim altındadır Sen ise, bu ikisinin hâkimiyeti altındasın Onlar sana hükmediyorlar Ben, o iki şeyi kahrettim Seni ise, o ikisi kahretti O iki şeyden birisi şehvet, diğeri ise hırstır (Şehvet; nefsin, aşırı ve zararlı istekleridir Hırs; azgınlık, kızgınlık, sonu gelmeyen arzu demektir) Yâni sen, benim kölelerimin kölesisin Kölelerimin kölesi olan birine ihtiyaçlarımı bildirip, ondan fayda ve menfaat beklemem doğru olur mu?"

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî'nin vücûdunda on iki çeşit hastalık; bâsûr hastalığı, başka hastalıklar ve böbreklerinde taş vardı Bununla berâber, meclisinde oturur, gelenlerle sohbet ederdi Otururken hiçbir zaman ah, of diye inlemezdi Onda çeşitli hastalıkların bulunduğunu da kimse bilmezdi Sohbet esnâsında, bedenindeki rahatsızlıkların elem ve şiddetinden dolayı, istemiyerek de olsa yüzü kızarırdı Ve buyururdu ki: "İnsanlara sohbet etmek için, kendi arzum ile meclis kurup oturmadım Bilakis teşvik ve tehdid olunup, âdetâ bu iş için zorlandım Bana: "Eğer İslâmiyet bilgilerini anlatmak için meclis kurup oturmazsan, hîbe ettiğimiz ilimleri geri alırız" denildi Ben, onun için meclis kurup insanlara sohbet ediyorum Benim sohbetlerime devâm ediniz! Benden başka bir zâtın sohbetinde bulunmaktan da sizi men etmiyorum Bu kaynaktan daha tatlı bir kaynak bulursanız, ona koşunuz!" buyururdu

Bir ihtiyâcı olup, bunun devlet adamları tarafından görülebileceğini bilen kimseler, Ebü'l-Abbâs'a gelerek, bu hâcetinin görülmesi için devlet adamlarına bir mektup yazmasını istirhâm ettikleri zaman, mektup yazmaz; "Ben, senin bu işinin hallolmasını Allahü teâlâdan istiyorum O'na duâ ediyorum" buyururdu

Ebü'l-Abbâs, her hâliyle İslâmiyetin bildirdiği güzel ahlâk ile hareket eder, yanına ziyârete her gelen kimse, kendisinden memnun ayrılırdı Talebelerine; "Ziyâretimize bir kavmin büyüğü gelirse, bizi haberdar ediniz! Onlarla alâkadâr olalım" derdi Böyle kimseler, gelip ziyâret ettikten sonra ayrılırlarken, dışarıya kadar çıkarak onları uğurlar; "Onlar, uzaklardan bizi ziyârete geliyorlar Biz ise onları ziyâret edemiyoruz Hiç olmazsa bu şekilde yapalım" buyururdu Kendisine gelenler yanından ayrıldıkları zaman, onlara duâ eder Müslümanın, müslüman kardeşinin gıyâbında, arkasından yaptığı duânın kabûl olacağını bildirirdi

Kendisine az bir şey hediye edilse, güler yüzle karşılar, kabûl ederdi Çok fazla bir şey hediye edilse, karşıdakine külfet olmamak için, kabûl etmekten çekinirdi Hased edilmek tehlikesi olmaması için, talebelerinden birini, diğer talebeleri arasında övmezdi Her hâli edebe tam uygun idi Allahü teâlânın, Resûlullah'ın ve bu yolun büyüklerinin muhabbeti ve aşkı ile yanardı Bunlara karşı lüzumlu edebi göstermeye her zaman gayret ederdi Bu güzel hasletleri ile evliyâlık yolunda çok yüksek derecelere kavuştu "Kur'ân-ı kerîmi okuduğum zaman, Allahü teâlânın huzûrunda okuyor gibi oluyorum" buyururdu Bir kimseden, Allahü teâlânın veya Resûlullah'ın (sallallahü aleyhi ve sellem) mübârek isimlerini işitse, hemen ağzını o kimsenin ağzına yaklaştırır, öyle dinlerdi O mübârek ismi anlatan, bildiren sesin, o kimsenin ağzından çıktıktan sonra havaya değil, kendi ağzına, dolayısı ile kalbine girmesini ister gibi bir hâl alırdı Bir kimseden, "Bu geceKadir gecesidir" sözünü duysa, "Allahü teâlâya hamdolsun ki, bizim her ânımız Kadir gecesidir" buyururdu Yâni, diğer insanların sâdece Kadir gecesinde yapabildikleri ibâdetleri, tâat ve zikri, Ebü'l-Abbâs hazretleri her vakitte yapmaya devâm ederdi

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretleri, sohbetlerinde daha çok, akl-ı ekber denilen en büyük akıldan, İsm-i a'zamdan ve isimlerden, harflerden bahsederdi Evliyâlık derecelerini, Allahü teâlâya yakîn olanların makamlarını, Arş-ı âlâya yakın olanların sâhib oldukları üstünlükleri, evliyâdan yardım istendiği zaman imdâda yetiştiğini ve yardım ettiğini, sır ilimlerini, kader (kıyâmet) gününü, kişilerin ilimlerini, kıyâmet günü neler olacağını, Allahü teâlânın kullarına yumuşaklık, nîmet vermek, cömertlik ve intikam bakımından neler yapacağını ve bunun gibi yüksek ilimleri anlatırdı "Akıllar zayıf olmasaydı (anlayamayacaklarından ve anlaşılamayacağından korkmasaydım) Allahü teâlânın rahmetinden çok haberler verirdim" buyurdu

Evliyânın halleri ve üstünlükleri husûsunda buyurdu ki:

"Allahü teâlânın velî kulu, O'nun katında, ana kucağındaki arslan yavrusu gibidir Acabâ o yavruya kötülük etmeyi kasdedene, anası imkân ve fırsat verir mi? Allahü teâlâ dostlarını muhâfaza eder"

"Velîler, peygamberlerin makamlarını görebilirler, ancak varamazlar"

"Evliyânın büyüklüğüne îtirâz ettikleri için helâk olanlar, velîlik yoluna girerek kurtulanlardan daha çoktur"

"Evliyâlık yolunda bulunan bir kimse, ortaya çıkmak, meşhûr olmak, herkes tarafından tanınmak isterse, şöhretin kölesi olur Gizli kalmayı, bilinmemeyi isteyen, gizliliğin kölesi olur Kim de Allahü teâlâya kul olmak arzusunda ise ve başka bir niyeti yoksa, yâni evliyâlık yolunda bulunmak dâvâsında samîmî ise, o kimse için, meşhûr olmak ile gizli kalmak aynıdır"

"Zâhirî ilimlerde âlim bir kimse, sıdk ile evliyânın sohbetinde bulunursa, o kimsenin ilmi artar"

"Allahü teâlânın evliyâsından, sizi hatırlamasını, hatırında tutmasını taleb etmeyiniz Bilâkis, siz devamlı olarak o velîyi hatırınızda tutmaya gayret ediniz Çünkü, sizin yanınızda o ne ise (siz onu ne kadar çok hatırlar iseniz), onun yanında siz de öylesiniz (o da sizi o kadar hatırlar)"

"Allahü teâlânın bir velî kulu, kendisine eziyet, sıkıntı veren bir kimseye darılsa, o kimse o anda helâk olur Fakat velînin, Allahü teâlâyı tanıması, mahluklara merhameti pek fazla olduğundan, kendisine eziyet ve sıkıntı da verse, bir kimsenin helâk olmasını istemediği için, insan ve cinlerden kendisine eziyet verenlerin sıkıntılarına tahammül eder Kendisine sıkıntı verenlerden hiçbir kimseye de hiçbir zararı dokunmaz"

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretleri, evliyâlık yolunda bulunan bir kimsenin, Allahü teâlâya duâ ederek; "Beni her ne sûretle imtihân edip denemek istersen öyle yap!" dediğini, bunun üzerine kendisine idrâr tutukluğu illeti verdiğini, buna dayanamayıp, yakınlarına; "Yalancı amcanızın (benim), bu dertten kurtulması için Allahü teâlâya duâ edin!" dediğini, yâni sabredemediği için kendisini yalancı saydığını bildirerek; "Bu zât, ilk başta Allahü teâlâya; "Yâ Rabbî! Beni affeyle!" diye yalvarsaydı, daha hayırlı olurdu" buyurdu

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretleri Allahü teâlâdan çok korkar, haram ve şüphelilerden sakınırdı Bu hususda buyurdu ki:

"Allahü teâlâdan korkan, haram ve şüphelilerden çok sakınan, emirlere tam uyan kimse, Allahü teâlânın kendisini koruduğu kimsedir"

"İnsanların bağlandıkları çok sebepler, vâsıtalar vardır Bizim sebeplerimiz; îmân ve takvâdır" Ebü'l-Abbâs hazretleri bundan sonra; "Eğer o memleketlerin halkı (küfür ve isyândan vazgeçip) îmân etseler, takvâ sâhibi olsalardı (Allahü teâlâdan korksalardı), muhakkak ki, üzerlerine semâdan (yağmur yağdırarak) ve yerden (bitki bitirerek), bereketler açardık Fakat onlar, peygamberleri yalanladılar (Küfür ve isyânı) tercih etmeleri sebebiyle biz onları azapla yakalayıverdik" (A'râf sûresi: 96) meâlindeki âyet-i kerîmeyi okudu

"Eğer sana; "Allahü teâlâdan korkuyor musun?" derlerse; "Evet Allahü teâlânın kalbime koyduğu korku mikdârınca Allahü teâlâdan korkarım" de!" Allahü teâlâyı seviyor musun? derlerse, yine böyle cevap ver!"

Bir kimse Ebü'l-Abbâs hazretlerini imtihan için, ona helâl olduğu şüpheli bir yemek getirdi Ebü'l-Abbâs hazretleri o yemeği kabûl etmedi ve; "Şüpheli bir şey ile karşılaştığımda, vücûdumdaki damarlar hareket edip beni îkâz ederler Vallâhi karnıma, aslâ haram lokma girmedi" buyurdu O kimse, hatâsını anlayıp pişman oldu ve orada tövbe etti

Peygamber efendimizin sünnet-i seniyyesine titizlikle bağlı olan Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretleri, sohbet arkadaşlarına ve talebelerine; "İçinizde, Peygamber efendimize verdiği selâma, O'nun tarafından yapılan mukâbeleyi kulağı ile işiteniniz var mı?" dedi Arkadaşları; "Hayır" diye cevap verdiler "O halde Allah ve Resûlünden yana perdelenmiş kalpler için ağlayınız" buyurdu ve ilâve ederek; "Vallahi ben, kırk seneden beri Resûlullah ile berâberim Gecede ve gündüzde Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemden bir an perdelenmiş olsam, kendimi müslüman saymam" buyurdu

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretleri, "(Ey Resûlüm) deki: "Bu (tevhîde) Allahü teâlâya dâvet benim (memuriyetim, apaçık) yolumdur Ben ve bana (îmân ve tasdîk ile) tâbi olanlar basîret üzereyiz" (Yûsuf sûresi: 108) meâlindeki âyet-i kerîmede geçen "Bana tâbi olanlar"dan maksadın; "Her hususta benim gösterdiğim yolda bulunan, bana uyan ve gittiğim yolda gidendir" demek olduğunu bildirmiştir

"Peygamberler, ümmetleri için atıyyedir Fakat Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem efendimiz hediyedir Hediye ile atıyye arasında fark vardır Atıyye muhtaçlara, hediye ise sevilenlere verilir"

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretleri çok ibâdet ettiği gibi, haramlardan şiddetle kaçınırdı İnsanların ibâdetlerinden çok, günahlarını düşünmeleri gerektiğini bildirerek buyurdu ki:

"Bâzı kimseler, şu kadar hatim yaptım Şu kadar rekat namaz kıldım, şu kadar hac yaptım vs derler Halbuki, onlar kötülüklerini, hatâ ve kusurlarını sayıp onları düşünseler daha hayırlı olur Bâzıları da; "Benim, Allah yolunda harcanmış şu kadar senem var" derler Halbuki; "Allahü teâlânın ilminde saîdlerden mi yoksa şakîlerden miyim? diye düşünmek, ilmine ve ameline güvenmemek lâzımdır

"Kulun iyiliği üç şeydedir: Allahü teâlâyı tanımak, nefsini tanımak ve dünyâyı tanımak Allahü teâlâyı tanıyan O'ndan korkar Dünyâyı tanıyan ona düşkün olmaz Haramlardan, şüphelilerden ve mübahların çoğundan sakınır Nefsini tanıyan da, Allahü teâlânın kullarına karşı mütevâzi olur"

Vefâ ve bağlılık husûsunda da buyurdu ki:

"Allahü teâlâ, Âdemoğlunun bedenini üç kısım yaptı İnsanın lisanı (dili) bir kısım, uzuvları, âzâları bir kısım, kalbi de bir kısımdır Allahü teâlâ bu kısımlardan her birine bâzı şeyler emredip, bu emirlere uymalarını, vefâ göstermelerini istedi Kalbin vefâsı, Allahü teâlânın tekeffül ettiği, üzerine aldığı rızık için üzülmemesi, endişelenmemesi, kendisinde; hîle, düzen, oyun, hased gibi kötü düşüncelerin bulunmamasıdır Lisânın (dilin) vefâsı, gıybet etmemesi, yalan söylememesi, dünyâsına ve âhiretine yaramayan faydasız ve boş sözler söylememesi, böyle sözlerle vakit geçirmemesidir Âzâların vefâsı, Âdemoğlunun âzâ ile hiçbir zaman herhangi bir günâha koşmaması ve o âzâlar ile hiçbir kimseye eziyet vermemesidir"

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretleri ilimdeki yüksek derecesi ve güzel ahlâkı yanında kerâmet sâhibi idi Onun pekçok kerâmetleri anlatılarak ve nakledilerek günümüze kadar gelmiştir

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî'yi sevenlerden birisi gelerek, Cumâ namazından sonra velime, düğün yemeği vereceklerini, kabûl ederlerse, kendilerini de yemeğe dâvet ettiklerini bildirdi Ebü'l-Abbâs (rahmetullahi aleyh); "Peki, inşâallah gelirim" buyurdu Daha sonra, ayrı ayrı dört kişi daha gelerek, aynı zaman için kendisini yemeğe dâvet ettiler Onlara da; "Peki, inşâallah gelirim" dedi Cumâ namazı vakti oldu Namazdan sonra, talebeleriyle oturdu Bir yere gitmedi Daha sonra, o dâvet eden beş kişinin hepsi ayrı ayrı gelerek, yemeklerinde bulunmakla kendilerini çok sevindirdiğini ve teşekkür ettiklerini bildirdiler Orada bulunanlar, Ebü'l-Abbâs'ın yanlarından hiç ayrılmadıklarını, bu hâlin, onun bir kerâmeti olduğunu anladılar

Ebü'l-Abbâs, çok sıcak bir günde, asîde diye bilinen bir çeşit bulamaç yemeği pişirdi Hâlbuki, bu yemek kış mevsiminde pişirilirdi Kendisine; "Efendim! Bildiğimize göre bu yemek kış mevsiminde yapılır Başka zamanlarda yapılmaz Sizin bu sıcak günde bu yemeği pişirip bizlere ikrâm etmenizin hikmetini anlıyamadık" dediler Bunun üzerine; "Bu, Habeşistan beldelerinden birinde bu gün doğan oğlumuz Yâkût'un doğum asîdesidir" buyurdu Orada bulunanlar bu sözlerden de bir şey anlıyamadılar Fakat, hocalarının sözlerinde mutlakâ bir hikmet bulunacağını bildikleri için, bu günün târihini kaydettiler Bir zaman sonra, Habeşistanlı Yâkût isminde bir genç, köle olarak, elden ele satılarak, nihâyet Ebü'l-Abbâs hazretlerinin yanına gelip, hizmetçisi oldu Gelen gencin Habeşistanlı ve isminin de Yâkût olduğunu öğrenenler, Ebü'l-Abbâs hazretlerinin senelerce önce söyledikleri sözü hatırladılar Hesâb ettiler Ebü'l-Abbâs hazretleri, o sözü bu Yâkût'un doğum gününde söylemişti Böylece, o sözün hikmetini anlayıp, hocalarının büyük bir kerâmetine daha şâhid oldular

Bir defâsında hacdan gelen birisine; "Haccınız nasıl oldu?" diye sordu O kimse, gâyet rahat geçtiğini, suların bol, her şeyin çok ucuz olduğunu ve buna benzer şeyler söyledi Ebü'l-Abbâs hazretleri, o kimselerin verdiği bu cevaplara üzülerek; "Biz hacdan, orada, ilimden, feyzden ne bulduklarını suâl ediyoruz Onlar ise, suyun bolluğundan, rahatlıktan her şeyin çok ucuz olduğundan anlatıyorlar" buyurdu

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretlerinin talebelerinden Necmeddîn-i İsfehânî şöyle anlattı:

Hocam Ebü'l-Abbâs bir gün bana Acem beldelerinden falanca belde ile falanca belde arasında kaç nehir var!" dedi Ben de dört nehir olduğunu söyledim Bunun üzerine; "Bir de senin, boğulma tehlikesiyle karşılaştığın nehir" dedi Gerçekten ben o nehri unutmuştum Bu nehre girmiştim Az kalsın, boğulacaktım

Ebü'l-Abbâs rahmetullahi aleyh vesvese için; "Sübhânelmelik-il-Hallâk in yeşe' yüzhibküm ve ye'ti bihalkın cedîd Ve mâ zâlike alallâhi biazîz" okunmasını tavsiye ederdi

Bir defâsında, yanında talebelerinden beş kişi ile birlikte Kûs şehrine doğru yola çıktılar Kendisine; "Bu yolculuğunuzdan maksad nedir?" diye suâl edildiğinde; "Bunları defnetmektir" buyurdu Soranlar, bu sözden pek bir şey anlayamadılar Nihâyet yola çıktılar Gerçekten o yolculukta, yanında bulunan beş kişi de vefât etti Ebü'l-Abbâs onları defnetti İskenderiye'ye döndü Yola çıkacakları zaman kendisine sorulan suâle verdiği cevâbın hikmeti, anlaşılmış oldu

İskenderiye halkı, düşman hücûmundan korkup silahlanmaya başlamışlardı Ebü'l-Abbâs rahmetullahi aleyh; "Korkmayın! Ben aranızda oldukça düşman size zarar veremez" buyurdu Hakîkaten o vefât etmeden önce, düşman o şehre giremedi

Kadının biri doğum yaparken çok sıkıntı çekti Bir türlü doğum yapamadı Ölecek hâle geldi Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretlerinin takkesini, o kadının karnı üzerine koydular Allahü teâlânın izni ile hemen doğum yaptı ve kurtuldu

"Allah tarafından O'nun dînini kullarına anlatmak vazîfesi alanın konuşması, çok tesirli olur Âdetâ onun üzerinde nûr parlar Başkalarının konuşması ise, sönük ve tesirsiz kalır"

Evliyâdan bâzılarının; "Velî, yirmi sene müddetle soldaki meleğe hiçbir günah yazdırmadıkça tam velî olamaz" sözü hakkında buyurdu ki: "Bunun mânâsı; yirmi sene ondan hiç günâh sâdır olmaz demek değildir Belki de bunun mânâsı, günah işlemekte ısrâr etmez, günâha devâm etmez, günah işlemiş olsa bile, vakit geçirmeden derhal tövbe ve istiğfâr ederek o günâhı yazdırmaz demektir"

Allahü teâlâyı tanımakla alâkalı olarak buyurdu ki:

"İnsanın Allahü teâlâyı tanıması kolaydır Çünkü Allahü teâlâ her türlü kemâl ve cemâl sıfatlarıyla mâruftur, tanınmaktadır Fakat, insanın, kendisi gibi yiyip içen, görünüş îtibâriyle kendisine benzeyen bir velîyi tanıması, anlayabilmesi çok zordur"

"Ben, iki defâ doğduğuma yemin etsem yalan olmaz Birincisi, herkesin bildiği normal doğum İkincisi Allahü teâlâyı tanımak yolunda rûhumun yeniden doğuşudur"

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretlerinin büyüklüğünü gerek sağlığında iken, gerekse vefâtından sonra dost düşman herkes kabûl etmiş, onun ilim ve mârifetteki yüksekliğini takdir etmişlerdir

Ebû Abdullah Nu'mân, Ebü'l-Abbâs hakkında yazdığı bir şiirde der ki: "O, gerçekten Şâzilî'nin ilminin vârisi idi O bir kutub idi Vefâtından sonra inkârcıların bile şâhid olduğu garip hâdiseler meydana geldi Onun vefâtından sonraki acâib hâdise; cenâzesinin yıkandığı suyun çoğalması ve tatlılaşmasıdır"

Ebü'l-Abbâs hazretleri, bir gün sakalını tutarak buyurdu ki: "Allahü teâlâya yemin ederim ki, çok uzaklarda, Irak'ta, Şam'da bulunan âlimler, bu sakalın sâhibinin ne olduğunu bilmiş olsalardı, aradaki uzaklığa ve yol meşakkatine bakmadan, yüzüstü sürünmek pahasına da olsa yanımıza gelirlerdi"

Hayâtını, İslâm dîninin emir ve yasaklarını öğrenmek, insanlara anlatarak onların dünyâ ve âhiret seâdetine kavuşmalarına vesîle olmak için sarf eden Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretleri 1287 (H686) senesinde İskenderiye'de vefât etti Humeyr denilen yerde defnedildi Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretlerinin defnedildiği yer susuz ve çorak bir yer olmasına rağmen, o defnedildikten sonra onun kerâmeti olarak suyu çoğalıp tatlılaştı

Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretlerinin mensûb olduğu Şâziliyye yolu, onun vefâtından sonra talebeleri tarafından devâm ettirildi Yetiştirdiği velîlerin en yükseği olan İmâm-ı Busayrî rahmetullahi aleyh yazdığı Kasîde-i Hemziyye'de Peygamberimizi sallallahü aleyhi ve sellem medh ederken; "O en iyi insanın, anaları babaları da hep iyi idi Allahü teâlâ mahlukları arasında, O'nun için en iyi anaları, babaları seçti" buyurmaktadır

BİRAZ DA SEN KONUŞ

Bir gün Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî'nin huzûruna biri geldi Gelen kimse, Kur'ân-ı kerîmi ezbere biliyordu Meşhûr on sekiz ilimde de ihtisası vardı Ebü'l-Abbâs'ın rahmetullahi aleyh yanında bir mikdâr konuştu Ebü'l-Abbâs rahmetullahi aleyh edebinin çokluğundan, tevâzu ile sessizce o kimsenin anlattıklarını dinledi Bir müddet sonra o kimse, kendisinde bulunan ilimle öğünerek ve kendini ondan üstün görerek kibirli bir şekilde Ebü'l-Abbâs'a; "Şimdi biraz da sen konuş!" dedi Ebü'l-Abbâs; "Ey bunun öğünmesine sebeb olan şey çık!" buyurdu O zât, Kur'ân-ı kerîm ve diğer ilimlere âit bütün bildiklerini bir anda unuttu Hepsi hâfızasından silindi Şehrin sokaklarında aylak aylak dolaşır oldu Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî rahmetullahi aleyh kendisine acıyıp, namaz içinde okunacak olan çok lüzumlu bilgileri o kimseye iâde etti O kimse, ölünceye kadar bu hâlde kaldı Bu hâli görenler, Allahü teâlânın velîsine karşı edepsiz davranıp onları küçük görmenin, onlara düşmanlık etmenin ve onları imtihan etmeye kalkmanın cezâsının pek ağır olduğunu, böyle kimselerin elbette cezâlarını göreceklerini, dünyâda da, âhirette de perişan olacaklarını iyice anladılar

LEŞ OLAN TAVUK

Bir defâsında zamânın sultanı, hizmetçilerine, bir tavuğu kesmelerini, başka bir tavuğu kesmeden boğazlamalarını, sonra ikisini de aynı kazanda pişirmelerini emretti Hizmetçiler, sultânın dediği şekilde tavukları pişirip hazırladılar Bu sırada Ebü'l-Abbâs hazretleri de orada idi Sultan, Ebü'l-Abbâs'ın rahmetullahi aleyh velî bir zât olup olmadığını anlamak için, o tavukları, yemek olarak Ebü'l-Abbâs'a ikrâm etti Ebü'l-Abbâs hazretleri hizmetçiye, boğulmuş tavuğu göstererek kaldırmasını emredip; "Bu, leştir yenmez" buyurdu Kalan tavuk için ise; "Bu, leş değildir Fakat leş olan tavuğun suyunda, o tavuk ile berâber aynı kapta piştiği için, bu da necis oldu Onun için bu da yenmez" buyurdu

DOĞRU TÜCCÂR

Ticârette dürüstlükten ayrılmamak gerektiğini bildiren Ebü'l-Abbâs-ı Mürsî hazretleri bir sohbetinde buyurdu ki: "Hadîs-i şerîfte doğru olan tüccârın, peygamberler, sıddîklar, şehîdler ve sâlihlerle birlikte haşrolunacağı bildirildi Peygamberlerin aleyhimüsselâm husûsiyetleri; emâneti edâ etmek, nasîhatta bulunmaktır İşte doğru olan tüccâr; emâneti edâ etmek ve başkalarına nasîhatta bulunmak vasıfları ile peygamberlerle birlikte haşrolunur Zâhir ve bâtın bakımından sıddîklar gibi olduğundan, sıddîklarla birlikte haşrolunurlar Sıddîkların husûsiyetleri odur ki; hem zâhiren, hem de bâtınen safâ hâlinde bulunurlar Şehîdlerin husûsiyetleri odur ki; cihad ederler Doğru olan tüccâr ise; nefsi, şeytanı ve hevâsı ile cihâd eder Bu vasıfları sebebiyle şehîdlerle birlikte haşrolunur Sâlihlere gelince, onlar, helâlı alır, haramı terkederler, doğru olan tüccâr da helali alır, haramı terkeder Bu vasıfları sebebiyle sâlihlerle birlikte haşrolunur"

1) Câmiu Kerâmâti'l-Evliyâ; c1, s314
2) Tabakâtü'l-Evliyâ; s418
3) Tabakâtü'l-Kübrâ; c2, s12
4) Nefehâtü'l-Üns Tercümesi; s645
5) Hüsnü'l-Muhâdara; c1, s523
6) El-A'lâm; c1, s186
7) Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye ( Kırk dokuzuncu baskı ); s1070
8) Neylü'l-İbtihâc; s64
9) Letâifü'l-Minen
10) Ravdu'r-Reyyâhîn; s272