Sadreddîn Hayâvî

SADREDDÎN HAYÂVÎ

Evliyânın büyüklerinden İsmi Sadreddîn'dir Şirvan yakınında Hayâve denilen köyde doğdu Doğum târihi bilinmemektedir 1455 (H860) târihinde Şirvan kasabalarından Kebûd'da vefât etti

Sadreddîn Hayâvî önceleri ticâretle uğraşırdı Bu sebeple çok zengin olmuştu Bir gün Hayâve ileri gelenleri o civarda meşhûr olanŞeyh İzzeddîn hazretlerinin sohbetlerinden istifâde etmek için onu bir eve dâvet ettiler Bu meclise Sadreddîn Hayâvî de katıldı Sohbette Şeyh İzzeddîn hazretlerini bir heybet kapladı

Sadreddîn Hayâvî anlatır: "İzzeddîn Türkmânî'yi öyle bir hâl kapladı ki, heybetine tahammül edemeyip, feryâd ettim O zaman yanıma geldi ve; "Sadreddîn bu ne hâl? Bizim buraya gelişimiz senin içindir" buyurdu Sonra sâkinleştim Gönülden ona sevgi bağı ile bağlandığımı anladım"

Sadreddîn Hayâvî, Şeyh İzzeddîn Türkmânî hazretlerinin sohbetleriyle olgunlaştı İcâzet, diploma alıp Hayâve'de ilim ve edeb öğretmeye başladı Hocası onun mânevî üstünlüklerini bildiğinden yanında ismi geçse hürmetle söylenmesini ister, kendisi Hayâve'ye dâvet olunsa, dâvet edenlere; "Orada Sadreddîn vardır Bize ihtiyaç olmaz" buyururdu Hayâve'den gelip de kendisine talebe olmak isteyenlere; "Niçin bize geliyorsunuz? Sadreddîn'e gidin Ondan istifâde etmeye bakın" buyururdu

Sadreddîn Hayâvî hazretleri güzel halleri ve ahlâkıyla meşhûr oldu Çok kerâmetleri görüldü

Sadreddîn-i Hayâvî hazretlerinin Hacı Muhammed Cilvânî adında Mısırlı bir talebesi vardı Bu talebe ilimde yüksek bir derecedeydi Bir gün arkadaşları arasında ilmiyle övünüp, hocası için; "O bir ümmî kişidir Eğer bizim gibi ilim sâhibi dervişleri olmasaydı, adı sanı hiç duyulmazdı" deyiverdi Tam o sırada yanlarına Sadreddîn Hayâvî hazretleri geldi ve; "Bâzan küçük çocuğunu babası tutup elleriyle yukarı kaldırıverir O sırada çocuk kendini çok yükseklerde görür, hattâ babasından bile yüksek olduğunu zanneder Halbuki babası kendisini bırakıverse, bir tarafının kırılıp helâk olacağını bilmez" buyurduSonra talebeler dağıldılar Muhammed Cilvânî de dergâhtaki odasına gitti Çok geçmeden hastalanıp vefât ettiği haberi geldi

Seyyid Yahyâ anlatır: "Şiddetli bir kış mevsimi idi Çok üşümüştüm Isınmak için Tennûr'a (Tandır'a) girdim Orada üzerime rehâvet çöktü ve câmiye yatsı namazını cemâatle kılmaya gidemedim Sonra kalkıp namazımı bulunduğum yerde kılmak istedim Lâkin iki ayağım çalışmaz olmuş ve şiddetli bir ağrı başlamıştı Hayâtımda böyle ağrı görmemiştim Bu halde iken epey zaman geçti Bir gece karşımda Sadreddîn hazretlerini gördüm Sanki bacadan girmişti Bana; "Niçin yatarsın? Kalk" buyurdu ve elimden tutup ayağa kaldırdı Sonra gözümden kayboldu Hakîkaten ayak üzeri durabiliyor ve yürüyebiliyordum Ayaklarımdaki ağrılar da dinmişti Câmiye gittim Orada Sadreddîn hazretlerini gördüm Bana; "Bundan sonra namaza gecikme" buyurdular

Sadreddîn Hayâvî hazretleri bir sohbetinde; "Yüzü bize karşı dönük olup da bize taş atan yine bizdendir Eğer bize arkasını çevirirse o zaman başka" buyurdular

Talebelerinin en üstünleri; Pîrzâde, İbrâhim Şirvânî, Pîr İlyâs ve Seyyid Yahyâ hazretleridir

SENİ BEKLİYORDUK

Sadreddîn Hayâvî hazretlerini sevmeyen biri vardı Bir gece kendi kendine; "Sadreddîn dedikleri kişi şehrimizin gençlerini başına topluyor ve onlara bir şeyler anlatıyor Bu gece onun kapısını çalıp dışarı çıkarayım ve bir güzel döveyim" niyeti ile yola düştü Sadreddîn hazretlerinin kapısına geldiğinde onu kapı önünde durur gördü Şeyh Sadreddîn hazretleri ona hitâben; "Ey kişi! Biz senin niyet ettiğin şey yerine gelsin diye hayli zamandır burada bekliyoruz Çok geciktin" buyurdu Gelen kişi bu sözleri duyunca pişman oldu ve onun büyük bir zât olduğunu anlayıp ellerine kapandı, özür diledi sonra da ona talebe olmakla şereflendi

1) Lemezât, Süleymâniye Kütüphânesi, Hacı Mahmûd Kısmı, No: 4536, v126
2) Nefehât-ül-Üns (Osmanlıca); s572