Halifenin Siyasî İhtisasları

Halifenin Siyasî İhtisasları


Halifenin dini sahadaki otoritesi sınırlı ve pozisyonu katı olarak isimlendiriliyor ve nitelendiriliyorsa bunun sebebini dini normların Resulullah'ın hayatında istikrar bulmasına bağlamak ve bunu göz önünde bulundurmak gerekir

"Bugün size dininizi olgunlaştırdım, size nimetimi tamamladım Ve size din olarak İslam'ı beğendim" [129]

Halifenin siyahsî ihtisasları, asırların değişmesine ve İslam toplumunun ihtiyaçlarına göre gelişim ve değişim sağlayarak tekamül eder Daha sonra da görecelimiz gibi, İslam, organik açıdan kazai (yargı), yürütme görevleri arasında bir temyiz yapıyorsa, İslam hukuku ilim uzmanları halifenin siyasî ihtisaslarını zikrettiklerinde çağdaş terimlerde olduğu gibi, yürütmenin anlamını ihtiva eden ihtisaslar ile yargı sahasına giren ihtisasları birbirlerinden ayırmamaktadırlar

Maverdi'nin sıraladığı gibi, halifenin dünyevi veya siyasî ihtisaslarını şu şekilde sıralamak mümkündür:

1) Adaletin halk arasında uygulanmasına yol göstermek: Maverdi bu konuyu iki şekilde sıralamaktadır:

a) Savaş edenlere kanuni hükümleri uygulamak ve sürtüşenler arasında düşmanlığı ortadan kaldırmaktır Böylece tasfiye gerçekleşir ve genelleşir Zalim başkasına saldırmaz, mazlum da zor durumda kalmaz

b) Allah’ın haram kıldıklarının kötüye kullanılmamasını garanti etmek için cezayı uygulamak ve kullarını telef ve tüketime karşı korumaktır

Gelecek bölümde, yargı organını, bu organın ihtisaslarını ve İslam’ın bu organa bakış açısını inceleyeceğiz

2- Devletin kanun nizamını ve güvenliğini sağlamak: Maverdi bu görevi şu sözüyle dile getirmektedir: Halife, aile nüvesini, kadınları korumak, halkın geçimini temin etmek, yolcuların can ve mal güvenliğini sağlamakla yükümlüdür Günümüzde bu ihtisasa "Polis" adı verilmektedir

3- Dış, düşmanlara karşı devleti savunmak: Mücahid veya Müslüman kanının akıtılmasını önlemek veya muharrem olan haklan düşmanların saldırıları vasıtasıyla ihlal edilmesini önlemek için gerekli araç, gereç, savunma kuvvet ve güçleriyle sınırlan korumak

4- Devletin mali idaresini yönetmek: Bağışları takdir etmek, israf ve kısıtlama olmaksızın Beytülmal'dan alacaklı olanlara haklarını vermek ve bu ödemeler yapılırken ne önceden ödeme ne de erteleme yapılmaksızın zamanında gerçekleştirmek

5- Görevlilerin tayin edilmesi: Maverdi bu hususta şöyle demektedir: Halifenin buradaki görevi, akıllı ve zeki olanlara görev vermek, onları malların üzerinde vekil kılmaktır Böylece liyakat sahibi kişiler sayesinde işler sağlamlaşır, malları güvenilir kişiler ile emniyet altına alınır

6- Kamu işlerini halifenin bizzat denetlemesi: Maverdi bu göreve de temas etmek suretiyle halifelikle olan ilişkisinin hikmetini dile getirir ve der ki: "Kamu hizmetlerinin bizzat kendisi tarafından denetlenmesi, durumları inceden inceye gözden geçirmek suretiyle devlet politikasını yüceltmesi ve halkı korumasıdır İbadetle veya herhangi bir lezzetle meşgul olup görevi başkasına tafviz etmemesi gerekir Çünkü güvendiği bu kişi ihanet edebilir"

Bizim rakamlarla saydığımız halifenin görevlerinin bu kadarla sınırlı olduğu manasının anlaşılmaması gerekir Halife de bütün devlet başkanlarının görevlerine sahiptir Gerçekte İslamda kendisine has bir pozisyona sahip olan halifenin yasama dışında kamu otoritelerinin hepsi onun yetkisinin kapsamı dahilindedir İşte bu sebeple İslam toplumunun mutluluğunu garantilemek için münasip gördüğü icraatları uygulama yetkisi dahilindedir Bunu yapabilmesi için iki şartın yerine getirilmesi gerekmektedir:

a) Kur'an, Sünnet veya icma' da varid olan açık bir norma ters düşmemesi

b) İslam hukukçularının açıkladıkları gibi, icraatlarının İslam hukukunun, ruhu, gaye ve amaçlarıyla uyum sağlaması

Bundan dolayı Maverdi veya başka islam hukukçularının ortaya koydukları şartlar, örnek olarak ileri sürülen şartlar olup anlamı da sözünü ettiğimiz gibi İslam toplumunun ihtiyaçlarına ve zamanın ihtiyaçlarına göre değişiklikler gösterir




[129] Maide: 5/3