Muhammed Murâd Efendi

MUHAMMED MURÂD EFENDİ

İstanbul'da yetişen âlim ve velîlerden 1788 (H1203) senesinde İstanbul'da doğdu 1847 (H1264) senesinde vefat etti Kabri İstanbul'da Çarşamba semtinde tekkesi yanında kurduğu Dâr-ül-Mesnevî bahçesindedir Babası Şeyh Abdülhalîm el-Ahıshavî en-Nakşîbendî'dir

Beş yaşında ikenMuhammed Himmet Efendi mektebine başlayıpKur'ân-ı kerîm okumayı öğrendiYedi yaşında Kur'ân-ı kerîmi ezberlemeye başladı On yaşında hıfzını bitirdi Hıfzını tamamlayınca babası o devrin İstanbul'da bulunan kırâat âlimlerini dâvet edip SultanSelim Câmiinde hatm duası yaptırdı Üç gün müddetle cemiyetler tertib edildi Ziyafet verildiBundan sonra Hace Ahmed Efendinin mektebinde iki sene secâvend, tecvid ilmihal öğrendi Birgivî Şerhi ve benzeri kitabları okudu On iki yaşında Bolulu HaceHalil Efendiden Arapça öğrenmeye başladı Sarf ve nahiv öğrenip İzhar kitabını okudu Sonra Şeyh Yahya Efendiden Molla Câmi hazretlerinin Kâfiye Şerhini (Molla Câmi kitabını) okuyup tamamladı Bu hocasından mantık ilminde İsâgûci, Tasavvurât kitablarını da okudu Bu kitablardan bazılarını başka hocalardan da okuyup tamamladı Yine Meşârik-ül-Envâr, İbn-i Melek, Şerh-i Akâid kitablarını ders almak sûretiyle okudu Bu sırada onsekiz yaşında idi Farsçadan da Tuhfe-i Vehbî, Pend-i Attar, Gülistan, Bostan kitablarını Divan-ı Hâfızı Şirâziden bir miktar okudu

Bu tahsilinden sonra Eyüb Sultan semtindeAbdullah Kaşgarîden de ders alıp bazı kitabları ondan okudu Bu kitablar arasında Mesnevî-yi Şerîfi de okudu

Tasavvufta ise Nakşibendiyye yolunun rehberlerindenŞeyh Nimetullah Efendiye talebe olup sohbetlerinde ve derslerinde bulundu Bu hocasından Mişkat-ül-Mesabîh ve büyük İslam âlimi İmam-ı Rabbânî hazretlerinin İslâm dünyasında meşhur ve emsalsiz kitabı Mektûbât-ı Şerîfi okudu Yine Vâiz Muhammed bin MuhammedŞeyh Hüşgûn'dan kırâat-ı seb'a ve kırâat-ı aşereyi okuduMeşayıh-ül-Kurra Eyyüb Sultan Câmii baş imamı ve Sultan AhmedCâmii Cumâ vâizi El-Hâc AbdullahEfendiden de kırâat-ı aşere okudu 1814 (H1230) senesinde başlayıp iki buçuk sene müddetle İmâmzâdeHâfız Muhammed Es'ad Efendiden Taftazânînin Akâid-i Nesefî Şerhini, Haşiye-iHayâlî, Kâdî-Mîr, Muhtasar-ül-Müntehî kitabları ve Şifâ-ı Şerîf, Dürer, Mutavvel, Hulâsatül-Hisab, Menâr Şerhi İbn-i Melek gibi kitabları okudu 1824 (H1240) senesinde Regâib gecesinde devrin meşhur yirmi âliminden meydana gelen bir heyet huzurunda ve kalabalık bir cemâat önünde icâzet aldıKendisi de zamanla yetişdirdiği talebelere icazet vermiştir

Bolulu Seyyid Nu'man Efendi,Yemenicizâde Seyyid Hâfız Muhammed Efendi, Seyyid Hâfız Muhammed, Hâfız Necib Efendi ve Hâfız ÖmerDerviş Hasan meşhur talebeleridir

Osmanlı sultanlarından Üçüncü SelimHan, Dördüncü Mustafa Han ve Gâzi İkinci Sultan Mahmûd Han devirlerini yaşamış bir âlim olup kıymetli eserler yazmıştır Bunlar arasında altı cildlik Mesnevî şerhi Hülâsat-üş-Şürûh, Şerh-i Tuhfe-i Şâhidî, Risalet-üs-Sakaleyn, Muin-ül-Vâizîn, Ferîdüddîn Attâr'ın Pendnâme'sine yazdığı Mâhadar adlı şerh, Kavâid-i Fârisî ve Divânı en önemli eserleridir

Murad Molla Dergâhında şeyhlik yaptı Sultan Ahmed Câmiinde vaaz verirdi Tekkenin yanında bir Dâr-ül-Mesnevî yaptırdı Burada Mesnevî okuttu Farsça bilgisi çok derindi Devrinin ileri gelenlerine çok tesirli olmuştur Ayrıca şairdi

Buyurdu ki: "Dünyada ve ahirette selâmeti isteyen kimse önce bedenini sıhhatli tutup, ihtiyacından fazla şeyleri kazanmak için haddi aşmamalıdır Kendine her ne muamele yapılırsa başkasına da o muameleyi yapmalıdır Bu nasihatı kabul eden kimse dünya ve ahirette selamet bulur"

"İlim ve mârifet ehli şöyle tenbih etmişlerdir: Üç kimse ile arkadaş olup sohbet et Birincisi, ilim ehli ve hüner, sanat sahibi olan kimselerle arkadaş ol Dünyâ ve âhiret saâdetine kavuşman kolay olur İkincisi, güzel ahlak sahibi kimselerle arkadaş ol Çünkü böyle kimseler dostun ayıbını görmemezlikten gelerek örterler ve bu ayıbını nasîhatla, düzeltirler Bu hususta çok gayret gösterirler Üçüncüsü; kötü niyetli olmayan, dünyaya düşkünlük göstermeyen, sâdık ve ihlâslı olan kimseler

Şu üç sınıf kimseden de sakınmak lazımdır: Birincisi, fısk ve fücur ehli olup, günah işleyen, nefislerine uyup Allahü teâlânın emrinden çıkan kimselerdir Bunlarla arkadaşlık ne dünyâ rahatı kazandırır ne de âhirette rahmete kavuşturur! İkinci grup, yalancı ve hâin olanlardır Bunlarla dostluk acı azaba ve felâkete sebeb olur Senden başkasına, başkasından sana söz taşır Üçüncü sınıf, ahmak olanlardır Bunların sözlerine itimat edilmez Ne fayda sağlayabilirler ne de bir zarara mani olabilirler Hayırlı gördükleri şer, faydalı gördükleri zararlıdır Zararlı gördükleri faydalıdır"

"Şu hususlar iyi bir müslümanın vasıflarındandır Allahü teâlâ mealen; "Mü'minler ancak kardeştir" (Hucurat Sûresi-13) buyurdu Mü'minin itikadı doğru olmalıdır Kendi nefsi için ne muâmele yaparsa müslüman kardeşleri için de aynı muâmeleyi yapmalıdır Devamlı tâat üzere bulunup günahlardan sakınmalıdır Doğru sözlü ve yalandan uzak olmalıdır Hayra koşmalı ve hayra teşvik edici olmalıdır Çok merhametli ve şefkatli olup her hususda adaletten ayrılmamalıdır İslamiyetten asla ayrılmamalı, ahdinde sağlam ve vâdinde doğru olmalıdır Hayır işleri tehir etmemeli ve değiştirmemelidir Her hususda insaflı olmalı Allahü teâlânın her şeyi bildiğini aklından çıkarmamalıdır Allahü teâlâ herşeye kâdirdir Yumuşak huyluluğunun yanında şüphe ve tereddütten kurtulmuş bir kalbe sâhib olmalıdır

Sâlih ve başkasının iyiliğine çalışan iyi kalbli bir kimse olmalıdır Allahü teâlâ meâlen; "Kim salih amel işlerse (sevab) kendinedir" (Fussilet Sûresi-46) buyurdu Gururlu olmamalı ve ibâdeti dünya menfaati için yapmamalı Dostlar için iyi niyetli olup her feyzini Allahü teâlâdan bilmeli"

1) OsmanlıMüellifleri; c1, s169
2) Mâhadar; s388