Ali Hâdî (Nakî)

ALİ HÂDÎ (Nakî)

On iki imâmdan onuncusu 829 (H214) senesinde Medîne'de doğdu 868 (H254)de Bağdât'ta, Samarra nâhiyesinde vefât etti Nesebi, Ali Hâdî bin Muhammed Cevad bin Ali Rızâ bin Mûsâ Kâzım bin Câfer-i Sâdık bin Muhammed Bâkır bin Ali Zeynelâbidîn bin Hüseyin bin Ali bin Ebî Tâlib'dir Soy, ahlâk, ilim, takvâ ve şecâat bakımından zamânının en üstünü idi Yüksek ahlâkı, örnek yaşayışı ile çok sevilip, örnek alındı Üstünlüğünü ifâde için söylenmiş çeşitli lakapları vardır Bunlar; Hâdî, Mütevekkil, Nâsih, Nakî, Münakkî, Murtazâ, Fakih, Emîn, Tayyîb'dir En meşhûr lakabı Hâdî ve Nakî'dir Künyesi Ebü'l-Hasan Askerî'dir Samarra'nın Asker mahallesinde ikâmet ettiğinden Askerî nisbesi verilmiştir Hazret-i Ali ile hazret-i Fâtımâ'nın evlâdından, Ehl-i beytten hazret-i Hüseyin'in torunu olup seyyiddir Yüksek hâller sâhibi olup, devamlı ibâdetle meşgûl idi Dünyâya hiç rağbet etmezdi İmâmlığı, tasavvufta rehberliği yâni insanları Kur'ân-ı kerîmin mânevî hükümlerine kavuşturmak, kalplere yerleştirmek, tasavvuf hâllerine ve derecelerine ulaştırma vazîfesi otuz üç sene, altı ay, yirmi yedi gündür Hasan-ı Askerî, Hüseyin ve Câfer adında üç oğlu ve Âişe adında bir kızı vardı Halîfe Vâsık ve Mu'tasım zamanlarında Medîne-i münevverede ikâmet etti Kur'ân-ı kerîm, hadîs, akâid ve fıkıh dersleri verdiHalîfe Mütevekkil zamânında ise Bağdât'a gidip vefâtına kadar orada yaşadı

Zamânındaki insanlar maddî veya mânevî bir sıkıntıya düşse hemen Ali Hâdî hazretlerinin huzûruna gider hâlini arzederek çâre bulup, yardımcı olmasını isterdi Bir defâsında Samarra'dan çıkıp bir köye gitmişti O gittikten sonra evine bir köylü gelip sordu Bir köye gittiğini söylediler Köylü kimse, Ali Hâdî hazretleriyle görüşmek için o köye gitti Onu bulup huzûruna çıkınca, Ali Hâdî hazretleri köylüye;

"Ne istiyorsun derdin nedir?" dedi Köylü;

"Kûfe'den geliyorum Ceddiniz hazret-i Ali'yi seven ve ona muhabbet besleyen bir kimseyim Bir zaman birinden borç para almıştım Ancak bir türlü ödeyemedim Bu borç yükünün altında çâresiz kaldım Kimden yardım isteyeceğimi de bilemedim" dedi Borcun ne kadar diye sorunca da;

"On bin dirhem kadardır" dedi Bunun üzerine;

"Kendini üzme ve merak etme! Hadi gözün aydın; inşâallahü teâlâ borcun ödenecek!"buyurdu Bir gece geçtikten sonra sabahleyin köylüye;

"Ey köylü kardeşim! Sana bir şey söyleyeceğim! sözümü dinle hiç îtirâz etme!" dedi "Peki efendim hiç bir hususta size muhalefet etmeyeceğim, ne emrederseniz yapacağım" deyince, Ali Hâdî hazretleri bir kâğıd alıp, kendi eliyle köylünün borcu kadar mikdarı yazıp kendinin bu parayı ödemek üzere borçlu olduğunu kaydetti Sonra kâğıdı verip;

"Bunu al ben Samarra'ya dönünce yanıma gel, beni büyük bir kalabalık arasında oturup konuşurken görünce getirip bana ver Borcunu benden ısrarla iste" dedi Köylü;

"Peki efendim dediğiniz gibi aynen yapacağım" dedi Ali Hâdî hazretleri Samarra'ya döndükten sonra birgün sohbeti sırasında etrâfına pekçok insan toplandı Halîfe Mütevekkil'in adamları da sohbette idiler Sohbet sırasında kendisine yazı verilen köylü huzûra geldi Ali Hâdî hazretlerine yaklaşıp kâğıdı gösterdi ve borcunuzu ödeyiniz diyerek ısrarla istedi Ali Hâdî hazretleri köylüye;

"Üç gün müddet tanı, üç gün sonra gel ödeyeceğim" dedi Köylü dönüp gitti Sohbet sona erince, halîfenin memurları sohbet sırasında olan hâdiseyi halîfeye anlattılar Halîfe durumu öğrenince, Ali Hâdî hazretlerine derhal otuz bin dirhem verilmesini emretti Bu emir üzerine götürüp verdiler O da alıp bir köşeye koydu Bir müddet sonra köylü huzûruna gelince, otuz bin dirhemin hepsini verip;

"Bunları tamamen al!" dedi Köylü;

"Ey Resûlullah'ın torunu! Benim talebim on bin dirhem idi Allahü teâlâ ihsân etti, o kadarını alayım" dedi Bunun üzerine vallahi hepsini alacaksın Bu, Allahü teâlânın sana ihsân ettiği bir rızıktır" dedi Köylü otuz bin dirhemin hepsini alıp gitti Giderken kendi kendine Ali Hâdî hazretlerini medhediyordu

Birgün İmâm-ı Hâdî hazretleri bir velîme, düğün yemeğinde idiler Samarra ehlinden birisi boş yere konuşuyordu Saygısızlık ediyor lâzım olan edebi göstermiyordu Bu hal karşısında Ali Hâdî hazretleri, bir ara;

"Bu şahsın evinden acı bir haber gelip bu yemekten yiyemeyecek" buyurdular Yemekler hazırlanınca o kimse elini yıkadı, yemeği yiyeceği sırada hizmetçi ağlayarak içeri girdi ve annen damdan düştü, koma hâlinde, çabuk ol da ölmeden göresin dedi O şahıs yemeği yiyemeden kalkıp gitti

Halîfe Mütevekkil'in vücûdunda büyük bir çıban çıktı Çok ağrı ve şiddetli ateş yapıyordu Tabîblerin hiç biri çâre bulamadılar Hastalığı ağırlaşınca halîfenin annesi, Mütevekkil iyi olursa kendi malımdan Ali Hâdî hazretlerine çok mal göndereceğim diye adakta bulundu Halîfe Mütevekkil'in yakınlarından Feth bin Hâkân, Ali Hâdî hazretlerinden de bir ilaç soralım deyince, birini gönderdiler İstek üzerine bir ilaç tavsiye edip kullanmasını söyledi Allahü teâlânın izniyle fayda verir buyurdu Bu habere halîfenin meclisinde bulunanlar gülüştüler ve alay ettiler Feth bin Hâkân'ın ısrârları üzerine, onun târif ettiği ilacı çıbanın üzerine koydular Çıban yarılıp içindeki iltihap boşaldı Halîfe iyileşti

Mütevekkil'in iyileştiğini duyan annesi on bin altını bir keseye koyup kendi mührüyle mühürleyip Ali Hâdî hazretlerine gönderdi Halîfe Mütevekkil iyice sıhhate kavuşunca birisi Ali Hâdî hazretlerinin evinde çok mal ve silâh olduğuna dâir halîfeye şikâyette bulundu Mütevekkil, veziri Saîd'e gece yarısı onun evine girmesini ve orada bulduğu mal ve silâhı kendisine getirmesini emretti Bunun üzerine Vezir Saîd şöyle anlatıyor:

"Bir merdiven götürüp dama çıktım Pencereden içeri girdim Karanlık idi Ne tarafa gideceğimi şaşırdım O sırada Ali Hâdî hazretlerinin sesini duydum

Ey Saîd! Biraz bekle, mum getirsinler buyurdu Mum gelince aşağıya indim Ali Hâdî hazretleri yünden bir elbise giymiş, başında yünden bir takke, oturuyordu

Ey Saîd! İşte odalar, ara! buyurdu Odalara girdim Bana söylenilen mal ve silâhları bulamadım Fakat, halîfenin annesinin gönderdiği kese mührüyle duruyordu Sonra;

Seccâdeye de bak buyurunca, seccâdeyi kaldırdım bir kılıç kınıyla duruyordu Hepsini alıp halîfeye getirdim Halîfe, annesinin mührüyle mühürlü keseyi görünce merak edip sordu Durumu anlattılar Bunun üzerine kendisi de bir kese koyup, keseleri ve kılıcı geri gönderdi İmâm hazretlerinin huzûruna varıp mahçup bir şekilde;

"Efendim! İzinsiz evinize girmek bana çok zor geldi, ama emir almış idim" dedim O zaman Şuarâ sûresinin son âyeti olan; "Allahü teâlâya şirk koşanlar ve peygamberini hicv edenler, öldükten sonra hangi yere gideceklerini bilirler" meâlindeki âyet-i kerîmesini okudular"

Halîfe Mütevekkil, Ali Hâdî hazretlerini Medîne'den Bağdât'a çağırdı BerâberceSamarra'ya gittik Yanımızdakiler bizi kötü ve tehlikeli bir yerde konaklattılar Onu sevenlerden biri yanına yaklaşıp;

"Efendim bunlar senin kıymetini gizlemek ve nûrunu söndürmek istiyorlar Bunun için böyle tehlikeli ve korkulu yerde konaklattılar" dedi Bunun üzerine;

"Ey Sâlih bin Saîd, şöyle bir bak!" buyurup eliyle işâret etti İşâret ettiği tarafa baktığımda, dünyâda bir benzeri olmayan, bahçeler, ırmaklar ve köşkler gördüm Biraz sonra bu hâller kayboldu Sonra bana buyurdu ki:

"Ey Sâlih, biz nerede olursak olalım, Allahü teâlânın nîmetleri bizimle berâberdir"

Halîfe Mütevekkil'in evinde çeşitli kuşlar bulunurdu O kuşların sesinden içeri girenlerin sözlerini duyamaz, girenler de Mütevekkil'in dediğini anlayamazlardı Ali Hâdî hazretleri içeri girdiği zaman kuşlar susar, çıkınca tekrar ötmeye başlarlardı

Birgün Ali Hâdî hazretleri; halîfenin evlâdlarının birinin düğün yemeğinde bulundu Herkes edeble oturuyordu Fakat gencin biri çok gülünç şeyler söyleyerek edepsizlik ediyordu Bunun üzerine Ali Hâdî hazretleri o gence;

"Ey genç çok gülüyorsun, kahkaha atıyorsun Allahü teâlâyı hatırlamaktan gâfil oluyorsun Halbuki üç gün sonra öleceksin Kabre hazırlıklı mısın?" buyurdu O genç, bu sözü duyunca, edepsizliği bıraktı Yemekler yendi, düğün bitti Ertesi gün genç hastalandı Üç gün sonra da öldü

Birgün birisi gelip, hanımının hâmile olduğunu ve doğacak çocuğunun erkek olması için duâ etmesini istedi Bunun üzerine buyurdu ki:

"Çoğu kız vardır ki, erkek evlâdından daha hayırlıdır" Daha sonra o şahsın bir kızı dünyâya geldi Bir başkası da gelip oğlan çocuğu olması için duâ istemişti Ona da; "Oğlun olacak, adını Muhammed koy!" buyurdu Onun da oğlu oldu ve ismini Muhammed koydu

Ali Hâdî hazretleri zamânında Hindistan'dan gelen bir sihirbâz gösteriler yapıyordu Birgün zengin biri onu çağırıp dedi ki:

"İmâm-ı Hâdî'yi mahcûb edebilirsen sana bir altın vereceğim" Sihirbâz;

"Olur yaparım, yalnız bir yemek ve yanına birkaç yufka ekmek hazırlayıp beni yanına oturtunuz" dedi

Sihirbâzın dediği gibi yaptılar İmâm-ı Hâdî hazretleri gelip sofraya oturdu Bir parça ekmek almak istedi Sihirbaz bir şeyler yaptı Ekmek önünden uçtu Bu iş üç defâ tekrarlandı Sofrada bulunanlar gülmeye başladılar Oturdukları odada bir divan yastığı üzerinde arslan resmi vardı Ali Hâdî hazretleri o resme işâret ederek;

"Bu adamı yut!" emrini verdi

O resim hemen canlanıp bir arslan oldu Sıçradı sihirbâzı yuttu Tekrar gidip resim hâlini aldı Sihirbâz gözden kayboldu Bu hâdise karşısında sofradakiler donup kaldılar Sonra;

"Allahü teâlânın düşmanlarını, dostlarının üzerine musallat etmek doğru değildir" buyurdu

Sihirbâzı bir daha gören olmadı

AYNEN BUYURDUĞU GİBİ

Esbâtî şöyle anlatır:

"Bir defâsında Ali Hâdî hazretlerini ziyâret için Irak'tan Medîne-i münevvereye gitmiştim Huzûruna varınca, bana halîfe Vâsık'ın hâlini sordu Çok yakınlarındanım İyidir, ben ayrılırken sıhhat ve âfiyette idi" dedim Bunun üzerine;

"İnsanlar diyorlar ki; Vâsık vefât etti!" dedi Bu sözüyle kendini kasdediyor zannettim Bir müddet sustu sonra bana tekrar;

"İbn-i Ziyâd ne yapıyor?" dedi

"İyidir, işi yolundadır" diye cevap verdim Bunun üzerine onun başına bir felâket geldi Şüphesiz Allahü teâlânın takdiri ve hükmü ne ise o olur Ey dostlar Vâsık öldü, yerine Câfer Mütevekkil halîfe oldu İbn-i Ziyâd da öldürüldü" dedi Ben hayretle;

"Ne zaman efendim?" diye sordum

"Sen ayrıldıktan altı gün sonra" dediBunları söyledikten birkaç gün sonra Medîne'ye yeni halîfe Mütevekkil'in gönderdiği bir kişi geldi Durumu ondan öğrendik Aynen Ali Hâdî hazretlerinin işâret ettiği gibi Vâsık ölmüş, İbn-i Ziyâd da katledilmiş!"

1) Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye; s61, 1011
2) Târih-i Bağdâd; c12, s56
3) Nûr-ül-Ebsâr; s164
4) El-A'lâm; c4, s323
5) Kâmûs-ül-A'lâm; c4, s2199
6) Vefeyât-ül-A'yân; c1, s322
7) Şezerât-üz-Zeheb; c2, s128
8) Sefînet-ül-Evliyâ (Fârisî); s29
9) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c3, s97